جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ |۱۸ رمضان ۱۴۴۵ | Mar 29, 2024
گفت و گو با آیت الله غروی

حوزه/ عضو شورای عالی حوزه های علمیه گفت: واقعیت این است که ما پس از گذشت ۴۱ سال از پیروزی انقلاب اسلامی، با وجود موفقیت های ارزنده و چشم گیری که داشته ایم، هنوز هم مشکلاتی داریم که اگر حوزه و دانشگاه انقلابی به این عرصه ها ورود نداشته باشد، ادامه راه برای ما بسیار سخت خواهد بود .

آیت الله سید محمد غروی، عضو شورای عالی حوزه های علمیه و مدیر گروه روانشناسی و رئیس پژوهشکده علوم رفتاری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و از اساتید برجسته حوزه علمیه قم در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، به نقش و اهمیت پژوهش در ارتقای جامعه در ابعاد مختلف، شاخصه ها و مؤلفه های حوزه انقلابی، بیانیه گام دو انقلاب، تعامل و همکاری حوزه و دانشگاه به خصوص در زمینه علوم انسانی و... پرداخته است که متن آن را در زیر می خوانید:

نقش و اهمیت پژوهش در ارتقای جامعه در ابعاد علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی از نگاه شما چیست؟

قبل از هر چیز باید دانست که اساساً هدف از پژوهش این است که فرد بر اساس یک فرآیند علمی بتواند برای یک سری سؤالات و ابهامات، پاسخ مناسبی پیدا کند و لذا برای این که فرد پژوهشگر بتواند آن حقایق را کشف کند، هر یک از عرصه های پژوهشی دارای اهمیت خاصی است.

در واقع چنانچه پژوهش منعطف به نیازهای روز جامعه اعم از نیازهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، پزشکی، سیاسی و غیره باشد این موضوع در جای خود و بنابر ضرورت، حائز اهمیت بیشتری می شود به ویژه در رابطه با مشکلات و نیازهای فرهنگی که در شرایط کنونی و با وجود مشکلات حاد اقتصادی، اهمیت و فوریت پژوهش در این باره بسیار زیاد است.

علاوه بر این در حال حاضر ما در زمینه مباحث اعتقادی با توجه به انبوه شبهاتی که وجود دارد و هر روز نیز تولید و انتشار می یابد، نیازمند کارهای تحقیقاتی و پژوهشی جدی و مستمر هستیم. البته در گذشته نیز این شبهات وجود داشته اما امروزه با توجه به وجود امکانات رسانه ای از جمله شبکه های اجتماعی به راحتی تولید و به خصوص تکثیر و انتشار پیدا می کند.

این مساله می طلبد که با ادبیات و روش های نوین به دنبال کارهای تحقیقاتی و پژوهشی باشیم و از سویی درکنار مباحث اعتقادی نیازمند کارهای علمی و پژوهشی در رابطه با اخلاق و تعمیق و توسعه مباحث اخلاقی در سطح جامعه هستیم که در این باره نیز نباید کوتاهی صورت گیرد.

با توجه به اهمیت و حساسیت مباحث مرتبط با حوزه خانواده، در این خصوص پژوهش ها بیشتر باید ناظر به کدام عرصه ها و جنبه ها باشد؟

در زمینه خانواده سوال و دغدغه اصلی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که به راستی چرا امروزه نهاد خانواده همچون گذشته، آن چنان قوام و استحکامی ندارد که نتیجه آن افزایش قابل توجه آمار طلاق به خصوص در سال های ابتدایی تشکیل زندگی مشترک است که پاسخ به این سوالات نیازمند پژوهش های دقیق علمی است.

البته برخی علل و ریشه ها به موضوعات اقتصادی برمی گردد اما این همه ماجرا نیست و بخشی مهمی از علت ها و دلایل نیز ریشه در جاهای دیگر دارد که نباید از نظر دور نگه داشته شود.

تأثیر مساله طلاق به بنیان خانواده برمی گردد و اگر بنیان خانواده آسیب دیده و متزلزل شود، نسل آینده به نوعی تهدید شده و بدین وسیله شاهد توسعه بی‌بندوباری ها و امور غیراخلاقی خواهیم بود.

ما باید بدانیم که چگونه و از چه راه هایی نهاد خانواده تضعیف می شود و ممکن است بی بند و باری ها بیشتر شود تا بعد برایش راهکار مقابله درنظر بگیریم که همه این ها از طریق پژوهش امکان پذیر است.

در ادامه پاسخ به سوال قبلی باید بگویم که تنها این موارد نیست بلکه ما در عرصه های مهم اقتصادی همچون اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری در این سال ها بارها مطرح کرده اند، برای درک درست و دقیق شرایط موجود و چگونگی حرکت به سمت شرایط مطلوب نیازمند پژوهش هستیم که در این رابطه هم حوزویان و هم دانشگاهیان باید فعال تر از قبل باشند.

در بحث اقتصاد مقاومتی و به طور کلی امور اقتصادی، توجه به سه موضوع تولید، توزیع و مصرف حائز اهمیت است که باید در هر کدام از این بخش ها، پژوهشگران وارد عمل شوند و خروجی کارهای خود را به مسئولان و مردم بیان کنند.

این که در شرایط کنونی کشور، راه مقابله با فسادهای اقتصادی، اداری و اخلاقی چیست، این ها همه مسایلی است که ما در عرصه های مختلف نیازمند پژوهش در رابطه با آن ها هستیم.

به هر صورت آن چه مهم و بایسته است این که ما در برهه حساس کنونی بیش از هر زمان دیگری به پژوهش های میدانی، واقعی و کاربردی نیاز داریم که بر اساس نیازهای امروز جامعه به سوالات و دغدغه ها و همین چراها پاسخ دهند.

در این رابطه باید علل و عوامل به درستی دیده شوند و سهم علت ها نیز مشخص شود تا بر اساس تأثیری که هر کدام از علت ها دارند، اولویت بندی و اهم و مهم صورت گیرد و این طور نباشد که ما در چاره اندیشی برای قضایای مختلف اعم از فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و غیره تنها به یک سری از جنبه ها و ابعاد بپردازیم و از توجه به دیگر عرصه ها و جنبه ها غافل بمانیم.

این که فرمودید ما نیازمند پژوهش های کاربردی و دارای اولویت هستیم، توجه به این مهم به خصوص در عرصه فرهنگ و زیرشاخه های آن چگونه باید باشد که ما به نتایج مورد نظر دست پیدا کنیم؟

واقعیت آن است که در زمینه فرهنگ، شاهد پیچیدگی ها و حساسیت های بیشتری هستیم که این مساله نباید از نظر دور نگه داشته شود.

از سویی در حال حاضر فضای مجازی و همین شبکه های اجتماعی موبایلی و ماهواره ها، از عوامل اصلی ناقل فرهنگ بیگانه هستند، ضمن آن که ما یک سری تغییرات فرهنگی از سوی خود صدا و سیما به عنوان رسانه ملی مان ایجاد کرده ایم که این ها گاهی باعث غفلت شده و بنده بارها در جلساتی که با مسئولان صدا و سیما داشته ایم، این را تذکر داده ام که ما از اثرات سوء و مخرب فرهنگی برنامه های خودمان نباید غافل شویم.

با این سریال ها و فیلم ها و تبلیغاتی که وجود دارد، عملاً یک سری مسایلی به شکل مستقیم یا غیرمستقیم ترویج داده می شود که این ها برخلاف اسلام و ذائقه امت اسلامی است و متاسفانه در برخی عرصه ها بعضی از این مسایل مثل عادی شدن رابطه محرم با نامحرم، عادی شده به گونه ای که حتی دیگر بچه های خانواده های متدین نیز مثل پدر و مادر خود فکر نمی کنند.

بی شک این تأثیرات فرهنگی باید به درستی پژوهش شود و ارتباط آن ها با یکدیگر نیز مشخص شود.

به هر حال زمینه برای انجام کارهای پژوهشی در تمام عرصه های فرهنگی خصوصاً آن عرصه هایی که با نهاد خانواده ارتباط برقرار می کند به خوبی مهیاست و باید در این امور همت کرد.

ما در بحث تغییرات فرهنگی ضمن توجه به مسایل خانواده باید به بحث توسعه دانشگاه ها در کشور نیز توجه کنیم که همین قضایا به اسم برقراری عدالت جنسیتی در پذیرش دانشجوی دختر و پسر و البته بی توجهی به یک سری اقتضائات و تفاوت ها، باعث بروز مشکلاتی شده از جمله این که در میان دختران تحصیل کرده، عملاً سن ازدواج در این سال ها افزایش قابل توجهی پیدا کرده است.

خود این افزایش سن ازدواج که بر اساس رشد تحصیلات و افزایش توقعات بالاتر رفته، مشکلاتی در دل خانواده ها و بستر جامعه ایجاد کرده است.

همه می دانیم که با توجه به این که نفقه بر عهده مرد است، لذا اولویت ایجاد شغل باید برای مردان باشد و حال آن که متاسفانه بر اثر تحت تاثیر قرار گرفتن حقوق بشرغربی و یا تفکرات فمینیستی، برخی حرف های دیگر در جامعه زده می شود.

این ها نیازمند کار پژوهشی و علمی است برای این که متناسب با جامعه خودمان و البته فرهنگ و آموزه های دینی مان، به نتایج روشن و کاربردی دست یابیم.

این که بنده بر کاربردی بودن پژوهش ها تاکید کردم، در عرصه های اقتصادی و مشکلات از این قبیل نیز همین گونه است.

ببینید الآن واقعاً سوال این است که اقتصاد اسلامی را چه کسی باید محقق کند و به سوالات مهم همچون بحث ربا و بانک و پول و غیره چه کسی باید پاسخگو باشد؟

لذا مشخص می شود که ما نیازمند تحقیقات حوزوی و دانشگاهی در این باره هستیم و اساساً برخی مشکلات را هم نمی توان به تنهایی حل کرد، چرا که ما هم نیاز به روش ها و ادبیات دانشگاهی در این باره داریم و هم این که بر اساس اصول و چارچوب های حوزوی، نیازمند توجه به مبانی اسلامی هستیم.

در عرصه های بروز پزشکی و فقه پزشکی و مثلاً بحث سقط یا درمان ناباروری نیز مباحث جدی و حساسی وجود دارد که هم حوزه و هم دانشگاه در عرصه های پژوهشی باید به آن ها ورود پیدا کنند.

همچنین باید این پژوهش ها به عرصه های بالاتر علمی منتقل شود به این معنا که محصول این پژوهش ها باید به علما و فقها عرضه شود تا این بزرگان نظر نهایی خود را با توجه به گستره وسیع مقلدانی که دارند، بیان کنند.

البته مسلم است که این اظهار نظرها در امور کلان نظام نیز بسیار مؤثر است، به ویژه در تحقیقات و پژوهش هایی که مرتبط با جامعه سازی و نظام سازی می شود که در این امور نخبگان و پژوهشگران حوزه و دانشگاه، وظیفه و رسالت مهم تری هم برعهده دارند.

مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب در توجه به بحث پژوهش، چه نکات و یا محورهایی را بیشتر مورد تاکید قرار داده اند که پژوهشگران حوزوی و دانشگاهی باید بیشتر بر آن ها متمرکز شوند!؟

آن چه مسلم است و از این بیانیه بسیار مهم نیز استنباط می شود این است که یکی از اهداف مهم ما در گام دوم انقلاب باید ناظر به زمینه سازی برای تحقق تمدن نوین اسلامی باشد.

طبعاً اگر تمدن نوین اسلامی هم بخواهد محقق شود باید این مهم در عرصه علم، فرهنگ، سبک زندگی و نظامات اجتماعی و پیشرفت و توسعه و رشد تکنولوژی بر اساس مبانی اسلامی صورت بگیرد و این امر ممکن نیست مگر این که هم دانشگاهیان و هم حوزویان به طور جدی وارد عمل شده و نقش آفرینی داشته باشند.

البته همان طور که همه می دانیم مخاطب اصلی بیانیه گام دوم انقلاب، نسل جوان هستند اما باید توجه داشت که ما در عرصه پژوهش های بسیار مهم نیازمند فعالیت جوانانی آراسته به فضیلت تهذیب و علم هستیم که چه حوزوی و چه دانشگاهی از یک پختگی خوبی هم در امور علمی و پژوهشی برخوردار باشند و گرنه صرف یک جوانی که تازه دیپلم یا لیسانس گرفته که نمی تواند کارهای علمی و پژوهشی در سطح تخصصی بالا انجام دهد.

همچنان ما نیازمند خلاقیت و ابتکار در این عرصه ها هستیم تا در ادامه راه، در جا نزنیم و بتوانیم به سمت قله حرکت کرده و ان‌شاءالله به نوک آن برسیم.

آنچه مسلم است این که رهبر معظم انقلاب حساب ویژه ای روی جوان ها باز کرده اند و ما با همین پتانسیل عظیم نیروی جوان مومن و انقلابی و پای کار است که انشاءالله در گام دوم انقلاب می توانیم به اهداف مقرر دست یابیم.

نکته مهم دیگر این که تأکید بر جوان گرایی به این معنا نیست که ما دچار افراط و تفریط شویم و مثلاً دچار آفت جوان زدگی بشویم، چرا که به هر حال مسئولیت های مهم نیاز به آن دارد که افراد به یک پختگی مطلوب برسند تا در اداره امور دچار مشکل جدی نشوند.

در این راه بدون تردید کسانی که تجارب و پختگی دارند باید مورد استفاده قرار بگیرند و اگر جوان بودند که چه بهتر اما ما نباید به اسم جوان گرایی دچار سطحی نگری و شتابزدگی شویم.

البته ناگفته نماند که یکی از هنرهای روزگار ما این باید باشد که افراد زودتر وارد عرصه تحصیل و بعد پژوهش شده و به رویکردهای تخصصی بپردازند که این مساله با اصل جوان گرایی نیز همخوانی و تطابق دارد.

از منظر حضرتعالی، چه شاخصه ها و مؤلفه هایی از حوزه انقلابی در قالب پژوهش دینی باید بیشتر مورد توجه حوزویان قرار گیرد؟

به عقیده بنده، نه فقط حوزویان بلکه دانشگاهیان باید در این عرصه به مباحث و مسایلی که بیشتر مبتلابه نظام اسلامی و مورد نیاز جامعه است، ورود پیدا کنند.

واقعیت این است که ما پس از گذشت ۴۱ سال از پیروزی انقلاب اسلامی، با وجود موفقیت های ارزنده و چشم گیری که داشته ایم، هنوز هم مشکلاتی داریم که اگر حوزه و دانشگاه انقلابی به این عرصه ها ورود نداشته باشد، ادامه راه برای ما بسیار سخت خواهد بود و لذا ما هم در عرصه کارهای پژوهشی و هم امور اجرایی و اداری نیاز به این مساله مهم داریم.

بی شک به صرف شعار و حرف زدن به جایی نمی رسیم بلکه باید در عرصه عمل، راهکارهایی برای برون رفت از مشکلات و معضلات موجود پیشنهاد کرده و آن ها را بکار ببندیم.

از سوی دیگر ما باید از تجارب گذشته خودمان و نیز تجربه هایی که کشورهای مختلف در زمینه های گوناگون داشته اند، نهایت استفاده را ببریم، همچنین لازم است که بخش های حوزوی و دانشگاهی، اتاق فکرهای خود را ایجاد و یا تقویت کرده و راهکار برای حل مشکلات ارایه دهند.

به عنوان سوال آخر بفرمایید که از نگاه شما تعامل و همکاری حوزه و دانشگاه در عرصه های پژوهشی به خصوص در زمینه تحول در علوم انسانی، چه آثار و نتایجی را به همراه خواهد داشت؟

واقعیت آن است که علوم انسانی ما اکثراً به جز برخی رشته های خاص، ریشه در علوم و تفکر غربی دارد.

از سویی این طور هم نیست که صرفاً برخاسته از کارهای پژوهشی باشد بلکه گاهی بر اساس یک سری مبانی علمی و پیش فرض هایی است که با جهان بینی و تفکرات اسلامی ما همخوانی ندارد.

این علوم اغلب از غرب وارد دانشگاه های ما شده و البته نقش بسیار مهمی نیز در امر فرهنگ سازی در کشور ما داشته که در برخی از موارد این ها باطل و نادرست هم بوده اند.

آن چه مهم است این که در تبیین و تحلیل علوم انسانی روز باید سره از ناسره مشخص شود و نقاط ضعف و قوت آن نیز معلوم گردد تا بر این اساس علوم زلال و مفید از علوم باطل و گمراه کننده تمیز داده شود.

باید توجه داشت که علوم انسانی امروز در بسیاری از موارد، مسخ شده است و همچنین روز به روز با تغییراتی که رخ می دهد، شناخت بهتری نسبت به این علوم در دنیا به وجود می آید، اما با این حال، این علوم آغشته به افکار و اندیشه های نادرستی همچون بحث اومانیستی، مادی گرایی، سکولاریسم و ... است.

در زمینه تحول در علوم انسانی و اسلامی سازی این علوم به لطف الهی در سال های اخیر، کارهای بسیار خوبی در حوزه انجام شده اما نباید به همین میزان اکتفا کرده بلکه باید بر دامنه و وسعت برنامه ها افزود.

انجام پژوهش های مشترک میان حوزه و دانشگاه در این زمینه یکی از مهم ترین ضرورت هاست که قطعاً این کار در راستای تحقق حداکثری اهداف تحول در علوم انسانی، توأم با برکات و دستاوردهای فراوانی خواهد بود.

از سویی در عین توجه به نیازهای روز باید تحقیقات بنیادین نیز مسئولان حمایت های لازم را به عمل آورند، هر چند که بودجه ها بیشتر باید معطوف به مسایل روز و نیازهای اصلی جامعه باشد تا به این وسیله نقص ها و خلأها مرتفع شود.

نکته پایانی بنده هم این که نباید وضع به گونه ای باشد که با تاکید و به بیان دیگر اصرار مقام معظم رهبری در امور مهم، حوزه و دانشگاه به سمت پژوهش های مورد نیاز جامعه و نظام اسلامی حرکت کنند، بلکه باید خودشان هم تحرک و پویایی لازم را داشته باشند تا ان شاءالله در سایه همین وحدت و تعامل و همفکری به اهداف مقرر در دهه پنجم انقلاب دست پیدا کنیم.

گفت و گو: سید محمد مهدی موسوی

ارسال نظر

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha