به گزارش مرکز خبر حوزه ،حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در نشستی با جمعی از مهمانان خارجی کنفرانس بین المللی آخوند خراسانی، گفت: بررسی فقه فتوایی و سلوکی، می تواند ابعاد واقعی و ناگفته ای از فقه یک شخصیت را آشکار کند.

وی ادامه داد: فقه استدلالی، همان فقه متداول است که یک فقیه در آثار، کتاب ها و بحث های خود در ذیل طرح یک مساله  به آن می پردازد و مشحون از نقدها، استدلال ورزی ها و نتیجه گیری های فقهی است. وی گفت: فقه استدلالی همان است که کلمه علم فقه بر آن اطلاق می شود.  

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی در ادامه یادآورشد: فتواها عمدتا معتمد و متکی بر فقه استدلالی هستند و تا مادامی که استدلالی صورت نگیرد، فتوایی شکل نمی گیرد. 

رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی با اشاره به اهمیت فقه فتوایی، اظهار داشت: فایده آشنایی به فقه فتوایی در تحول بخشی به علم فقه به این دلیل است که گاه یک فقیه مطالعات استنباطی خود را ارائه نکرده و تنها فتوا داده است، از این جهت فتواهای او می تواند راهی را برای کشف نگاه های فقهی او بگشاید و به علم فقه مددی برساند.

وی در تشریح "فقه سلوکی" گفت: منظور از فقه سلوکی، رفتارهایی است که یک فقیه به هنگام مواجهه با  مسائل جامعه در قالب تعاملات اجتماعی از خود نشان می دهد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین مبلغی ادامه داد: از آنجا که فقیه عمدتا این تعاملات و مواجهات را از خاستگاه نگاه ها و ذهنیت های فقهی خود انجام می دهد، رفتارهای او در بردارنده دیدگاه های فقهی او می باشد.

وی ادامه داد: بسیاری از فقها شاید فرصت نکنند  در ارتباط با بسیاری از مسائل اجتماعی، بحث های فقهی استدلالی مورد نظر خود را ارایه کنند، ولی اینان به هنگام مواجهه با وضعیت های اجتماعی، لاجرم دیدگاه ها و ذهنیت های مطرح ناشده خود را در رفتارهایشان متجلی می کنند. 

رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی اضافه کرد: در مطالعه شخصیت فقهی فقهاء، گشودن فصلی جهت بررسی "فقه سلوکی" آنان می تواند به آشکار تر شدن هر چه دقیق تر ابعاد شخصیتشان بیانجامد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین مبلغی تاکید کرد: حوزه ها باید فقهای دقیق النظری که سلوکیات اجتماعی را شکل داده اند، شناسایی و به تجریه و تحلیل رفتارهای آنان بپردازند و پس از بررسی های علمی، راهی را بگشایند تا بتوان لباس فقه استدلالی بر تن این بخش از فقه که نانوشته باقی مانده است، بپوشانیم.

* شناخت فقه ارتکازی نیازمند روش ویژه است

استاد حوزه علمیه قم در تعریف فقه ارتکازی گفت: منظور از فقه ارتکازی، ذهنیت های ناگفته و مطرح نشده فقیه است که اگر بتوانیم آن ذهنیت ها را در اختیار داشته باشیم، شخصیت آن فقیه را بهتر می توانیم شناسایی و معرفی کنیم.

وی ادامه داد: اگر امروز ما ذهنیت های ناگفته فقهای گذشته  را در اختیار می داشتیم، قطعا  امکان حرکت بخشی و پیشرفت دهی به فقه بسیار بیشتر و پرزمینه تر می شد.

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: دستیابی به فقه ارتکازی، هر چند کار سختی است، ولی باید از ابزار تحلیل برای کشف دست کم بخش هایی از آن استفاده کرد و این نیازمند به شناخت و تنقیح روش ویژه در این زمینه است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: تحلیل نیز باید متکی بر تجمیع قرائن باشد و ما از طریق مراجعه به فقه استدلالی فقیه، رفتارها، آثار و تلاش های او، می توانیم بخش هایی از ذهنیت های ناگفته فقیهان را از این رهگذر کشف نماییم.

* سطوح چهار گانه فقه آخوند

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به فعال بودن سطوح چهارگانه فقه آخوند (فقه استدلالی، فقه فتوایی ، فقه ارتکازی و فقه سلوکی)، گفت: در این میان فقه سلوکی آخوند حاوی محتواهایی قابل توجه و در خور بررسی و نقد است؛ از آن جهت که وی در عصر حساسی به نام مشروطیت می زیسته است که همه اعم از فقها و علمای حوزه نجف و تهران، سیاستمداران و روشنفکران در آن عصر مشغول به کنش و واکنش بودند.

وی ادامه داد: در عصر مشروطیت و دوران مرحوم آخوند خراسانی، یا کنشی در حال انجام و در قبال آن واکنشی رخ می داد و یا واکنش ها خود، به واکنش های دیگری می انجامید؛ در چنین شرایطی مرحوم آخوند از خاستگاه مدرسی بزرگ در حوزه نجف نگاه ها، سلوک ها و رفتارهایی را شکل دادند که آنها نمی تواند جدا از فقه آخوند باشند.