پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ |۱۷ رمضان ۱۴۴۵ | Mar 28, 2024
فصلنامه علوم سیاسی

حوزه/ هفتادو سومین شماره فصلنامه علمی – پژوهشی "علوم سیاسی" در حوزه مطالعات اسلامی –سیاسی (بهار ۱۳۹۵) به صاحب امتیازی دانشگاه باقرالعلوم (ع) منتشر شد.

به گزارش خبرگزاری «حوزه»، عناوین و چکیده مقالات به شرح ذیل می باشد:

* «تأثیر بحران‏ های داخلی عربستان بر وقوع و مدیریت فاجعه منا» عنایت ‌الله یزدانی

چکیده

اصولاً بحران‏ ها و چالش ‏های هر جامعه بر استراتژی ‏ها، سیاست‏ ها، روندها و جریان‏ های حاکم بر آن کشور و نیز مدیریت آن جامعه تأثیر دارد. عربستان سعودی به ‏عنوان یک جامعه سنتی به دلایل گوناگونی با یکسری از بحران ‏ها روبه ‏روست که به ‏طور قطع بر سیاست ‏های رژیم آل سعود و کارآمدی و مدیریت آن و نیز روندهای حاکم و تعاملات آن با محیط پیرامونی اثرگذار هستند. در حقیقت باید گفت نوع نظام سیاسی و ساخت غیردموکراتیک حاکم بر جامعه عربستان و نیز ساختار قدرت در آن و سازوکارهای سنتی پدرسالارانه در این کشور، سبب ‏ساز مجموعه ‏ای از بحران ‏های گوناگون شده است که با تأثیر منفی بر توان و کارآمدی رژیم آل سعود، سبب بروز حوادث فاجعه ‏انگیزی همچون حادثه منا در سال 1436 و ناتوانی در مدیریت مؤثر آن شده ‏اند. پرسش این مقاله آن است که: بحران ‏های جامعه عربستان چه تأثیری بر بروز فاجعه منا و مدیریت آن داشته است؟ بررسی ‏ها نشان می دهد بحران ‏ها و چالش‏ های موجود در جامعه عربستان، موجب ناکارآمدی دولت این کشور در ممانعت از بروز این فاجعه و به ‏ویژه مدیریت آن شده است. 

* «تأثیر نظام سیاسی و ساخت قدرت در عربستان سعودی بر فاجعه منا» سیدمهدی علیزاده موسوی

چکیده

یکی از ابعادی که می ‌توان فاجعه منا را بررسی کرد، تحلیل و بررسی این فاجعه از منظر ساختار قدرت و نظام سیاسی حاکم بر عربستان سعودی است. در این رویکرد، ساختار قدرت و نظام سیاسی عربستان، ویژگی‏ هایی دارد که می ‏تواند بخشی از چیستی و چرایی فاجعه منا را تفسیر کند. مدل نظام سیاسی عربستان که بر نوعی نظام پادشاهی وراثتی رانتیر (تحصیل‏دار) مبتنی است، پیامدهایی از قبیل بی ‌اهمیتی به اصل فاجعه، عدم پاسخگویی، استیلای رسانه ‏ای و دیپلماسی مبتنی بر تهدید و تطمیع را به دنبال داشته و ساختار دو رکنی قدرت (دیانت و سیاست) موجب مشروعیت ‌سازی و برخورد ایدئولوژیک با حادثه شده است. همچنین پیوندهای استراتژیک غرب با آل سعود، موجب همگرایی رسانه ‏های غربی با دولت در بازتاب این حادثه گردیده است. نیز اثرگذاری برخی از متغیرهای موجود در زمان حادثه، همچون جنگ ‏های یمن و سوریه و چالش‏ های ناشی از انتقال قدرت را نباید نادیده گرفت.

* «مواجهه مطبوعات ایران و عربستان در بازنمایی منا: فاجعه یا حادثه؟» سیدعلی اصغر سلطانی؛ مهدی مقدسی ‌نیا

چکیده

در فاجعه منای سال 1394 که یکی از خون ‌بارترین وقایع تاریخ حج در مکه بود، جمعاً 464 نفر ایرانی به شهادت رسیدند. این تلفات جانی که به دلیل سقوط جرثقیل در محوطه مسجدالحرام و ازدحام جمعیت در رمی جمرات در منا رخ داد، به ‌سرعت در مطبوعات جهان و جهان اسلام بازتاب یافت و به جنگ رسانه ‌ای شدیدی میان رسانه‌ های عربستان سعودی و ایران انجامید و در نهایت موجب کاهش شدید روابط دیپلماتیک بین دو کشور گردید.

این پژوهش معطوف به این جنگ رسانه ‌ای است و مسئله اصلی آن این است که: بازنمایی این وقایع در رسانه ‌های این دو کشور چگونه بوده است و آنها از چه سازوکارهایی برای بازنمایی این وقایع و مقابله با یکدیگر بهره گرفته ‌اند؟ برای پاسخ به این پرسش از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موف استفاده ‌شده است. این پژوهش نشان می ‌دهد مطبوعات عربستان با استفاده از سازوکارهای گوناگونی چون نام ‌گذاری خنثای این واقعه، استفاده از گزاره ‌های دینی ‌ای چون قضا و قدر، انتساب مسئولیت حادثه به حجاج ایرانی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و تکذیب روایت ایرانی از این واقعه، به شکل ‌های مختلف کوشیدند نقش منفی عربستان را در این رویداد به حاشیه برانند و افکار عمومی را به‌ سوی ایران معطوف سازند. در مقابل مطبوعات ایران نیز با استفاده از نام‌ گذاری منفی واقعه و انتساب جنگ ‌طلب بودن، آمریکایی و اسرائیلی بودن عربستان، منفعت ‌طلبی عربستان از مراسم حج و نسبت دادن عربستان با تروریسم، بازنمایی منفی ‏ای از نقش عربستان در مطبوعات فارسی ‌زبان ارائه ‏کنند.                

* «بررسی ظرفیت ‏های حقوقی در واکنش به فاجعه منا» امیرساعد وکیل

چکیده

پس از وقوع فاجعه منای سال 1394 و جان باختن حدود پانصد نفر از حجاج ایرانی، احقاق حقوق بازماندگان قربانیان از بحث ‌های قابل توجه به شمار می ‌آید. ازاین ‌رو، در مقاله پیش ‌رو، پس از بازخوانی ماهیت فاجعه منا در آیینه حقوق، به روش ‌های مطالبه حقوق بازماندگان قربانیان این حادثه با توجه به ظرفیت ‌های حقوق بین ‌الملل، حقوق جمهوری اسلامی ایران و حقوق عربستان پرداخته ‌ایم. در ارزیابی واقع‌ بینانه احقاق حقوق بازماندگان و خانواده قربانیان، مبتنی بر ظرفیت ‌های حقوق داخلی و حقوق بین ‌الملل است. ازاین ‌رو، حقوق بازماندگان قربانیان فاجعۀ منا در چند عرصه قابل پیگیری خواهد بود: از طریق توسل به ظرفیت عهدنامۀ مودت 1308 میان ایران و سرزمین حجاز، توسل به کنوانسیون 2003 یونسکو دربارۀ صیانت از میراث فرهنگی ناملموس جهانی و نیز استناد به قانون شبه ‌جرم خارجیان در آمریکا که مورد نقض حقوق بشر در فاجعه منا، تخلف از حقوق بین الملل عرفی است.      

* «دورنمای رابطه جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی: سناریوهای محتمل» داود غرایاق زندی

چکیده

جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، دو کشور اثرگذار در منطقه فرعی خلیج ‏فارس هستند که شعاع نفوذشان همه منطقه خاورمیانه بزرگ را دربرمی‏ گیرد. روابط میان دو کشور در یک دهه گذشته، بسیار پرتنش بوده و در این مدت تغییر مقامات سیاسی دو کشور نیز نتوانسته این روابط را بهبود بخشد. علت این تنش ‏ها به منابع رفتار سیاست خارجی دو کشور، سابقه تاریخی هر یک و همچنین تعارض منافع آنها در منطقه خلیج ‏فارس و خاورمیانه بازمی‏ گردد. بیشترین فضای رقابت دو کشور در سه کشور بحرانی عراق، سوریه و یمن است. براین ‏اساس، دورنمای روابط دو کشور تابع رفتار آنها در منطقه و در برخورد با این سه کشور می ‏باشد.

سه سناریو مطرح در سیاست خارجی دو کشور در منطقه قابل طرح است: تلاش برای دولت ‏سازی، کوشش برای حفظ سازه سیاسی کشورهای در حال فروپاشی و در نهایت، تداوم روند کنونی که ممکن است به تجزیه این سه کشور بحرانی بینجامد.

این مقاله ضمن بررسی این سناریوها و پیشران ‏ها، سدکننده‏ ها و کارت ‏های شگفتی ‏ساز آن، بهترین سناریو را برای دو کشور، سناریوی دوم می ‏داند که با منافع ملی دو کشور، و تاریخچه و وضعیت عمومی منطقه سازگار است.

* «امکان ‏سنجی حل و فصل اختلاف ‏ها در فاجعه منا: راهکار حقوقی یا توافق دیپلماتیک» اعظم امینی/ محمد عابدی

چکیده

وقوع فاجعه منا در دوم مهر 1394 در مراسم رمی جمرات که به جان باختن 464 نفر از حجاج ایرانی انجامید، مسائل حقوقی متعددی را از نظر حقوق بین ‌الملل، مسئولیت مدنی، تعارض قوانین و دادگاه‌ ها و نیز حقوق جزای بین ‌الملل مطرح کرده و دخالت مسائل سیاسی در مسائل حقوقی، امکان حل و فصل منطقی آن را کمرنگ ساخته است. رجوع به دادگاه‌ های داخلی ایران یا عربستان سعودی و یا رجوع به محاکم بین ‌المللی، راهکارهای پیشنهادی است که البته مصونیت دولت‌ ها مانعی برای رجوع به محاکم داخلی ایران و اصل حاکمیت دولت ‌ها مانعی برای مراجعه به محاکم بین ‌المللی به شمار می ‏آید.

این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و با مطالعه سوابق حل و فصل اختلاف ‏های بین ‌المللی مشابه، به این نتیجه می ‌رسد که هرچند از حیث حقوقی امکان رجوع به محاکم داخلی عربستان سعودی بر مبنای اصل صلاحیت سرزمینی قوانین کیفری و اعمال قانون محل ورود زیان و خسارت در قواعد حل تعارض قوانین ناظر به مسئولیت مدنی وجود دارد، لیکن پس از بهبود نسبی روابط سیاسی، انعقاد موافقت ‏نامه مقطوع با هدف جبران خسارت‏ های زیان ‏دیدگان و افزایش حصول نتیجه، راهکار کاراتری تلقی می‏ شود.

فصلنامه علمی – پژوهشی "علوم سیاسی"، به صاحب امتیازی دانشگاه باقرالعلوم (ع) در تیراژ 300 نسخه با قیمت 6000 تومان و 168 صفحه منتشر شده است.

علاقه مندان جهت تهیه فصلنامه به نشانی: قم، پردیسان، بلوار دانشگاه، انتهای بلوار، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، دفتر فصلنامه مراجعه کرده و یا با تلفن: 32136635-025 تماس بگیرند.

نشانی وب گاه مجله: http://psq.bou.ac.ir  قابل دسترسی می باشد و محققان می توانند از طریق وب سایت فصلنامه، مقالات خود را برای این مجله علمی ارسال دارند.

 

برچسب‌ها

ارسال نظر

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha