سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» در گفتگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید محمود موسوی معاون آموزش ونائب رییس انجمن ترجمه و زبان های خارجی ،برخی دغدغه‌های وی در تأسیس رشته مترجمی تخصصی زبان رابه بحث و گفتگو نشسته است که در ادامه می آید:
*با تشکر از فرصتی که در اختیار خبرگزاری «حوزه» قراردادید لطفاً در ابتدا معرفی اجمالی از فعالیت‌های علمی خود ارائه نمایید؟
بنده سید محمود موسوی و عضو هیئت‌علمی گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم هستم. علاوه بر تحصیلات حوزوی و دروس خارج فقه، تحصیلات دانشگاهی خودم را در دانشگاه قم در کارشناسی ارشد و دکترای کلام اسلامی با گرایش مسائل جدید کلامی و فلسفی گذراندم.
*درباره ایده جدید انجمن ترجمه زبان‌های خارجی توضیحاتی بدهید و بفرمایید که این ایده چگونه کلید خورد و حضرت‌عالی چه نقشی در آن دارید؟
نسبت به کار جدید انجمن ترجمه زبان‌های خارجی که به همت برخی از دوستان در قم و اصفهان شکل گرفت، تصمیم گرفتیم که تقسیم‌کار انجام شود و در جلسات متعددی که تشکیل شد، وضع موجود بررسی شد و چشم‌اندازی برای وضعیت آرمانی و مطلوبی که درصدد تحقق و نیل به آن هستیم موردبحث و بررسی قرار گرفت و برخی از دوستان ،معاونت پژوهشی را بر عهده گرفتند، و معاونت آموزشی بر عهده بنده قرار گرفت.
کار معاونت آموزشی در خصوص مهارت‌های مرتبط با این انجمن است و کلاس‌های آموزشی و کارگاه‌ها و تهیه متون آموزشی نیز بر عهده این‌جانب است. بحث آموزش زبان در دستور کار انجمن قرار ندارد. ولی آنچه مدنظر ماست برگزاری دوره‌های بازآموزی زبان است به بیان روشن‌تر طلابی که توانایی و ظرفیت حوزوی در سطح سه و چهار را دارا باشند و نسبت به زبان انگلیسی و یا زبان دوم مانند فرانسه و آلمانی یا یکی از زبان‌های زنده دنیا غیر از عربی آشنا باشند در این طرح قرار می‌گیرند.
*آیا زبان عربی در دستور کار انجمن قرار ندارد؟
قرار شد که فعلاً عربی در دستور کار انجمن قرار نگیرد به این دلیل که مفروض این بود که همه طلاب زبان عربی را به‌خوبی آموخته‌اند و لذا کسانی که زبان را آموخته‌اند و احیاناً کار ترجمه را انجام داده‌اند و توانایی این کار را دارند به عضویت انجمن دربیایند و دوره‌هایی برای بازآموزی و افزایش مهارت‌ها تدارک دیده‌شده و طی برنامه‌هایی که طی جلساتی در انجمن به شورومشورت گذاشته شد و نهایی شده شرکت کنند.
*لطفاً به وظایف خاص معاونت آموزشی و درباره شیوه‌نامه آموزشی توضیحاتی بدهید و بفرمایید که تفاوت کار شما با مراکز آموزش زبان متداول در سطح کشور چیست؟
آنچه بر عهده ماست، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و کلاس‌های زبان‌آموزی در سطوح عالی و پیشرفته است. این برنامه‌ها در سایت انجمن به‌طور مفصل منعکس‌شده است. هدف از برگزاری این برنامه‌ها این است که آموزش‌هایی به‌صورت بنیادین و پایدار جهت آشنایی باریشه‌های لاتین و یونانی زبان انگلیسی و آموزش پسوندها و پیشوندها و ساختارهای بلاغی آن ارائه شود و آموزش‌هایی که کمتر در مؤسسات زبان‌آموزی موردبحث و گفتگو قرار می‌گیرد در اینجا محل توجه هست؛ چراکه اگر قصد داشته باشیم کاری ماندگار ارائه بدهیم که شاید دیر ثمر بدهد، اما ثمرات آن پایدار باشد باید در قالبی حساب‌شده برنامه‌ریزی شود و امیدواریم منابع و بودجه به‌خوبی تأمین شود. هرچند بودجه حرف اول را نمی‌زند و سعی این است که به‌صورت کار جهادی انجام شود.
*در حال حاضر وضعیت زبان‌آموزی در حوزه‌های علمیه در چه سطحی است و ضرورت این طرح را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
وضعیت کنونی حوزه ازلحاظ زبان‌های خارجی به صورتی است که با سطح مطلوب تفاوت زیادی دارد. منابع انسانی و استادی که مهارت‌های کافی و توان کافی برای تدریس داشته باشد، با توجه به تعداد طلابی که علاقه‌مند به زبان‌آموزی یا ترجمه هستند زیاد است، چنین منابع انسانی به‌اندازه کافی وجود ندارد و با محدودیت‌هایی روبرو هستیم. سعی ما این است که با برنامه‌ریزی و همت و همکاری دوستان بتوانیم در سال تحصیلی جاری، چند برنامه موفق در این زمینه داشته باشیم.
*مهم‌ترین اهدافی که در این طرح دنبال می‌کنید چیست؟
این انجمن، یک انجمن حوزوی است و مخاطبان و اعضای این انجمن، حوزوی هستند و آنچه در دستور کار این انجمن قرارگرفته است، اساساً با مباحث اسلامی و حوزوی مرتبط است و هدف آرمانی ما انتقال میراث گران‌بهای اسلامی و برگرداندن تعالیم اسلامی به زبان‌های زنده دنیا به‌صورت مطلوب است. از سوی دیگر، در دنیای امروز مؤسسات و آکادمی‌های مختلف مشغول کار روی مباحث اسلامی هستند و آشنایی با دیدگاه مستشرقین، خاور شناسان و اسلام شناسان غربی و توجه به رویکردهایی که دارند در دستور کار ما قرار دارند بنابراین مؤسسه، کاری چندبعدی دارد؛ هدف اصلی انجمن ترجمه، به یک معنا هم تربیت مترجم در بخش نوشتاری است و هم کمک به افراد برای فراگیری مهارت‌های ترجمه همزمان در ترجمه گفتاری. در اجلاس‌هایی که در قم برگزار می‌شود با دشواری‌های جدی روبرو هستیم. کسانی می‌توانند سخنرانی‌های همزمان را به زبان دیگر برگردان کنند که خودشان با محتوا و اصطلاحات موضوع سخنرانی آشنا باشند و ما در این زمینه با کمبودهایی مواجه هستیم که می‌توانیم در این زمینه به افراد کمک کنیم که بسته به علاقه و متناسب بااستعداد و فراغت بال افراد، با ضرورت‌هایی که تعریف می‌شود کمک کنیم تا وظیفه اسلامی خودشان را که رساندن پیام دین است را انجام بدهیم. انجمن در این زمینه برنامه‌های متنوعی تدارک دیده است و ما امیدواریم بتوانیم منابع انسانی و اساتید مبرز و کارآمدی را برای تدریس این مواد و برنامه‌هایی که تدارک دیده‌ایم را به همکاری دعوت کنیم.
*چه بسته‌های آموزشی در این دوره تدریس می‌گردد و متون تخصصی موردنظر شما به چه رشته‌هایی بیشتر اهتمام دارد؟
آنچه در حال حاضر در اختیارداریم به‌زودی در سایت انجمن به‌مرور بار گزاری خواهیم کرد، بسته‌های آموزشی زبان تخصصی است که در طی چند سال گذشته بر اساس تجاربی که داشته‌ام و حدود بیست‌وپنج سال تدریس زبان عمومی و تخصصی ، طی چند سال گذشته سعی کرده‌ام با توجه به کمبود منابع انسانی و استاد و از سوی دیگر تعداد بسیار زیاد مخاطبان حوزوی و نیازی که در این زمینه هست، به فکر افتادیم که در رشته‌های مختلف، متناسب با رشته‌هایی که در دانشگاه باقرالعلوم و در دانشگاه علوم و حدیث و دانشگاه معارف اسلامی و مؤسسات آموزش عالی حوزوی که دانشگاهی - حوزوی هستند، متناسب با رشته‌های دایر، متونی را از دایرة‌المعارف مختلف مثل دایرة‌المعارف اسلام، دایرة‌المعارف قرآن، دایرة‌المعارف فلسفه .... و کتبی در رشته‌ها و موضوعات مختلف انتخاب کنیم تا این‌ها در استودیو باکیفیت صوت مطلوب قرائت شود و توضیح مختصری راجع به محتوای آن‌ها داده شود و واژگان و متن آن‌ها ترجمه شود و عملاً اگر کسی این متون را مورداستفاده قرار دهد می‌تواند مهارت زبانی خود را افزایش دهد. از طرفی مخاطبان ما با واژگان فاخر برای نوشتن متون فاخر آشنا می‌شود.
در این مجموعه در طی چند سال گذشته حدود چهارصد و پنجاه جلسه در رشته‌های مختلف فلسفه و کلام، تاریخ و تمدن، تفسیر، علوم قرآنی و حدیث و علوم سیاسی تابه‌حال تدریس شده است و از این به بعد سعی داریم در علوم اجتماعی و ارتباطات و رشته‌هایی که تابه‌حال به آن‌ها پرداخته نشده است کار شود. این مجموعه را طی روزهای آینده به‌مرور در سایت انجمن بار گذاری خواهیم کرد. این بسته‌های آموزشی اساساً در دانشگاه باقرالعلوم و برخی از آن‌ها با همکاری دانشگاه معارف اسلامی و برخی با همکاری دانشگاه قرآن و حدیث تهیه و تدوین‌شده است و مدرس آن‌ها خود بنده هستم.
*چه کسانی می‌توانند در این دوره‌ها شرکت کنند؟
اگر چنانچه کسی بخواهد زبان تخصصی را بیاموزد، چنانچه با سطح اولیه زبان انگلیسی آشنا باشد، به‌راحتی می‌تواند از این بسته‌های آموزشی استفاده کند و بسته به نیاز و علاقه‌اش این مجموعه را گوش بدهد و در آزمون‌های اختصاصی حوزوی شرکت کند و از این طریق می‌تواند به‌خوبی زبان تخصصی را فرابگیرد. بنابراین این‌یک کار آماده است و واقع امر این است که یکی از کارهایی که باید در انجمن صورت بگیرد و هدف انجمن هم هست، آشنایی با ظرفیت‌های موجود در مؤسسات و دانشگاه‌های مختلف است. این مجموعه چندین سال است که در دانشگاه باقرالعلوم تهیه‌شده و تابه‌حال در اختیار جمعی قرارگرفته است. ولی مسلماً بسیاری از طلابی که به فراگیری زبان علاقه‌مند هستند و اوقات فراغتی هم دارند ولی یا هزینه فراگیری را ندارند و یا برای شرکت در کلاس محدودیت‌هایی دارند به‌خوبی از این مجموعه استفاده خواهند کرد و امیدواری با تزریق این مجموعه غنی به حوزه شاهد تحولی شگرف در مبحث زبان تخصصی در حوزه‌های علمیه باشیم، بنده با توجه به تدریس و آزمون گیری که دارم می‌بینم که سطح زبان خارجی در حوزه سطح مناسبی نیست.
*آیا نظیر این کار را در آموزش زبان عمومی هم در دستور کاردارید؟
برنامه‌ای که قصد داریم در آینده انجام بدهیم این است که نظیر این کار را در زبان عمومی انجام بدهیم و چنانچه بتوانیم برای زبان عمومی هم یک‌راه میان بر به‌صورت مجموعه‌ای خودآموز برای طلاب فراهم کنیم که در اوقات فراغت و تعطیلات حوزه مثل فصل تابستان و ایام تبلیغی، در کنار امور تبلیغی و سایر وظایف و رسالت‌هایی که انجام می‌دهند، در مسیر رفت‌وآمد و اوقات فراغت خود از این آموزش‌ها استفاده کنند بسیار مطلوب خواهد بود. مجموعه‌ای که از آموزش الفبای انگلیسی آغاز شود و در یک توالی و ترتب منطقی به‌صورت سطح‌بندی شده در قالب صد یا دویست جلسه باشد. چراکه ضرورت فراگیری زبان انگلیسی کاملاً مشخص‌شده است و چنانچه زمینه فراگیری آن را در حوزه‌های علمیه فراهم کنیم می‌توانیم یک‌چشم انداز مطلوبی را به لحاظ آشنایی طلاب با زبان انگلیسی ترسیم کنیم.
*موفقیت این برنامه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
موفقیت هر برنامه‌ای درگرو عوامل متعددی است. یک عامل خود برنامه است. فراغت افرادی که در این برنامه‌ها شرکت می‌کنند و پشت‌کاری که دارند به همراه نیازی که احساس می‌کنند و سن شرکت‌کنندگان این دوره‌ها نیز بسیار مهم است. افرادی که استعداد زبان‌آموزی دارند و علاقه‌مند هستند و به دلیل بعد مسافت مراکز آموزشی یا تلاقی کلاس‌های آموزش با دروس حوزوی و سایر عوامل از زبان‌آموزی یا تقویت زبان‌باز مانده‌اند، این مجموعه کمک خوبی به آن‌ها خواهد کرد.
*این ایده چگونه برای شما یک دغدغه شد؟
بنده چندین سال مسئولیت دانشکده زبان‌های خارجی دانشکده باقرالعلوم را داشتم و از سال 1371 معلم مرکز زبان بوده‌ام و خودم در سال 1365 در این دوره‌ها شرکت کرده‌ام، شاهد بوده‌ام و دیده‌ام که چندین هزار نفر از طلاب در دوره‌های اولیه آموزش زبان نیروی هوایی وقت بسیاری را صرف کردند و روزانه حداقل شش ساعت کلاس می‌آمدند و مدت ده ماه هزاران ساعت وقت صرف کردند و مهارت خوبی کسب کردند ولی متأسفانه به دلیل نبودن زمینه تداوم این مهارت‌ها فراموش شد. مجموعه‌ای که در اختیار طلاب قرار می‌دهیم برای بازآموزی و تقویت مهارت‌های قبلی است و همچنین کمک به کسانی است که می‌خواهند تحصیلات دانشگاهی داشته باشند. وظیفه ما تبدیل پیام اسلام و انقلاب اسلامی به سایر ملل است و این موج اسلام هراسی که در دنیا به راه انداخته‌اند ایجاد نیاز کرده است که یک قرائت اصیل از منابع و بن‌مایه‌های اسلامی در اختیار جهانیان قرار بگیرد که این کار به لسان خود آن‌ها باید انجام بگیرد و تنها مترجم حوزوی است که از عهده این کار بر خواهد آمد. بنابراین تسلط کامل بر زبان متن لازم است که مترجمان غیر حوزوی چنین تسلطی ندارند و یکی از اهداف این بسته‌های آموزشی این است که ما یاد بگیریم که چطور بنویسیم و اگر قرار است در فلسفه چند صفحه راجع به ابن‌سینا و ملاصدرا بنویسیم به‌خوبی از عهده آن برآییم.
چنانچه کسی بخواهد از زبان یک فرد فارسی‌زبان مطلبی را به انگلیسی ترجمه کند بایستی مقالات متعدد را با توجه به شکل‌گیری ساختار آن‌ها در ذهنش خوانده باشد و بداند که این مفاهیم چطور باید ارائه بشود و این نمی‌شود مگر اینکه حداقل صد مقاله را در رشته‌های مختلف و توسط مؤلفان مختلف به زبان انگلیسی خوانده باشد، انشاء الله به‌زودی این مجموعه را در اختیار دوستان قرار می‌دهیم تا با استفاده از آن‌ها مهارت‌های لازم را کسب کنند.
*آیا این دوره‌های آموزشی به‌صورت غیرحضوری برگزار خواهد شد؟
بله این آموزش به‌صورت غیرحضوری است و علاوه بر این برنامه‌های حضوری نیز تدارک دیده‌ایم که با شروع سال تحصیلی آغاز خواهد شد و امیدواریم که علاقه‌مندان از این برنامه‌ها بهره کافی ببرند و فکر می‌کنیم این برنامه‌ها با استقبال خوبی در میان طلاب مواجه شود.
شرایط حضور در سایت انجمن اعلام‌شده است. افرادی که علاوه بر فراگیری سطوح حوزوی و سطح سوم حوزه حداقل در حدود پانصد ساعت کلاس زبان را گذرانده باشند. یا به‌صورت متمرکز مانند دانشکده زبان دانشگاه باقرالعلوم دوره‌های زبان‌آموزی را گذرا نده اند و یا اینکه تحصیلات دانشگاهی دارند و خودشان علاقه‌مند بوده‌اند و زبان کارکرده‌اند می‌توانند در این دوره‌ها شرکت کنند.
*چه مشکلاتی در مسیر ایجاد این انجمن داشتید؟
تأسیس انجمن با دشواری‌هایی روبرو بود و بیش از یک سال طول کشید تا این انجمن شکل بگیرد با توجه به اینکه تشکیل چنین انجمنی سابقه‌ای ندارد و ممکن است در نظر اول برای افراد تصور بشود که حوزه را با انجمن ترجمه چه‌کار؟ با مشکلاتی مواجه بوده‌ایم.
هرچند هنوز یک سال از تأسیس انجمن نگذشته است، اما امیدواریم شاهد موفقیت این انجمن در تحقق اهدافی که برای آن ترسیم‌شده است باشیم.
