حجت الاسلام و المسلمین علی نهاوندی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، با بیان این که رسانه در دنیای امروز دارای کارکردهای بسیار مهمی است، اظهار داشت: اطلاع رسانی و آگاهی دادن، انسجام بخشی در جامعه و بسیج عمومی در راستای تحقق اهداف اجتماعی و فرهنگی از جمله رسالت های مهم رسانه است که به خصوص در رابطه با رسانه ملی این مساله پررنگ تر هم دنبال می شود.
وی افزود: از این حیث رسانه های عمومی و خاصه صدا و سیما در موضوعات فرهنگی و اجتماعی و ایجاد رویه مثبت در حوزه سبک زندگی از نهادها و دستگاه های دیگر در عرصه فرهنگ سازی ، نقش مهم تر و موثری را ایفا می کنند.
لزوم ترویج قناعت در بستر فرهنگ عمومی
مدیر گروه فقه هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) همچنین ادامه داد: با این حال در این رابطه گاه با تناقضی روبرو هستیم به این معنا که از سویی رسانه موظف به ایجاد بستری برای خرید و رونق تولید و تشویق به مصرف مخاطبان خود و البته درآمدزایی برای خویش از این رهگذر است و از سوی دیگر باید به گونه ای رفتار کند که شاهد ترویج مباحثی چون اسراف، و تبذیر و مصرف گرایی بیش از حد نباشیم.
وی گفت: در اینجا بحث از مهندسی پیام و بهره گیری از قالب ها و فرم هایی پیش می آید که بهتر بتواند نقاط مثبت را در عرصه فرهنگ عمومی نشان داده و به تبلیغ و ترویج آن بپردازد و در ضمن سوء برداشت ها و سوء تلقی ها در حوزه مصرف و سبک زندگی را نیز برطرف نماید به طوری که محتوای ارایه شده در نهایت با فرهنگ دینی و ملی ما هم سازگار باشد.
حلقه مفقوده را شناسایی کنیم
مدیر گروه فلسفه هنر و ارتباطات مجمع عالی حکمت اسلامی یادآور شد: طبعاً موقعی که از منظر رسانه به این موضوع می پردازیم باید پیام، شکل مهندسی شده دقیقی به خود بگیرد و حال آن که در رسانه های عمومی و از جمله رسانه ملی متاسفانه در این باره یک حلقه مفقوده ای داریم که باید در این خصوص چاره اندیشی کنیم.
وی در توضیح بیشتر مطلب خود ابراز داشت: در حال حاضر در بسیاری از جوامع از شیوه ها و روش های پروپاگاندایی استفاده می شود که خروجی آن تشویق و دعوت بیشتر مردم و مخاطبان به مصرف گرایی و لذت طلبی افزون تر است که نتیجه آن تسلیم کردن مخاطب به منظور پذیرش بی چون و چرا و بی قاعده در حوزه مصرف و سبک زندگی است.
مشاور قائم مقام سازمان صدا و سیما همچنین گفت: از سویی باید غنای محتوا و پیام به گونه ای باشد که اعتدال در سبک زندگی اقتصادی را به همراه داشته باشد؛ این جا یک کار تلفیقی باید در حوزه اندیشه پژوهی و ایده پردازی با کسانی که دست اندرکار تولید رسانه ای هستند، صورت بگیرد و حال آن که متاسفانه مراکزی که باید این تلفیق در آن ها شکل بگیرد به خصوص رسانه های ما در این قضایا دقت کافی را ندارند.
باید به سمت بومی سازی محتوای رسانه ای برویم
وی با اشاره به این که ما در زمینه بومی سازی بسیاری از این محتواها دچار خلأ و نقص جدی هستیم، افزود: به هر حال باید توجه داشت که بخش مهمی از فعالیت های رسانه ای، فعالیت های ژورنالیستی و به ویژه آگهی های بازرگانی است که منابع درآمد برای رسانه ملی شده است و حتی در دیگر رسانه ها و شبکه های اجتماعی نیز این بحث تبلیغات امروزه بسیار پررنگ است و از این حیث نیز اگر نظارت و برنامه ریزی درستی نباشد، آسیب هایی رخ می دهد.
حجت الاسلام و المسلمین نهاوندی همچنین بیان داشت: اگر رقمی که به صورت دقیقه ای و ساعتی در طول سال از طریق آگهی های بازرگانی نصیب صدا و سیما می شود را مورد توجه قرار دهیم، می بینیم که فراتر از رویکرد مالی، این مساله خودش مخاطب و ظرفیت بالایی دارد که می توان از آن در راستای ظرفیت سازی برای ترویج قناعت و مقابله با سوء مصرف استفاده کرد.
کم توجهی به فرهنگ قناعت در پیام های بازرگانی رسانه ملی
وی گفت: با این حال آن چه مهم است این که ما در این رابطه نیاز به ساختار منسجم در حوزه مهندسی و تولید پیام داریم که به ویژه در بخش پیام های بازرگانی رسانه ملی به طور جدی وجود ندارد، حتی به آن صورت در سریال ها و تبلیغات و دکور و صحنه آرایی برنامه های ترکیبی نیز محتوا و مضمون قناعت به چشم نمی خورد.
وی اضافه کرد: در لوکیشن و طراحی صحنه یک فیلم یا سریال یا برنامه ترکیبی ، گاه از المان های غیرضروری برای جذابیت های بصری استفاده می شود که این مساله به هر حال در ناخودآگاه ضمیر مخاطب اثرگذار است مثل نشان دادن آباجور که خیلی مساله ساده ای است و از دیرباز نیز استفاده از آن در فرهنگ ما ضروری نبوده است و این قبیل مباحث به ظاهر ساده در سوق دادن مخاطب به سمت تشریفات و تجملات ، خواه ناخواه موثر است.
مدیر گروه فقه هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) همچنین اظهار داشت: یا این که گاهی اوقات در یک سریال یا برنامه ای ، شخصیت هایی که به قناعت رفتار می کنند افراد خسیس و حتی مذهبی معرفی می شوند که بعضاً این ها را افرادی دُگم و ناتوان و منفور جلوه می دهند و حال آن که واقعیت ماجرا این نیست و باید این رویه اصلاح شود.
دغدغه خاص رهبر معظم انقلاب در حوزه برنامه سازی صدا و سیما
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که بی شک شبکه های اجتماعی و فضای مجازی نیز در توسعه فرهنگ مصرف گرایی در جامعه، نقش مهم و موثری ایفا می کنند، گفت: اگر در احکامی که مقام معظم رهبری برای انتصاب مدیران رسانه ملی صادر کرده اند، دقت کنیم متوجه می شویم که ایشان چقدر نسبت به این که مضامین دینی غنی ما در برنامه سازی ها و داستان ها و سریال ها مورد توجه قرار گیرد، دغدغه مند و حساس هستند و این مطالبه را دارند که در عرصه سبک زندگی ایرانی و اسلامی به معنای واقعی در صدا و سیما کار شود.
وی افزود: البته مسلم است که این مساله نیاز به پژوهش های دقیق دارد و این که عوامل تولید و برنامه سازان با حساسیت و دغدغه مندی به این مسایل ورود پیدا کنند و فرهنگ دینی را بر اساس اقتضائات ملی ما به درستی ترویج دهند.
اهمیت مضاعف رسانه ها در زندگی امروز بشر
این محقق و پژوهشگر حوزوی همچنین ابراز داشت: به هر حال چه بخواهیم و چه نخواهیم، رسانه ها در دوران کنونی به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مردم تبدیل شده‌اند، به طوری که مردم در طول شبانه روز از محتوای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی و سرگرمی رسانه ها استفاده می کنند.
وی گفت: به ویژه نسل جدید از ابتدای حیاتش با رسانه ها بزرگ می شود و در دنیای اطلاعاتی و ارتباطی امروز، این نسل بخش عظیم فرهنگ، ارزش ها و هنجارهای جامعه خود و دیگر جوامع را از رسانه دریافت می کند و لذا دقت در تولید محتوا و مهندسی ارایه پیام به او بسیار حایز اهمیت است.
گفتگو از: سید محمد مهدی موسوی
