بنیان‌گذار مسیحیت حضرت عیسی (ع) از انبیا الهی بوده و قرآن کریم در آیه 4 سوره بقره، ایمان به انبیای پیشین و کتب آنان را از نشانه‌های متقین دانسته است بنابراین رویارویی با شرک و الحاد در جهان امروز از دغدغه‌های مشترک اسلام و مسیحیت است.

کلیسای کاتولیک با پیروانی در حدود یک میلیارد نفر بزرگ‌ترین جامعه مسیحی به شمار می‌آید همچنان که مقایسه با دو جامعه مسیحی ارتدکس و پروتستان، از قدمت بیشتری برخوردار است بر این اساس؛ آگاهی از ادیان؛ به‌ویژه آیین کاتولیک بر وسعت و عمق جهان‌بینی انسان می‌افزاید و وی را به قوت‌های دین خود بیشتر واقف می‌کند؛ کتاب «شناخت کلیسای کاتولیک» به قلم حجت‌الاسلام‌والمسلمین جواد باغبانی و عباس رسول‌زاده در هفدهمین همایش کتاب سال حوزه به‌عنوان آثار شایسته تحسین موردتقدیر گرفت.

سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری حوزه در گفتگو با استاد حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر جواد باغبانی[1] مؤلف و عضو هیئت‌علمی موسسه امام خمینی (ره) به بررسی ابعاد مختلف این اثر ارزشمند پرداخته است.

ضمن تشکر از حضرت‌عالی که فرصتی در اختیار ما قراردادید در ابتدا بفرمایید چه شد که به نگارش کتاب «شناخت کلیسای کاتولیک» مشغول شدید؟

کتاب شناخت کلیسای کاتولیک ادامه کار قبلی بنده است. بنده قبلاً کتابی تحت عنوان شناخت مسیحیت کارکردم که در چهارده فصل و هشت‌صد صفحه تنظیم‌شده بود و دیدگاه جامعی در ابعاد مختلف مسیحیت از‌جمله تاریخ مسیحیت و عبادات نسبت به همه افراد مسیحیت داشتیم و این کتاب به‌طورکلی برای طلابی که هیچ شناختی نسبت به مسیحیت ندارند دیدگاه کاملی ارائه کرده است.

همان‌طوری که مستحضر هستید کتاب فارسی روانی که به شکل جامع به مسیحیت پرداخته باشد در حوزه نداشتیم، لذا گروه ما به این نتیجه رسید برای اینکه طلاب در بحث مراودات و گفتگوهای ادیانی اطلاعات اولیه‌ای از مسیحیت داشته باشند، یک مجموعه فارسی جامع موردنیاز است، لذا کتاب شناخت مسیحیت به چاپ رسید و مورد استقبال واقع شد و در منابع دکتری جزو منابع مطالعاتی دانشجویان دکترای عرفان و ادیان قرار گرفت.

 بعد از تألیف آن کتاب، احساس شد چون مسیحیت از سه کلیسای بزرگ کاتولیک، ارتدکس و پروتستان تشکیل‌شده و هرکدام از این کلیساها مشخصاتی متمایزی دارند، درنتیجه سه فرقه و سه مذهب یا سه کلیسای بزرگ در مسیحیت وجود دارد، قرار شد برای هر یک از این سه کلیسا، منبع جداگانه‌ای تألیف شود و درس‌نامه‌ای در سطح کارشناسی ارشد برای دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه باشد تا دوستانی که بعد از شناخت مجموعه مسیحیت خواستند از هرکدام از سه فرقه مسیحیت اطلاعاتی داشته باشند، دستشان پر باشد. به این منظور قرار شد سه کتاب دیگر تحت عنوان شناخت کلیسای کاتولیک، شناخت کلیسای ارتدکس و شناخت کلیسای پروتستان تألیف کنیم که اولین مجموعه از آن‌ها همین کتاب شناخت کلیسای کاتولیک است در 550 صفحه تألیف شده است.

چرا شناخت مسیحیت کاتولیک را در اولویت قراردادید؟

کاتولیک قدمت بیشتری دارد اولین و جامع‌ترین کلیسای مسیحیت است، اگر امروزه مسیحیت دو میلیارد نفر جمعیت داشته باشد، بیش از یک میلیارد کاتولیک هستند. بدین ترتیب جامع‌ترین و قدیمی‌ترین کلیسای مسیحیت، کاتولیک است و شناخت آن در صدر کارهای ما قرار گرفت و توانستیم با «انتشارات سمت» هم هماهنگی کنیم، لذا مؤسسه امام خمینی و «انتشارات سمت» این کتاب را به طور مشترک به چاپ رساندند و در حال حاضر از کتاب‌های دانشگاهی است که مورد استقبال قرارگرفته است و در سال 1394 در همایش کتاب سال حوزه به‌عنوان اثر قابل‌تحسین از آن یاد شد.

این کتاب دارای چه ویژگی‌های است و در تألیف آن از چه منابعی بهره برده‌اید؟

 ازجمله ویژگی‌های این کتاب جامع بودن مباحث کلیسای کاتولیک در آن است و مهم‌ترین مسائل اعتقادی و تاریخی و احکام کلیسای کاتولیک در این کتاب بحث شده است. منابع کتاب از منابع اولیه است و تحت نظارت و اشراف استاد توفیقی و با همکاری حجت‌الاسلام‌والمسلمین آقای رسول‌زاده تألیف شده و کسانی که استاد توفیقی را می‌شناسند، اشراف ایشان بر زبان و بر مباحث مسیحیت را می‌دانند، حدود 50 سال است که در حوزه علمیه در مباحث ادیان ابراهیمی کارکرده‌اند، بنابراین؛ کتاب از اتقان خوبی برخوردار است و در بحث کلیسای کاتولیک یک کتاب جامع به زبان فارسی است. طلاب و دانشجویانی که می‌خواهند نسبت به کلیسای کاتولیک شناخت جامعی داشته باشند؛ این کتاب اثر خوبی خواهد بود و این اولین کتابی است که در حوزه علمیه و حتی در ایران در ارتباط با شناخت کلیسای کاتولیک صورت می‌گیرد؛ نسخه‌ای از این کتاب به وزیر واتیکان که چندی قبل به حوزه علمیه آمده بود اهدا شد، ایشان خیلی خوشحال شد و خیلی هم تعجب کرد که در حوزه علمیه قم راجع به کلیسای کاتولیک چنین کاری صورت گرفته است.

در تدوین این کتاب از چه اسلوب علمی استفاده‌شده است؟

این شد یک کتاب تحلیلی توصیفی است، در برخی از موارد به شکلی تألیف شده که نقد، در درون مطلب قرار گرفته و ما به این اعتقاد هستیم، اگر آنچه را که مسیحیت حق است، آن‌گونه که هست یعنی حقیقت دارد توصیف شد در خود این مطلب نقد وجود دارد، لذا ضمن توصیف کلیسای کاتولیک، شامل بحث نقد کلیسای کاتولیک نیز می‌شود، کتاب به شکل درس‌نامه است و برای چهار واحد درسی در سی‌وچهار درس تنظیم‌شده است که خلاصه درس و پرسش و پاسخ دارد و مباحث را به ترتیب مطرح می‌کند.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین عباس رسول‌زاده در تألیف و تدوین این کتاب چه نقشی داشتند؟

این کتاب کار مشترکی است که برخی درس‌ها را آقای عباس رسول‌زاده و برخی درس‌ها را بنده تألیف کرده‌ام و نسبت به درس‌هایی که ایشان تألیف کرده‌اند بنده و استاد توفیقی نظارت داشته‌ایم. بخش‌هایی را که بنده تألیف کرده‌ام را هم آقای رسول‌زاده و استاد توفیقی نظارت کرده‌اند، در حقیقت این کتاب زیر نظر سه نفر تألیف یافته و متن کاملاً یکپارچه و یکنواختی است و خواننده احساس نمی‌کند این کتاب را چند نفر تألیف کرده‌اند چراکه همه مطالب آن زیر نظر سه نفر کنترل و بازبینی و هماهنگ شده و مباحث از یکنواختی برخوردار است.

مخاطبین این کتاب چه افرادی از جامعه علمی کشور هستند؟

هدف ما در این کتاب، یک اثر درسی و تحلیلی در سطح کارشناسی ارشد دانشگاه‌ها و فضلای حوزه علمیه قم بوده، یعنی سطح سه حوزه و سطح کارشناسی ارشد دانشگاه‌ها، اما می‌بینیم یکی از منابع ورودی کارشناسی ارشد گروه کلام مؤسسه امام خمینی همین کتاب بوده است. ولی دانشجوهای دکتری هم می‌توانند به‌خوبی از این کتاب استفاده کنند زیرا بسیاری از مباحث در این کتاب به زبان فارسی مطرح‌شده است بنابراین دانشجویان دکتری از این کتاب بی‌نیاز نخواهند بود.

کتاب شناخت کلیسای پروتستان کی منتشر خواهد شد؟

کتاب شناخت کلیسای پروتستان آماده‌شده و صفحه نگاری‌های آن صورت گرفته و برای آخرین بازبینی به "انتشارات سمت" ارسال و طراحی جلد آن‌هم انجام‌شده است، منتظر هستیم در امسال به چاپ برسد که آن کتاب هم با مشارکت مؤسسه امام خمینی و «انتشارات سمت» منتشر خواهد شد، حدود 500 صفحه دارد و برای چهار واحد درسی تألیف شده است.

سیر مطالعاتی؟

اگر دانشجو یا طلبه‌ای بخواهد به مجموعه مباحث ادیانی اشراف داشته باشد، کتابی تحت عنوان «تاریخ جامع ادیان یا ادیان بشر» تألیف «جان بی ناس» که علی‌اصغر حکمت آن را ترجمه کرده و به مجموعه‌ای از ادیان به‌طور مفصل پرداخته است و ترجمه آقای حکمت هم ترجمه خوبی است و خسته‌کننده نیست و کتاب جامعی است، چکیده و خلاصه‌ای از آن کتاب را استاد توفیقی تحت عنوان «آشنایی با ادیان بزرگ» تألیف کرده‌اند که در انتهای چاپ‌های اخیر آن حدود 100 صفحه به بحث مقایسه اسلام و سایر ادیان پرداخته‌شده است و برای کسانی که کم‌حوصله‌تر هستند، پیشنهاد می‌کنیم. این‌ها کتبی است که شامل اطلاعات کلی است، اما اگر کسی بخواهد به‌طور تخصصی مطالعه کند، مثلاً در یهودیت یا مسیحیت متخصص بشود، در مسیحیت کتاب «شناخت مسیحیت» خودمان را در این زمینه کامل‌ترین و جامع‌ترین کتاب می‌دانیم و اگر بخواهد به‌صورت تخصصی‌تری وارد بشود همین کتاب شناخت کلیسای کاتولیک و پروتستان و ارتدکس مناسب است. اگر در بحث یهودیت هم بخواهد تخصص داشته باشد، کتابی بنام یهودیت را آقای طاهری آکردی برای جامعة المصطفی تألیف کرده‌اند که کتاب خوبی است؛ آقای عبدالرحیم سلیمانی کتابی بنام یهودیت دارد که آن کتاب هم برای کسانی که بخواهند اطلاعات اولیه‌ای درزمینهٔ یهودیت داشته باشند مناسب است و من می‌خواهم از همه این‌ها فراتر به «الهدی الی دین المصطفی» از مرحوم بلاغی نام ببرم که حدود 100 سال قبل در نجف اشرف چاپ شده است.

این کتاب در پاسخ به شبهاتی است که برخی از مستشرقین در فضای آن دوران پخش می‌کرده‌اند و به پیغمبر اکرم توهین می‌کردند یا معتقد بودند قرآن کریم از تورات و انجیل گرفته شده، این کتاب را در دو جلد مرحوم بلاغی تألیف کرده‌اند که کتاب فوق‌العاده خوبی است هرچند ادبیات آن ادبیات عرب صد و اندی سال قبل است و فهم آن مشکل است و جلد اول آن تحت عنوان «اسلام آیین برگزیده» توسط حجت‌الاسلام صفایی ترجمه‌شده که ترجمه زیاد روانی نیست، ولی اصل کتاب به زبان عربی است و کتاب خوبی است دوستان می‌توانند به کتاب در قلمرو وجدان مرحوم عبدالحسین زرین‌کوب نیز مراجعه کنند که ده مقاله دارد و دو مقاله آن‌یکی در مورد یهودیت و یکی در مورد مسیحیت هستند.