آنچه در پی می آید، گفت وگوی اختصاصی مرکز خبر حوزه، با حجت الاسلام والمسلمین محمودی معاون اداری و مالی حوزه‌‌های علمیه است ضرورت توجه به تعامل حوزه و نظام براساس فرمایشات مقام معظم رهبری را تشریح نموده است.

*تعامل علمی، پژوهشی و تبلیغی حوزه با نظام در آغاز راه است

ارتباط و تعامل میان حوزه و نظام کاملا وسیع و فراگیر است، ولی ارتباطی که کارشناسانه و برخاسته از تعاملات عمیق علمی، پژوهشی و تبلیغی باشد بسیار کم رنگ و در آغاز راه است، اما در این زمینه کار بسیار وسیع وجود دارد و نیازمند برنامه­ریزی و تلاش بیشتر مسئولین نظام و متولیان حوزه در بخش­ها و معاونت‌های مختلف است.

ضرورت تعامل نظام اسلامی با حوزه با توجه به جایگاهی که این دو نهاد در راستای سعادت مردم جامعه اسلامی دارند، انکار ناپذیر است و به جرات می­توان، نقش حوزه و نظام را در سعادت جامعه، نقش اولی و آخری دانست، چون دستورات، آموزه­ها و معارف الهی که از دل قرآن و روایات برخاسته توسط کارشناسان حوزوی استخراج می­شود و به مردم منتقل می­گردد و از سوی دیگر تبلور عینی و بستر اجرایی این آموزه­ها، نظام اسلامی است.

*ضرورت تعامل حوزه با نظام

ضرورت ارتباط حوزه با نظام و نظام با حوزه، از بدیهیات است و به دلیل اهمیت موضوع باید این مباحث تکرار شود چون اگر توجه به نقش و جایگاه حوزه از یک سو و نظام اسلامی از سوی دیگر در سرنوشت مردم و جامعه داشته باشیم این ارتباط را بسیار ضروری می نمایاند.

بنابراین باید درباره این مسئله بحث کرد و از هیچ بحثی نباید هراس داشت و فرار کرد، به این معنا که باید چالشی و در رده­های کارشناسی وارد مباحث شد و ضرورت­ها را تبیین کرد، چون حوزه­های علمیه همواره منادی دین، احکام الهی و تقویت کننده مبانی دینی بوده و هستند و این خط قرمز حوزه­های علمیه است.

بیش از هزار سال است حوزه­های علمیه با پشت سر گذاشتن فراز و نشیب­های مختلف، در غربت­ها و شهرت­ها و در زمانی که نیروی انسانی مناسبی داشته یا با محرومیت­های شدیدی مواجه بودند، همیشه تقویت دین و ارتباط دینی و انتقال پیام وحیانی الهی از قرآن و عترت به مردم را به عنوان یک ماموریت و وظیفه مهم دنبال می کردند و این جایگاه و نقش روحانیت و حوزه بسیار واضح است.

نظام نیز در همین چارچوب به نظام اسلامی و غیر اسلامی تقسیم می شود، کارکرد و جایگاه حوزه تقویت دین و بیان احکام و بشارت مردم به معارف قرآن، سنت و اهل‌بیت‌(ع) است.

اگر نظام و حکومتی، این اهداف حوزه را نداشته باشد یک نظام غیر اسلامی، می‌شود، بنابراین ارتباط این دو نهاد بسیار ضروری است، نظام اسلامی تبلور عینی احکام الهی و معارف قرآن است، این مسئله ارتباط این دو نهاد را در عالی­ترین سطح نشان می­دهد.

برای تبیین فرمایشات رهبری در مسئله تعامل حوزه با نظام باید توجه داشته باشیم که حوزه علمیه تشکیل و تقویت نظام اسلامی را وظیفه و ماموریت خود می داند و این در مرحله شعار نیست.

*حوزه با حداکثر توان با نظام تعامل دارد

به همان اندازه که حوزه­های علمیه موظف به ارتباط و حمایت از نظام اسلامی هستند و به تعبیر مقام معظم رهبری «حوزه مادر نظام است»، این فرزند با برکت حوزه علمیه نیز به همان اندازه در برابر مبدا و منشا اصلی خود مسئولیت دارد، مسئولیت کارگزاران نظام اسلامی در برابر حوزه های علمیه بسیار بیشتر از وظیفه و رسالت حوزه­های علمیه است و رسالت و مسئولیت ها بسیار سنگین است.

استفاده از ظرفیت­های موجود لوازم خاص خود را دارد، حوزه علمیه به اندازه توانی که دارد در حال حاضر حداکثر استفاده را در تعامل با نظام دارد، چون از هیچ یک از طرفین نظام و حوزه منعی وجود ندارد، به ویژه در دستوری که مقام معظم رهبری با سفر به قم تصریح کردند دولت و نظام اسلامی وظیفه دارد، از حوزه حمایت کند و امروز در باز است و آغوش باز برای حمایت از حوزه وجود دارد، تشکیل کارگروه­های مختلف با نهاد­های گوناگون دولتی نیز در همین راستا است،البته حوزه­های علمیه در استفاده از همه ظرفیت­ها خود دچار مشکل است، چون زیرساخت های لازم را ندارد، رهبر معظم و نگاه ایشان به این مقوله، عالی­ترین فرصت است، همچنین آمادگی دولت و رؤسای قوا در همکاری با حوزه و تعامل و همگرایی با حوزه فرصتی استثنایی است.

حوزه علمیه هنوز نمی­تواند از این فرصت­ها استفاده کند، چون خودش را آماده نکرده­است، بنابراین امروز استفاده نظام از حوزه خیلی بیشتر از استفاده حوزه از نظام در تقویت خودش است.

برای رفع این مشکل بزرگان، زعمای حوزه، مقام معظم رهبری، شورای عالی حوزه های علمیه و مراجع تقلید و مدیریت باید توان لازم را به حوزه بدهند،البته در استفاده حوزه از امکانات نظام باید فراتر از مسائل مالی فکر کرد، هنوز حوزه در ابتدای راه است.

*تعامل حوزه با نظام اسلامی باید دوسویه باشد

امروز حوزه­های علمیه و نظام اسلامی، به عنوان دو گوهر گران بها در اختیار کشور است که ارتباط و تعامل میان این دو نهاد مهم، نیازمند شاخص­هایی برای دوری از برخی آسیب و چالش­ها است.

ارتباط میان حوزه­های علمیه به عنوان مهمترین نهاد متولی دین در کشور و نظام اسلامی به عنوان نهاد اجرایی آموزه‌ها و دستورات دینی باید کاملا دوسویه و در یک توازن واقعی قرار داشته باشد؛ حوزه­های علمیه و روحانیت همیشه با نظام اجتماعی و سیاسی کشور ارتباط داشته حتی در زمان حاکمیت طاغوت این ارتباط به شکلی دیگر وجود داشته و هرگز قطع نشده است، امام خمینی‌(ره) به عنوان رهبر نظام و انقلاب اسلامی و بر هم زننده سلطه ستم شاهی در جریان کامل اقدامات حاکمیت قرار داشت و ارتباط با حاکمیت را به شکل رصد کردن اقدامات شاه مخلوع قطع نکرد، حضرت امام‌(ره) حاکمیت ظالم آن روزگار را رصد می­کردند و با رصد اقدامات، تصمیمات، قانون گذاری­ها و اجرائیات رژیم منحوس پهلوی، حوزه و حوزویان را در جریان کارهای آن قرار می داد.

پیروزی انقلاب اسلامی به خوبی نشان­گر ارتباط عمیق حوزه با کشور و مردم است، یعنی از یک سوء امام راحل رژیم را رصد می کرد و آگاهی لازم را از خیانت­های رژیم بدست آورده بود، از سوی دیگر با ارتباط و تعامل عمیق مردمی  آحاد ملت به خیابان ها ریخته و ندای اعتراض و استقلال و آزادی سر دادند تا اینکه انقلاب به پیروزی رسید.

*تعامل با حوزه باید محترمانه و برخاسته از درک صحیح باشد

ارتباط و تعامل ارکان نظام یعنی، قوای سه گانه با حوزه باید کاملا محترمانه و همراه با درک درست از جایگاه عالمان دین باشد، یعنی مسئولین سه قوا در رده­های مختلف باید دقیقاً از رهبری الگو بگیرند، رهبری نسبت به عالمان دین، حوزه­های علمیه و مراجع عظام تقلید بهترین برخورد و بیشترین خدمت به حوزه را دارند، با این حال ایشان بیشترین تواضع را به حوزه داشتند، البته جایگاه حوزه برای سران سه قوه کاملا روشن است، ولی بدنه مدیران میانی باید تعامل با بزرگان را یاد بگیرند.

*تعامل حوزه و نظام با تشریفات و تبلیغات، نشدنی است

ارتباط حوزه و نظام می بایست وسیع، مستحکم و کاربردی و به دور از کارهای تشریفاتی و تبلیغاتی باشد، امروز کارها در سیستم دولتی و اداری جنبه تبلیغاتی پیدا کرده این مسئله به تعامل با حوزه ضربه می‌زند، چون کارهای تشریفاتی و تبلیغاتی در میان برخی مدیران و کارشناسان میانی نظام رو به فزونی است و از سوی دیگر تربیت شدگان حوزه­های علمیه به شدت با این روحیه مخالفند و تنفر دارند زهد،تقوا، اخلاص و دوری از ریا، عناصری است که باعث می شود، تربیت شدگان حوزه از کارهای تشریفاتی و تبلیغاتی تنفر داشته باشند.

موارد بسیاری وجود دارد که تعامل بالا و عمیق بزرگان حوزه با سران قوا و مسئولین رده بالای کشوری را در حل مشکلات و مسائل نشان می­دهد، ولی وقتی مسئله وارد پیچ و خم­های اداری و کارهای کارشناسی می­شود، تعامل خوبی وجود ندارند و حتی رسماً مسئله را رها کرده و باعث می­شوند، حوزه نیز از اقدام خود منصرف شود، گرچه رهبری مدام این ارتباط را محکم و نهادینه می­کنند بنابراین مدیران میانی باید توجیه شوند و فرمان رهبری جدی گرفته شود.

*دولت با قید عدم دخالت، در امور حوزه کمک کند

کمک دولت و نظام به حوزه­های علمیه می بایست با قید عدم دخالت در امور حوزه های علمیه جدی گرفته شود، راه اجرای آن در همسانی برخی مقررات دولتی با وضعیت حوزه است، دولت و مجلس باید برخی مقررات پیچیده خود را در تعامل با حوزه تغییر دهند، امروز از سوی مسئولان نظام، عطش زیادی برای خدمت به حوزه وجود دارد ولی وارد کار که می­شویم همین مقررات پیچیده اداری، مالی و کارشناسی باعث می­شود نتوان از فرصت­ها استفاده کند.

هر حرکتی هرچند خوب و مفید ممکن است، آفت هاو عوارض منفی داشته باشد که باید مراقب آن بود، آسیب های پیش روی تعامل حوزه و نظام می بایست به دقت مورد مطالعه قرار گیرد.

تعامل نظام با حوزه نباید، مشارکت مردم را نسبت به مسائل و مشکلات حوزه تحت الشعاع قرار دهد و نباید ارتباط حوزه و نظام و استفاده از امکانات نظام اسلامی در اذهان مردم احساس مسئولیت آنها را نسبت به حل مشکلات حوزه از بین ببرد و آن را به دولت و نظام واگذار کنند.

اینکه مردم زمین وقف می کنند و بانی احداث مدرسه می شوند و به طلاب کمک های معیشتی می کنند، اقدامی موثر در حفظ تعامل حوزه با مردم است، خواسته رهبری و مراجع نیز همین است، مقام معظم رهبری نیز بر این مسئله تصریح کردند که استفاده حوزه از نظام نباید به ارتباط مردم و روحانیت خدشه وارد کند و حوزه­های علمیه نباید به وضعی دچار شوند که از سرمایه عظیم اعتماد و حمایت مادی و معنوی مردم محروم شوند که این مسئله آسیبی جدی است.

از افتخارات روحانیت این است که همواره مردم، آنها را حمایت کردند و شهید مطهری افتخار روحانیت شیعه را در این می دانند که وابسته به مردم، هستند.

*نظام در استفاده از ظرفیت های حوزه صرفه جویی کند

آسیب دیگر این است که درگیر کردن بدنه کارشناسان و عالمان حوزه با نیازهای حوزه باعث تحلیل نیروی علمی حوزه می­شود، حوزه از یک سو موظف است، نیاز کشور را به روز پاسخ گو باشد و از سوی دیگر رسالت حوزه عالم پروری است یعنی در حوزه اگر کسی بخواهد نیازهای کشور را جواب دهد، باید مدت زیادی در حوزه تحصیل کند،گرچه نظام در رده­های مختلف نیازمند طلبه و روحانی و عالم است، ولی ترک کردن حوزه و وارد کارهای اجرایی شدن، آسیب جدی فراروی حوزویان است و نظام در استفاده از ظرفیت های حوزه باید جنبه صرفه جویی را رعایت کند، تا حوزویان اندوخته­های علمی و عملی موثرتری کسب کنند.

*لزوم تمرکز زدایی در حوزه در جهت استفاده از ظرفیت های نظام

برای استفاده از فرصت های نظام، حوزه باید آمادگی­هایی را در خود ایجاد کند، اولین آن دوری از تمرکز گرایی است، تمرکز گرایی در مدیریت امور اجرایی، اداری و مالی باعث کندی عملکرد می شود، بنابراین حوزه می بایست برای تمرکز زدایی به سرعت تدبیر کند.

معاونت اداری مالی حوزه در راستای عملی‌کردن این طرح با بیش از 400 مدیر در تعامل است که در راستای تمرکز زدایی با30 مدیر استانی تعامل دارد و در آینده شاهد افزایش سرعت در تعاملات و کارها خواهیم بود.

گفت وگو : سید رضا حسینی