اللَّهُمَّ اجْعَلْ سَعْيِي فِيهِ مَشْكُوراً وَ ذَنْبِي فِيهِ مَغْفُوراً وَ عَمَلِي فِيهِ مَقْبُولاً وَ عَيْبِي فِيهِ مَسْتُوراً يَا أَسْمَعَ السَّامِعِين»

اى خدا در اين روز سعي مرا (در راه طاعتت) بپذير و گناهانم را در اين روز ببخش و عمل مرا مقبول و عيبم را مستور گردان اى بهترين شنواى دعاى خلق.

یکی از لغاتی که خداوند برای فعل انسان بکاربرده است «سعی» می‌باشد.

« وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعى. براى انسان بهره‏اى جز سعى و كوشش او نيست» (نجم -39)

مهمترین تفاوت بین «سعی» و «عمل» این است که سعی، هدفمند می‌باشد و با رنج و زحمت همراه است.

* مفهوم شکر

شکر کلمه‌ای است که در منابع دینی و روایات اسلامی بسیار به کار برده شده است و به معنای سپاگذاری در برابر نعمت و خیری است که از دیگری به انسان برسد. شکر تنها به معنای سپاسگذاری لفظی نیست، بلکه باید شکر را در مقام عمل به جا آوریم به این معنا که از نعمت‌های الهی در مسیری استفاده کنیم که رضایت خدا در آن باشد.

خداوند هم شاکر و هم شکور می‌باشد، شاکر اسم فاعل و شکور صفت مشبهه است.

خداوند در قرآن می‌فرماید: « فَإِنَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَليمٌ» خداوند(در برابر عمل او) شكرگزار، و(از افعال وى) آگاه است.

* شکرگزاری در برابر نعمت

عَنِ الرِّضَا ع قَالَ مَنْ لَمْ يَشْكُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقِينَ لَمْ يَشْكُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَل.

حضرت رضا (ع)می فرماید: كسى كه از احسان مردم تشكر نكند، شكر خدا را بجا نياورده است. (بحار الأنوار ج‏68، ص: 44)

از این حدیث شریف معلوم می‌شود که، شکر در برابر نعمت، تحقق می‌یابد؛ در حالی که هیچ کس به خداوند نعمت نمی‌دهد. چون که خداوند «منعم علی‌الاطلاق» است پس شاکر بودن خداوند به چه معناست؟

* مفهوم شاکربودن خدا

شاکر بودن خداوند به این معناست که خداوند، حق اعمال مردم را بجا می‌آورد؛ یعنی هرکس عمل خیری انجام داد، عمل خیر از دست او نمی‌رود و خداوند از انجام دهنده عمل خیر قدردانی می‌کند.

خدا شاکر است؛ یعنی قدردان اعمال انسان‌هاست.

بنابراین شکر بندگان، شکر در برابر نعمت است و شکر ذات اقدس حق، شکر در برابر اعمال بندگان می‌باشد.

در آیه 23 سوره شورا، کلمه «شکور» دلالت بر ثبات و تاکید می‌کند: که می‌فرماید « وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ» و هر كس كار نيكى انجام دهد، بر نيكى‏اش مى‏افزاييم؛ چرا كه خداوند آمرزنده و سپاسگزار است؛ یعنی قطعا خداوند، پیوسته بخشنده و پیوسته شکرگزار است.

این‌طور نیست که انسان عمل خیری انجام دهد و خداوند قدردانی نکند.

در آیه‌ دیگر می‌فرماید: « إِنَّ هذا كانَ لَكُمْ جَزاءً وَ كانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُوراً» اين پاداش شماست، و سعى و تلاش شما مورد قدردانى است.(انسان 22)

شکر بندگان هم لفظی و هم عملی است، شکر عملی آن است که نعمت‌های خداوند در مسیری که خالق خواسته است به کار برده شود.

پس معنای« اللَّهُمَّ اجْعَلْ سَعْيِي فِيهِ مَشْكُورا » این است که خدایا تلاش مرا در این روز، قدردانی کن. به عبارتی دیگر عمل انسان، باید دارای ارزش صحیح و با اصالت باشد، تا مورد قدردانی خداوند قرار گیرد و مصداق آن آیه از قرآن نباشد که می فرماید: « وَ قَدِمْنا إِلى‏ ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً» و ما به سراغ اعمالى كه انجام داده‏اند مى‏رويم، و همه را همچون ذرّات غبار پراكنده در هوا قرار مى‏دهيم.     

در برخی روایت‌ها حضرات معصومین فرموده‌اند: که بعضی از روزه‌داران جز عطش و گرسنگی بهره‌ای از روزه نمی‌برند.

آیت‌الله بهجت‌(ره) گفتند: «ما در این دنیا آمدیم که قیمت پیدا کنیم و برویم نه به هر قیمتی زندگی کنیم».

* فراز دیگر دعا

«و ذنبی فیه مغفورا» خدایا گناهان مرا در این روز ببخش. (راه‌های بخشش گناه در مباحث گذشته بیان شد)

«و عملی فیه مقبولا» عمل مرا در این روز مورد قبول قرار بده.

در معارف اسلامی، صحّت عمل و قبول عمل با هم فرق دارد.

* تفاوت صحت و قبولی عمل

صحّت آن است که شرایط فقهی را داشته باشد، ولی قبولی عمل فراتر از صحّت فقهی می‌باشد.

خداوند می‌فرماید: « َ إِنَّما يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقينَ» خدا، تنها از پرهيزگاران مى‏پذيرد.(مائده 27) شرط قبول اعمال، این است که انسان تقوا داشته باشد اگر کسی روزه بگیرد و مفطرات روزه را ترک کند ولی محرمات را رها نکند، روزه‌اش صحیح است، ولی مورد قبول نیست در روایت نقل شده است که اگر خداوند دو رکعت نماز کسی را قبول کند او را به جهنم نمی‌برد.

از بعضی از آیات و روایات معلوم می‌شود که شرایط قبول،  فراتر از شرایط صحّت می‌باشد.

* درخواست پوشش عیوب از خدا

«و عیبی فیه مستورا» خدایا عیب مرا پوشیده  نگه دارد. خدایا پیش خلق مرا رسوا مکن.

یکی از اسامی روز قیامت «یوم تبلی‌السرائر» است که در آن روز، حقایق و باطن انسان آشکار می‌شود و گناهان او بر همگان معلوم می‌گردد. در این فراز از دعا از خدا می‌خواهیم که عیوب ما را بپوشاند و آبروی ما را حفظ کند.

اگر ما می‌خواهیم که خدا آبروی ما را حفظ نماید باید تلاش کنیم تا آبروی دیگران را نیز حفظ کنیم.