به گزارش خبرگزاری حوزه، ماه مبارک رمضان، بهار قرآن است و در این ماه برای انس و الفت قلب ها با این هدیه الهی، به بررسی شبهات قرآنی در شماره های گوناگون خواهیم پرداخت.

پرسش:

آیا در قرآن بحثی از حقوق بشر شده است؟

پاسخ اجمالی:

قرآن در مسأله حفظ جان و مال و آبروی انسان ها تا آنجا پیشرفته که جان یک انسان را همچون جان تمامی افراد بشر می داند و درمسأله حقوق انسان ها، تا آنجا پیش می رود که اجرای اصل عدالت را در حقوق افراد یک جامعه بر همه چیز مقدم می دارد. و دستور به قیام برای اجرای عدالت می دهد. همچنین حمایت از ایتام و نظارت دقیق بر وضع آنها و سرپرستی از آنها و اموالشان را هم ردیف توحید قرار می دهد.

پاسخ تفصیلی:

یک قانون عالی و ارزنده، قانونی است که در مسأله حقوق بشر طرح جامع تر و دقیق تری ارائه کند، با توجه به این حقیقت هرگاه به آیات قرآن در این زمینه می نگریم، عظمت قوانینش آشکارتر می گردد.

قرآن در مسأله حفظ جان و مال و آبروی انسان ها تا آنجا پیشرفته که جان یک انسان را همچون جان تمامی افراد بشر ارج می نهد و در این زمینه می گوید: «مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْس أَوْ فَسَاد فِی الاَْرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً وَمَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً»؛ (هر کس انسانی را بدون ارتکاب قتل، یا فساد در روی زمین بکشد، چنان است که گویی همه انسانها را کشته و هر کس انسانی را رهایی بخشد چنان است که گویی همه مردم را زنده کرده است).(1)

شبیه این تعبیر را در هیچ قانون دیگری نخواهید یافت.
قرآن درمسأله حقوق انسان ها، تا آنجا پیش می رود که اجرای اصل عدالت را در حقوق افراد یک جامعه بر همه چیز مقدم می دارد و هشدار می دهد که نکند خصومت های شخصی یا روابط دوستانه مانع اجرای عدالت گردد.
در یک جا می گوید: «وَلاَ یَجْرِمَنَّکُمْ شَنئَانُ قَوْم عَلَی ألّا تَعْدِلُوا اءِعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَی»؛ (مبادا دشمنی با جمعیتی، شما را به گناه ترک عدالت بکشاند، عدالت پیشه کنید که به پرهیزگاری نزدیکتر است).(2)

در نقطه مقابل آن نسبت به تأثیر بر اجرای عدالت چنین هشدار می دهد:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ للهِِ وَلَوْ عَلَی أَنفُسِکُمْ أَوِ الْوَالِدَیْنِ وَالاَْقْرَبِینَ إِنْ یَکُنْ غَنِیّاً أَوْ فَقِیراً فَاللهُ أَوْلَی بِهِمَا»؛ (ای کسانی که ایمان آورده اید! همواره و همیشه قیام به عدالت کنید. برای خدا گواهی دهید، اگر چه به زیان شما، یا پدر و مادر و نزدیکانتان بوده باشد! [چرا که] اگر او [کسی که گواهی شما به زیان او است] غنی یا فقیر باشد، خداوند سزاوارتر است که از آنان حمایت کند).(3)

از تأکیدهای فراوانی که قرآن درباره حمایت از ایتام و نظارت دقیق بر وضع آنها و سرپرستی از آنها و اموالشان تا زمانی که بزرگ شوند نیز این مسأله روشن تر می شود، در یک جا می فرماید: «أَنْ تَقُومُوا لِلْیَتَامَی بِالْقِسْطِ»؛ (درباره یتیمان قیام به عدالت کنید).(4)

جالب این که در جای دیگر، حفظ و حمایت از یتیمان را هم ردیف توحید و مسائل دیگر انسانی قرار می دهد و می فرماید: «لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً وَذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَأَقِیمُوا الصَّلاَةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ»؛ (به خاطر بیاورید هنگامی که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم [پیمانی که سر مشق امت های دیگر نیز هست] جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و نسبت به پدر و مادر و یتیمان و بینوایان نیکی کنید و به مردم نیک بگویید، نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید).(5)

گفتنی است که پنج دستور انسانی مربوط به حقوق بشر را در کنار دو برنامه که از مهم ترین برنامه های اسلام در زمینه اعتقاد و عمل است ـ یعنی توحید و نماز ـ قرار داده است.(6)

پی نوشت: