به گزارش مرکز خبر حوزه، حجت الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی نیا، عضو هيأت علمي گروه معرفت شناسي پژوهشگاه فرهنگ اندیشه‌های شهید مطهری را به دو بخش متقدم و متأخر تقسیم کرد و گفت: ایشان در دوره متقدم بیشتر مباحث فلسفی را بیان کرده و بیشتر مربوط به دوره ای است که به شدت با مارکسیسم مبارزه می کردند و مهمترین اثر آن دوره در قالب پاورقی های «اصول فلسفه و روش رئالیسم» منتشر شد.
وي دوره متأخر حیات علمی شهید مطهری را که ناظر به مباحث کلام جدید است را عمیق تر و ماندگارتر توصیف کرد و گفت: آثار کلام جدید شهید مطهری عمدتا صوتی بوده و در قالب کتابهایی چون اسلام و مقتضیات زمان و آزادی معنوی منتشر شده است.
حجت الاسلام والمسلمین قائمی نیا با بیان این مطلب که شهید مطهری مبدع مباحث کلام جدید در عصر ما بوده و سرفصلهای جدید را در تفکر اسلامی باز کردند، افزود: این دو دوره حیات علمی شهید مطهری در عین اهمیت متفاوت هستند؛ دوره اول بیشتر کارهای آکادمیک و نگاه فلسفی دارند که آن را در مواجهه با مارکسیسم و مکاتب دیگر می بینیم و بیشتر هدف ایشان هم نقد این مکاتب و هم تبیین این اندیشه و بیان اصول فلسفه اسلامی است. اما در دوره دوم تلاش می کنند مباحثی را در حوزه های گسترده ای از کلام جدید مطرح کنند.
* برخورد منطقی شهید مطهری با اندیشه‌های مختلف
وی به ویژگی های علمی شهید مطهری اشاره کرد و ابراز داشت: استاد مطهری یک نوع انصاف علمی خاصی داشت و شاید مهمترین ویژگی ایشان روششان باشد که من اسم آن را روش انتقادی می گذارم؛ روش انتقادی نه به معنای منفی بلکه به معنی یک نوع برخورد منطقی با آراءو اندیشه ها است و مبتنی بر نقد منصفانه است که مزایا و معایب یک نظر را لحاظ کرده و از برخورد احساسی و ایدئولوژیک با اندیشه ها پرهیز می کنند که این روشی است که همواره ما نیازمند آن هستیم.
عضو هیأت علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یادآور شد: شهید مطهری ابتدا تلاش می کند آرای اندیشمندان را بفهمد و بعد با نگاه انتقادی محسنات و معایب اندیشه ها را بیان کند، در دوره ای ایشان این کارها را انجام داده که ترجمه و یا حداقل ترجمه خوبی از اندیشه ها وجود نداشت اما او با ابتکار خود مباحث را متوجه شده و حداکثر استفاده را از منابع موجود در آن زمان می برد. این روش یک نوع آزاداندیشی را نشان می‌دهد که انسان ولو یک شخصیت دینی و روحانی است اما در برخورد با اندیشه های دیگران از چارچوب انصاف و منطق خارج نمی شود و این مسئله باید ویژگی مهمم روشنفکری دینی باشد.
* مواضع شهید مطهری نسبت به خرافات
سردبير مجله ذهن تأکید کرد: استاد مطهری تنها نگاه انتقادی به مباحث جدید نداشتند بلکه به مباحث سنتی توجه کرده و به شدت در برابر مطالب خرافی موضع می گرفتند که مباحث ایشان در مورد عاشورا و خرافاتی که وارد آن شده، گواه این مسئله است.
* کار شهید مطهری همانند تیغ دو لبه بود
حجت الاسلام والمسلمین قائمی نیا افزود: جامعه هرچقدر دینی شود خرافات هم جدی تر می شود و این مسئله ای است که امروز باید مورد توجه مسئولان فرهنگی و صاحب نظران ما باشد. شهید مطهری به مانند تیر دولبه عمل می کردند یعنی هم مباحث جدید را پیرایش و پالایش کرده و هم در پی زدودن اندیشه های دینی از خرافه بودند که این از امتیازات روشنفکران بزرگ است.
وی تبیین و اجرایی شدن اندیشه های دینی شهید مطهری را نیازمند سازوکارهایی دانست و گفت: دعوت به تأمل و اندیشیدن و ارزیابی وضعیت موجود با توجه به آن اندیشه ها می تواند زمینه تحقق اندیشه های دینی شهید مطهری در جامعه باشد.
حجت الاسلام والمسلمین قائمی نیا در پايان افزود: جامعه دینی همواره نیازمند ارزیابی خویش است و باید ببیند آیا به دین و اهداف الهی نزدیکی دارد یا خیر؟ این مسئله نیازمند تلاش زیاد است و نمی شود با آن برخورد کلیشه ای کرد یعنی علاوه بر انتشار آثار شهید مطهری و توجه به آن در نظام آموزشی باید این اندیشه های دینی در مقام عمل نیز نمود داشته باشد و لذا مکانیزمی می خواهد که مرتب جامعه بر اساس آن اصول، خود را مورد ارزیابی قرار دهد چرا که شعارگونه با آن نمی توان برخورد کرد.
