حوزه نیوز: رهبر معظم انقلاب در سفر سال گذشته خود به قم در دیدار حوزویان، پنج سرفصل اساسی را پیش روی حوزه علمیه قرار دادند؛ که از جمله آنها بحث استقلال حوزه، پرهیز از افراطی‌گری، حفظ حرمت مراجع عظام و بحث تحول در حوزه و لزوم پاسخ گویی به شبهات و سؤالات در دنیای امروز بود.
حجت‌الاسلام و المسلمین محمد حسن مهدوی‌مهر جانشین جامعة‌المصطفی العالمیه به پرسش‌های مرکز خبر حوزه در این خصوص پاسخ گفت.
*رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خود در جمع حوزویان قم بر چند موضوع و محور به صورت خاص اشاره و تأکید داشتند؛ اولین موضوع، تأکید بر استقلال حوزه بود؛ ارزیابی شما از این تأکید رهبری چیست؟
استقلال حوزه علمیه قم، از مهمترین مسائل حوزه است که از دیرباز تا کنون مورد تأکید بزرگان بوده است؛ از ابتدای پیروزی انقلاب و چه بسا قبل از آن امام خمینی(ره) نیز همواره روی این موضوع بسیار مهم تأکید فراوان داشتند و بعد از ایشان هم، مقام معظم رهبری بر این موضوع کلیدی به صورت مستمر تأکید دارند؛ علت این تأکیدات، شاید به این دلیل باشد که وقتی دولتی، در نظامی مانند جمهوری اسلامی بر مبنای ایدئولوژی دینی روی کار آمد، ناخواسته این تصور در جامعه به وجود آید که حوزه بخشی از دولت است، کما این که در برخی از حوزه های علمیه دیگر کشورهای اسلامی، مانند الازهر مصر، چنین است، اما در نگاه امام راحل و مقام معظم رهبری و مراجع عظام تقلید حوزه و مراکز دینی باید استقلال خود را حفظ کنند.
حوزه باید خاستگاه حکومت ها باشد؛ یعنی دولت بخشی از حوزه باشد، نه این که حوزه بخشی از دولت؛ در یک کلام، باید شرایط به گونه ای باشد که حوزه، دولت بسازد؛ حوزه مستقل، رژیم قدرتمند شاه را کنار زد و سرنگون نمود و باعث شکل گیری حکومت جمهوری اسلامی شد، اما اگر خدای ناکرده حوزه استقلال نداشته باشد، نمی تواند دولت و حکومت ایجاد کند و قطعا به همین دلیل است که همواره این امر مورد تأکید بزرگان تشیع می‌باشد.
*دغدغه دیگر رهبر معظم انقلاب مسئله ارتباط نظام با حوزه است، ارزیابی جنابعالی از این مسئله چیست؟
نظام جمهوری اسلامی، فرزند حوزه است و از دل حوزه استقلال یافته پدید آمده است؛ نظام وامدار حوزه است و اگر قرار باشد ارتباط نظام با حوزه قطع شود، مانند این است که ارتباط فرزند با والدین قطع شود، قطعا فرزندی که از والدین خود جدا شود، در پیچ و خم‌های روزگار به انحراف کشیده شده و شکار دشمنان خواهد شد؛ بنابراین رابطه نظام و حوزه باید محفوظ بماند و اگر این گونه شد، نظام همواره مشعل روشنی بخش جامعه نظام خواهد بود؛ نظام باید خود را ملتزم بداند و ارتباط با حوزه را قطع نکند و خوشبختانه در شرایط فعلی این ارتباط برقرار است.
* مسئله دیگری که رهبر فرزانه انقلاب روی آن تأکید داشتند، حفظ حرمت اساتید و به ویژه مراجع عظام بود؛ به نظر شما دلیل این دغدغه مقام معظم رهبری چه معنا و مفهومی دارد؟
حوزه تنها یک مرکز علمی صرف که در آن درس های دینی تدریس می شود، نیست؛ چرا که ممکن است همین دروس در دانشگاه ها نیز تدریس گردد، کما این که برخی از دروس حوزه در دانشگاه ها و تحت عنوان رشته الهیات، هم در ایران و هم در سایر نقاط جهان، تدریس می شود؛ حوزه علمیه به طور خاص، مشخصه هایی دارد که به عبارتی می توان آن ها را سنت های اصیل و نانوشته حوزه دانست و اگر ما روی این سنت های اصیل پافشاری نکنیم، قطعاً آن ها از بین خواهد رفت و شاخصه خاصی برای حوزه های علمیه در مقابل دیگر مراکز علمی و دانشگاه، باقی نخواهد ماند.
احترام ویژه طلاب به اساتید، یکی از سنت های نانوشته حوزه از دیرباز بوده است؛ به طوری که نگاه شاگرد به استاد، در حوزه، نگاه مقدسی است و شاید به همین دلیل است که در مواقعی، برخی از شاگردان، برای اساتید خود، عبارت "جانم فدایت" را به کار می برند.
نکته دیگری که در این جا می توان اشاره کرد این است، برخی اماکن همچون مسجد اعظم قم، از گذشته به عنوان یکی از پایگاه های مهم تدریس در حوزه علمیه قم، قلمداد می‌شوند؛ لذا کلاس های حوزه از قداست خاصی برخوردار است و حتی بعضا مشاهده می شود، طلاب علوم دینی با وضو سر کلاس های درس حاضر می شوند. باید روی این نکته نیز تأکید شود به دلیل این که حوزه قداست دارد، حوزویان نباید به دنبال مال اندوزی باشند، چرا که این برای حوزه خوب نیست و نگاه ها را نسبت به آن عوض می کند.
حوزه پیشوای مردم است، اما اگر خدای ناکرده قرار باشد، نگاه مردم به حوزه، از نگاه به یک جایگاه مقدس و معنوی دور شود، دیگر حوزه نمی تواند نقش پیشوای مردم را ایفا کند و مردم نیز قطعا به دنبال آن نخواهند رفت.
اگر امروز مشاهده می کنیم مردم در مسائل مختلف به دنبال روحانیت می روند، به دلیل قداست های حوزه است؛ یکی دیگر از ویژگی های حوزه که می توان از آن به عنوان یکی از قداست ها از آن نام برد، دنیا طلب نبودن حوزویان است، همین ویژگی مهم نیز تاکنون یکی از عوامل همراهی مردم با روحانیت می‌باشد؛ در مورد این دغدغه رهبر معظم ا نقلاب می توان گفت که حوزه یک جایگاه علمی محض نیست، بلکه ویژگی های خاصی دارد که آن را از دیگر مراکز علمی مجزا می‌نماید.
*مراجع عظام در درون حوزه از چه جایگاهی برخوردارند؟
مراجع معظم تقلید رکن انکار ناپذیر حوزه علمیه اند؛ به طوری که قوام و بقای حوزه علمیه، به مراجع و حفظ حرمت و شأن آن ها بستگی دارد؛ یعنی اگر ما در حوزه بخواهیم بالاترین رکن را در نظر بگیریم، آن رکن چیزی نیست، جز جایگاه مرجعیت؛ مراجع بزرگوار شیعه، زعیم و استوانه های اساسی حوزه‌اند، لذا باید همواره به دیدگاه و نگاه مراجع معظم تقلید، احترام گذاشت و حرمت آن ها را حفظ کرد و الا اگر قرار باشد در همین حوزه، مراجع مورد توجه قرار نگیرند، قطعا حوزه در میان مردم هم جایگاه نخواهد داشت؛ این امر مانند شهری است که یک نقطه معنوی در آن وجود داشته و تمام قداست آن به جایگاه وابسته است و اگر آن جایگاه معنوی آسیب دید، قداست شهر هم از بین می رود؛ از این رو باید با اطمینان گفت؛ عامل اصلی قداست حوزه، حفظ شأن و جایگاه مراجع معظم تقلید و احترام و اهتمام به نظرات آن هاست؛
باید بدانیم اگر امروزه حوزه علمیه در میان مردم جایگاهی دارد، به دلیل وجود مراجع تقلید به عنوان بزرگان حوزه، در آن است و از این رو حفظ حرمت و شأن مراجع عظام تقلید، بر طلاب حوزه های علمیه واجب است.
*نکته دیگری که از رهبری مطرح کردند، بحث تحول در حوزه است؛ این مسئله هم بحثی است که از چندسال گذشته، به صورت مکرر آن را مورد تأکید قرار داده اند؛ تحلیل شما، از این تأکید معظم‌له چیست؟
امروز، رشد و ارتقای حوزه علمیه، به ایجاد تحول در آن وابسته است؛ اگر قرار باشد تحول در حوزه با حفظ اصالت ها رخ ندهد، این امر رشدی برای حوزه های علمیه به همراه نخواهد داشت؛
حوزه علمیه، در میان مسلمانان شیعه، حکم یک فرماندهی را دارد و بر اساس قوانین حاکم بر جهان هم، هر فرمانده ای باید همواره جلوتر از امت خود حرکت کند؛ برای مثال در شرایط امروز، وقتی رهبری معظم انقلاب سخنی در مورد مسأله ای بیان می کنند، مشاهده می کنیم که همواره یک گام جلوتر از دیگران هستند
اگر حوزه علمیه به روز نباشد، نمی تواند نقش فرماندهی خود را در میان شیعیان، ایفا کرده و جامعه را هدایت کند؛ اگر حوزه می خواهد در این عرصه حرف اول را بزند که قطعا هم می خواهد، باید قدرت پاسخگویی به سؤالات مسلمانان جهان و حتی غیر مسلمانان را داشته باشد و این امر هم امکان ندارد، مگر آن که تحول در حوزه و بیرون آمدن از آن پوسته قدیمی با حفظ سنت و اصالت های گذشته ایجاد شود، در غیر این صورت اگر قرار باشد حوزه مورد سؤال قرار گیرد و نتواند جوابگو باشد، نمی توانیم انتظار هدایت مردم را داشته باشیم.
ائمه اطهار(ع) در برخورد با افرادی که سؤالاتی برای شان پیش می آمد، بالاترین سطح پاسخ گویی را داشتند، امروز نیز حوزه علمیه باید با نگاه به ائمه اطهار(ع) و الگو قرار دادن آن ها، توانایی پاسخگویی به سؤالات و شبهات را در خود به وجود بیاورد و نیازهای مردم را پاسخ گوید؛ به طوری که در پاسخ گویی به سؤالات و شبهات، مقدم بر دیگران باشد و الزامات این کار هم تحول در حوزه است که مورد تأکید مداوم رهبر فرزانه انقلاب می‌باشد.
* آیت الله العظمی خامنه ای، پرهیز از افراط و تفریط مخصوصاً از سوی طلاب را مورد تایید قرار دادند، چرا معظم‌له این نکته را یادآور شدند؟
افراط، یعنی خروج از حد وسط و اعتدال؛ همانقدر که تفریط بد است، افراط هم بد می‌باشد، اما باید به این نکته بسیار مهم توجه داشت، اگر این دو صفت بد در جامعه و مخصوصاً میان طلاب علوم دینی و روحانیت به وجود آمد، بدی آن مضاعف و بسیار بیشتر خواهد بود؛ چرا که رایج شدن این صفات در میان طلاب، قطعا مردم را در مقابل حوزه قرار می دهد؛ مردم شاید به یک شخص عادی که در کارهای خود افراط و تفریط دارد، توجه خاصی نکنند، اما وقتی شخصی در جایگاه یک روحانی قرار گرفت و کارهایش هم بر اساس افراط و تفریط شد، این شخص، خود و هم لباسانش را در مقابل مردم قرار می دهد و در نهایت موجب از دست دادن همراهی مردم خواهد شد، این دو امر فی نفسه بین هیچ یک از انسان ها، جایگاه ندارد؛ اگر روحانیت، امت را همراه خود نداشت، نمی‌توانست به اهداف مورد نظرش دست یابد، اما بر عکس، حوزه ای که امت را پشت سر خود دارد، می تواند به همه چیز، دست یابد. به طور کلی باید گفت افراط برای حوزه های علمیه، سمی مهلک و ویران کننده است از همین رو این امر از دغدغه های همیشگی، رهبر فرزانه انقلاب اسلامی است.
* به نظر شما وظیفه حوزویان در قبال منویات مقام معظم رهبری چیست؟
فرمایشات مقام معظم رهبری، به ویژه سخنانی که در جمع حوزویان بیان کردند، جزء غرر کلمات ایشان است که حوزویان باید جمله به جمله آن را تحلیل کرده و برای آن طرح و نقشه اجرایی ترسیم کنند؛ حوزه و حوزویان وظیفه دارند، این سخنان را به عنوان یک راهبرد کلان و مـأموریت تعیین شده برای پیشبرد تحول در حوزه بدانند و همواره آن را مدنظر داشته باشند.
