سرویس علمی و فرهنگی مرکز خبر حوزه- متن کامل سئوال و پاسخ این مرجع تقلید را تقدیم مخاطبان ارجمند می‌کند.
سوال: چه کنیم تا توبه ما دوام داشته باشد و دومرتبه مرتکب گناه نشویم؟
جواب: توبه باید پابرجا و دائم بوده باشد؛ از یک سو، هرزمان خطایى از انسان بر اثر وسوسههاى «نفس اماره» سربزند، باید بلافاصله به سراغ توبه رود، و به مرحله «نفس لوامه» برود و وقتی که به مرحله «نفس مطمئنه» برسد ریشههاى وسوسهها ازبیخ کنده می‌شود.
واز سوى دیگر، هر که از گناهى توبه مىکند باید کمال مراقبت را به خرج دهد که آن توبه را نشکند و بر تعهّد خود در پیشگاه خدا نسبت به ترک آینده باقى بماند. و به تعبیر دیگر، اگر بعد از توبه از گناه، هنوز انگیزههاى آن در اعماق دل و جان او باقى مانده باید با آن به مبارزه برخیزد و جهاد با نفس را جزء برنامه خویش قرار دهد و به این ترتیب هم در صفّ تائبان باشد و هم در صفّ مجاهدان.
بعضى از علماى اخلاق بحث بىنتیجه یا کم نتیجهاى را در اینجا دنبال کردهاند که آیا مقام توبه کارِ جهاد کننده در برابر ریشههاى گناه افضل است یا توبه کارى که ریشههاى گناه را از سرزمین قلب خویش بر انداخته است.
این مهمنیست کهکدامیک ازآن دوافضلند، مهم آن است که توبه کننده چه دستوراتى را باید بهکار بندد که به گناه گذشته بازگشت نکند؛ براى این امر رعایت امورى لازم است:
1- جدا شدن از محیط گناه و عدم شرکت در مجالس معصیت، چرا که توبه کار در آغاز امر آسیب پذیر است و مانند بیمارى است که تازه از بستر برخاسته، و اگر با پاى خود به مناطق آلوده به میکربهاى بیمارى زا رود، احتمال آلودگى مجدّد او به بیمارى فراوان است؛ همچون معتادى است که ترک اعتیاد به مواد مخدّر نموده ولى هرگاه به مناطق آلوده برگردد، بسرعت آلوده مىشود.
2- باید در دوستان و معاشران خود تجدید نظر کند؛ هرگاه در گذشته کسانى بودهاند که او را تشویق به گناه مىکردند، از آنها شدیداً فاصله گیرد.
3- هر زمان وسوسهها و انگیزههاى آن گناه در او پیدا مى شود، به ذکر خدا روى آورد، چرا که: «ذکر خدا مایه آرامش دلها است؛ الا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»(1)
4- همواره درباره آثار زیانبار گناهى که آن را ترک گفته بیندیشد و آن آثار را نصب العین خود قرار دهد، مبادا بر اثر غفلت از آن و فراموش کردن اثرات مرگبار آنگناه، بار دیگر انگیزهها در او رشد کند، و وسوسهها از هر سو به قلب او هجوم آورد.
5- در داستانهاى پیشینیان و کسانى که بر اثر گناهان مختلف گرفتار مصائب دردناکى شدند، بیندیشد، و سرگذشت آنها را از نظر بگذراند، حتّى در حالات انبیاء و پیامبران معصومى که گاه گرفتار لغزش ترک اولى شدند، مطالعه کند؛ مثلًا، ببیند که چه امرى سبب شد آدم با آن مقام والایش از بهشت رانده شود، یا حضرت یونس مورد خشم قرار گیرد، و به زندان شکم ماهى فرستاده شود یا بر اثر چه عواملى یعقوب، پیامبر بزرگ خدا، به درد جا نفرساى فراق فرزند سالها گرفتار آید.
مطالعهاینامور بىشک وسوسههاى گناهرا کممىکند، و بهتوبه دواموثبات مىبخشد.
6- به عقوبتها و مجازاتهایى که بر یکایک از گناهان وعده داده شده بیندیشد، و این احتمال را از نظر دور ندارد که تکرار گناه بعد از توبه ممکن است مجازات شدیدترى داشته باشد.
و نیز به الطاف و عنایات الهیّه که در انتظار توبه کاران است و شامل حال او شده است توجّه کند و دائماً به خود تلقین نماید بکوش، این عنایات و الطاف را حفظ کن، و این مقام والایى که خداوند نصیب تو کرده است به آسانى از دست مده!
7- باید وقت شبانه روزى خود را با برنامههاى صحیح پرکند، برنامه تلاش براى زندگى آبرومند، برنامه عبادت و بندگى خدا و برنامه سرگرمىهاى سالم؛ زیرا بىکارى و خالى ماندن اوقات از برنامه، بلاى عظیمى است که زمینه را براى وسوسههاى بازگشت به گناه فراهم مىسازد.
از دانشمندى پرسیدند که تفسیر حدیث الْتَّائِبُ حَبیبُ اللَّهِ (توبه کننده دوست خداست) چیست؟ گفت: منظور کسى است که مصداق این آیه شریفه باشد: «التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُوْنَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنینَ؛(2) (مؤمنان) توبه کنندگان، عبادتکاران، حمد خدا گویان، سیاحت کنندگان (که پیوسته در میان کانونهاى اطاعت خدا رفت و آمد دارند) رکوعکنندگان، ساجدان، آمران به معروف، نهى کنندگان از منکر و حافظان حدود الهى (هستند) و بشارت ده (این چنین) مؤمنان را!»(3)
(1)- سوره رعد، آیه 28.
(2) - سوره توبه، آیه 112.
(3)- اخلاق در قرآن جلد1صفحات 239 الی 241
