به گزارش مرکز خبر حوزه، حجت الاسلام سعید ضیایی فرد، از محققین و پژوهشگران حوزوی طی سخنانی در نشست ویژگی‌های مکتب فقهی حضرت امام خمینی(ره)، اظهارداشت: واژه «مکتب»، سابقه چندانی ندارد و به دو قرن اخیر بر می‌گردد؛ این واژه در خصوص نظریات شخص و یک گروه خاص که اختلاف نظرهای عمیقی پیرامون مبانی، منابع، اهداف و دامنه آن وجود داشته باشد، به کار می‌رود.
وی افزود: امام خمینی(ره) در رابطه با رویکرد «حکومتی فقه» اعلام می‌دارند که، اسلام، حکومت است و احکام، قوانین آن هستند، این احکام شعبه‌هایی از حکومت هستند؛ احکام اموری مطلوب و عرضی برای استقرار حکومت و بسط عدالت هستند.
این پژوهشگر دینی خاطرنشان کرد: امام راحل این نظر را در سال 1348 مطرح کردند و برای بررسی نگاه فقهی حضرت، باید این گونه مطالب را در کنار کتاب‌های دیگر، نامه‌ها، پیام‌ها و سخنرانی‌هایی که از ایشان به یادگار مانده است، قرار داد.
وی با ذکر این مطلب که این نشست، تنها به دنبال توصیف و تبیین آرای فقهی مرتبط با امام خمینی (ره) است و به دنبال کشف و بررسی و نقد آرا، نیست، اظهارداشت: فقه حکومتی که یکی از نقاط اصلی مکتب فقهی امام خمینی(ره) را تشکیل می‌دهد، از نظر معنایی با رویکرد حکومتی به فقه، فقه حکومت و حکم حکومت تفاوت دارد.
حجت الاسلام ضیایی فرد با ذکر این مطلب که اگر مبنای تعریف سیاست را بر بررسی روابط حوزه قدرت قرار دهیم تعریف فقه سیاسی و حکومتی در این چهارچوب قرار خواهد گرفت، تصریح کرد: به طور کلی حکومت، اخص از سیاست است یعنی این حکومت فعالیت‌هایی را برای اداره نهاد جامعه انجام می‌دهد، حال آنکه دایره قدرت و سیاست فراتر از آن است؛ فقه سیاسی آن بخشی از فقه را در بر می‌گیرد که ناظر بر روابط قدرت است.
وی گفت: حکم شارع، فرازمانی و فرامکانی است در حالی که حکم حکومتی منحصر به زمان و مکانی خاص است و این حکم از مقوله انشا است، نه اخبار.
این پژوهشگر حوزه فقه و سیاست، با بیان اینکه بسیاری از نظرات فقهی حکومتی که از سوی علمای این حوزه مطرح شده است، ناظر بر روابط فردی است، اظهارداشت: نظریه فقهی امام به ویژه در بحث فقه حکومتی، حوزه فرد و جامعه را مورد نظر دارد و بسیاری از مباحث مربوط به فقه سیاسی ایشان کاملا رویکرد اجتماعی دارد.
وی گفت: مرحوم میر فتاح مراغه‌ای(مراغی) در کتاب عناوین خود، 20 مبنای فقهی مربوط به نفی سبیل را مطرح می‌کند که با نگاهی گذرا به این مبانی مشخص می‌شود که همه آنها ناظر بر روابط فردی می‌شوند و نه حکومت؛ در حالی که حضرت امام در مسایل مرتبط با امر به معروف 10 مساله را ذکر می‌کنند که همه آنها مبتنی بر قاعده نفی سبیل است؛ یعنی حضرت امام در این امر، مساله اجتماع را مورد نظر قرار داده اند.
حجت الاسلام ضیایی فرد اظهارداشت: امام راحل قائل بر کارآمدی احکام بودند و اعتقاد داشتند که احکامی که از سوی فقیه صادر می‌شود باید کارآیی خود را در محیط اجتماعی و فردی به منصه ظهور بگذارد.
وی در پایان، نظریه ولایت مطلقه فقیه، نگاه شدید عقلایی به معاملات از جمله مبحث بیمه را از جمله شاخصه‌های دیگر مکتب فقهی امام راحل بیان کرد.
