به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام علی اسفندیار نویسنده و روزنامه نگار قم در کارگاه آموزشی مهارت های پاسخ گویی در فضای مجازی که به همت مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه و با مشارکت مرکز علمی تربیتی مهدیه برگزار شد، به تشریح «خبرنویسی و عناصر آن» پرداخت و گفت: عالم خبر، دارای جذابیت ها و التهابات مختلفی است؛ خبر دامنه وسیع تری نسبت به آن چه در کانال های خبری و یا رسانه های خبری مختلف می بینیم را داراست. هر کسی می تواند کارها و فعالیت های خود را با به اشتراک گذاشتن آن ها با دیگران اقدام به خبرنویسی کند.
وی افزود: معمولاً اگر یک شخص بزرگ از دنیا برود، سه روز عزای عمومی اعلام می شود و این نهایت غم و اندوه را می رساند. اعداد در خبرها حامل معانی مختلفی هستند. عدد یک، دو یا سه در مورد این مثال دارای معانی گوناگون و سطوح مختلفی از ابراز غم و حزن است.
ارزش های خبری به صورت مفصل در قرآن کریم تبیین شده است
حجت الاسلام اسفندیار خاطرنشان کرد: ارزش های خبری که امروزه در محافل مختلف مورد آموزش قرار می گیرند ترجمه شده از غرب بوده و این در حالی است که ارزش های خبری به صورت مفصل در قرآن کریم تشریح و تبیین شده است. آموزه های قرآنی سرشار از بزرگترین خبرهاست.
وی خبر را دو نوع دانست و گفت: یکی از انواع خبر همین خبرهای روز است که ما هم متأسفانه در دام این نوع از خبر افتاده ایم. نوع دیگر خبر که دانش روزنامه نگاری است، خبر تخصصی به معنایی است که لزوماً سخت خبر نمی باشد.
خبر باید ساده، خالص، دقیق و مناسب باشد
این نویسنده حوزوی دنیای خبر را دارای اضلاع مختلفی برشمرد و تصریح کرد: خبر عبارت از گزارش ساده، خالص، دقیق، مناسب و خلاصه ای از رویدادها، گفته ها و اندیشه هاست.
وی با اشاره به اینکه باید برای انتشار هر محتوایی هدف و فلسفه ای داشته باشیم، افزود: اگر می خواهیم در مورد موضوعی اقدام به انتشار محتوا کنیم حتماً باید در آن حیطه دلیل و فلسفه ای داشته باشیم. داشتن اطلاعات لازم در مورد موضوع مدنظر، خلاصه نویسی محتوا و بیان جزئیات به صورت دقیق از نکات مهم در خبرنویسی است.
خبر با منبر متفاوت بوده و باید به صورت خلاصه نوشته شود
حجت الاسلام اسفندیار بیان داشت: لازم است بدانیم که خبر با منبر متفاوت بوده و باید به صورت خلاصه نوشته شود.
وی گفت: استفاده از مناظرات بویژه مناظرات اهل بیت علیهم السلام می تواند موضوع بسیار خوبی برای تولید محتوای خبری باشد. به طور کلی مناظرات و بحث ها دارای عنصر خبری برخورد بوده و برای مخاطبین هم از جذابیت بالایی برخوردارند.
خبر، مصاحبه و گزارش؛ سه قالب اصلی در روزنامه نگاری
مدیر پایگاه خبری مفتاح ۳۱۳ اظهار کرد: به طور کلی در روزنامه نگاری سه قالب مهم داریم که شامل خبر، مصاحبه و گزارش است. خبر اولین محتوای تولید شده در مورد یک رویداد یا واقعه می باشد و گزارش ها و مصاحبه ها در مراحل بعد تولید می‌شوند.
وی با تأکید بر مستقل بودن یادداشت به عنوان یک محتوای خبربنیان اظهار داشت: یادداشت اساساً یک نوشتار یک طرفه نبوده و بر پایه یک خبر نوشته می شود. در یادداشت نویسی با مخاطب صحبت می کنیم و این گفت و گو بر پایه رویدادی است که برای مخاطب ما دارای جذابیت بوده و برطرف کننده نیاز اوست.
دو اشتباه رایج در تشخیص پژوهش و پاسخ گویی به شبهات
حجت الاسلام اسفندیار گفت: متأسفانه در شناخت پژوهش و پاسخ گویی به شبهات دو اشتباه رایج وجود دارد. یکی از آن ها عدم شناخت قالب مقاله های علمی و یادداشت ها و آثار رسانه ای است. باید دانست که تفاوت اساسی یک مقاله علمی و یک یادداشت این است که مقاله از مبنا و ریشه ها و کلیدواژه ها به بنا حرکت می کند و یادداشت و آثار رسانه ای از بنا به مبانی حرکت می نماید. هردوی این محتواها یک حرف را به مخاطب می رسانند، اما نوع حرکت آن ها با هم تفاوت دارد.
وی ادامه داد: دومین اشتباه رایج استفاده از ادبیات علمی و حوزوی در یادداشت های و پاسخ هایی است که به شبهات داده می شود. می بایست ادبیات پاسخ گویی را به سمت به روزترین لغات و اصطلاحات برده و از الفاظ غیرقابل فهم و تیک های نوشتاری برای توده مردم پرهیز نماییم.
اهداف امروزی روزنامه نگاری
این روزنامه نگار قم جریان یابی، جریان سازی و خنثی سازی را اهداف امروزی روزنامه نگاری برشمرد و خاطرنشان کرد: جریان یابی به این معنی است که ما باید خبریاب بوده و از مسائل و رویدادهای روز آگاهی پیدا کنیم. یکی از اصلی ترین اهداف امروزی روزنامه نگاری در دنیا خبریابی است. متخصصین و دست به قلم ها می بایست از خبریابی صرف، به جریان سازی بپردازند.
وی گفت: با نوشتن نامه و نشر آن در فضای مجازی می توان به یک خبر یا شبهه پاسخ داد. در دهه ۶۰ بسیاری از افراد برای همدیگر نامه می نوشتند و این خود به معنای فعالیت خبری بود. احوال پرسی از اقوام و نزدیکان به نحوی خبریابی و نشر اخبار بود.
خبر گزارشی از واقعیت هاست، اما هر واقعیتی خبر نیست
حجت الاسلام اسفندیار بیان داشت: خنثی سازی به معنای خبرگزینی است و با این کار در میان میلیون ها خبر، اخبار مورد نظر و متناسب با اندیشه های خود را می یابیم و آن ها را منتشر می کنیم. با این کار می توان بسیاری از حمله های رسانه ای را خنثی نمود.
وی ضمن بیان اینکه خبر گزارشی از واقعیت هاست، افزود: اما باید دانست که هر واقعیتی خبر نیست. حتی ممکن است واقعیتی موجب شود که حقیقتی ذبح گردد. جمله معروفی است که می گوید "دنیا خبر نمی سازد، خبر است که دنیا می سازد". بسیاری از کمپانی های دنیا خبر می سازند و واقعیت هایی را ایجاد می کنند. اینجاست که مرز خبر غربی و دینی مشخص می شود؛ خبر دینی به دنبال گزارش حقیقت است، اما خبر غربی می خواهد با ساختن واقعیتی جدید، حقیقت را پنهان کند.
خبر؛ گزاره ای با قابلیت صدق و کذب
مدیر پایگاه خبری مفتاح ۳۱۳ اظهار کرد: خبر گزاره ای است که قابلیت صدق و کذب دارد. در خبر نباید مطالب بدیهی را ارائه کرد و از حشو می بایست پرهیز نمود.
وی گفت: در ورود به مطلب که لید نام دارد، می بایست ارتباط خوبی را با مخاطبین خود برقرار نموده و عبارات کاملاً با دقت و هوشمندانه انتخاب کنیم.
عناصر خبر
حجت الاسلام اسفندیار با تأکید بر اهمیت عناصر شش گانه خبر بیان داشت: این عناصر را باید به خوبی بیاموزیم؛ تفاوت عناصر خبر با ارزش های خبر در این است که عناصر و ارکان خبر تشکیل دهنده خود رویداد هستند. عناصر خبر پرسش های مخاطبین در مورد چه چیزی؟، چه کسی؟، چه زمانی؟ چرا؟، چگونه؟ و چه مکانی؟ را پاسخ می دهند.
وی با اشاره به اینکه ارزش های خبر معیار تشخیص رویداد هستند، ادامه داد: مهارت در رعایت و کشف ارزش های خبری بر اساس تمرین و مطالعه مطالب ارائه شده از سوی دیگران به دست می آید.
ارزش های خبری به اخبار شکل می دهند
این نویسنده حوزوی خاطرنشان کرد: ارزش های خبری به اخبار شکل می دهند، اما عناصر خبر، اخبار را به نمایش می گذارند و هر اندازه این عناصر بیشتر رعایت شوند قیافه خبر از نظر اطلاعاتی که باید به مخاطب بدهند، بهتر خواهد شد.
وی افزود: باید در خبر به صورت معلوم صحبت کنیم و فاعل خبر به خوبی مشخص باشد. اگر خبری را به صورت مجهول و ناقص ارائه دهیم محل ایجاد شایعه خواهد شد.
حجت الاسلام اسفندیار یادداشت ها را در فضای چرایی و چگونگی برشمرد و تصریح کرد: در یادداشت ها اساساً به بیان چرایی ها و چگونگی ها پرداخته می شود. اما باید سایر عناصر خبری را هم اشاره وار مورد پوشش قرار داد تا مخاطب بتواند اعتماد بیشتری به ما پیدا کند.
وی با اشاره به اینکه اگر اخبار به یک یا چند شخص دارای شهرت استناد داده شود از جذابیت بیشتری برای مخاطب برخوردار است، افزود: اگر مکان خبر خاص باشد و یا زمان خبر تازه باشد می تواند بر این جذابیت بیفزاید.
از ارائه مطالب بدیهی در خبر بپرهیزیم
مدیر پایگاه خبری مفتاح ۳۱۳ بیان داشت: لازم است از ارائه مطالب بدیهی و توصیفی صِرف خودداری کرده و با پرسش سازی و ایجاد تأثیر به ارتباط گیری با مخاطبین خود بپردازیم.
وی گفت: امروزه قالب ها و فرم های رسانه ای اساساً به سمت تحلیل رفته اند. مطبوعات در حال حاضر دارای ارزش بالایی هستند. اما باید پیدا کنیم که کارکرد آن ها در عصر حاضر چیست؟
حجت الاسلام اسفندیار اظهار کرد: روزنامه های حرفه ای کشور ما از حدود سال ۹۰ به بعد از تحلیل رویدادهای اتفاق افتاده به ارائه پیش بینی ها و آینده پژوهی روی آورده اند. ما طلاب و مبلغین دینی هم باید پیش بینی کنیم در آینده چه شبهاتی ایجاد خواهد شد و از همین حالا برای پاسخ گویی به آن ها دست به قلم شویم.
وی در ادامه به تبیین ارزش های خبری پرداخت و اظهار داشت: در برگیری یکی از ارزش های هفت گانه خبری است؛ در برگیری یعنی اینکه خبر تولید شده توسط ما بتواند تعداد افراد بیشتری را با خود درگیر کند. به عنوان مثال پرداختن به رویداد اربعین می تواند تعداد قابل توجهی از شیعیان را با خود درگیر نماید و تولید خبر در این موضوع دارای ارزش خبری دربرگیری است.
خبرنگار باید بتواند تشخیص دهد چه موضوعی در چه مکان یا زمانی برای مخاطب تعجب برانگیز است
این نویسنده حوزوی گفت: استثنا و شگفتی یکی دیگر از ارزش های خبری بوده و به ما می گوید که خبر باید بتواند مخاطب را متعجب نماید. اما باید دانست که یک موضوع، پدیده یا اتفاق در یک زمان و مکان مشخص می تواند موجب شگفتی باشد، اما در زمان یا مکانی دیگر تعجب مخاطب را به دنبال نیاورد. موفقیت در تشخیص اینکه چه موضوعی در چه زمان و مکانی موجب تحیر مخاطبین است به شمّ خبری خبرنگار بستگی دارد.
وی ادامه داد: یکی دیگر از ارزش های خبری «فراوانی» است؛ به این معنا که اگر اعداد و ارقام ذکر شده در خبر بزرگتر باشد، می تواند از جذابیت بیشتری برای مخاطبین خود برخوردار گردد.
مجاورت معنوی و جغرافیایی خبر
حجت الاسلام اسفندیار مجاورت را از دیگر ارزش های خبری برشمرد و خاطرنشان کرد: مجاورت به نوع معنوی و جغرافیایی تقسیم می شود؛ در مجاورت جغرافیایی خبری که به عنوان مثال برای مردم عراق مهم است برای ما هم مهم تلقی می شود، یا خبری که برای مردم تهران مهم است برای مردم قم هم از اهمیت بالایی برخوردار است. اما در مجاورت معنوی خبری که در مورد حزب الله لبنان است به دلیل قرابت های فکری برای ما هم مهم است.
وی گفت: درگیری هم که معمولاً در مناظرات و بحث های مختلف اتفاق می افتد، یکی دیگر از ارزش های خبری است که می تواند افراد زیادی را مخاطب خبر ما کند.
این روزنامه نگار قم در پایان اظهار داشت: تنیدگی و درگیری ما با متن های رسانه ای و تحلیل های حرفه ای می تواند به کسب مهارت ما در خبرنویسی و یادداشت نویسی فنی کمک کند.
