باید در فقه مقارن به سمت سه فرهنگ؛ علم ، تقریب و تعامل و تبادل، حرکت کنیم و چارچوب فقه مقارن را بر اساس این فرهنگ ها بنا کنیم .
به گزارش مرکز خبر حوزه، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در کنفرانس "روابط تاریخی و مشترکات مراکز علمی" با برشمردن نقاط قوت و برجسته چهار مرکز بزرگ علمی جهان اسلام ؛ یعنی: حوزه قم، الازهر، حوزه نجف، و حوزه جبل عامل، گفت: هر یک از این مراکز بزرگ در روش پرداختن به فقه، دارای ویژگی ها و اختصاصاتی هستند که در صورت تجمیع و درآمیختن آن ها به هم، فقه مقارن افزون بر خروج از رکود کنونی و رونق یابی، به سطحی پویا و پر کارکرد در جهان اسلام دست خواهد یافت.
وی ادامه داد: در صورت وقوع چنین تعامل ابتکار آمیزی، فقه مقارن به مرحله جدیدی پا خواهد نهاد.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی تصریح کرد: این خصوصیت ها عمدتا مضمونی نیستند، بلکه منهجی و روشی هستند؛ در نتیجه اگر اینها به مثابه عناصری وارد فقه مقارن شوند، اصحاب هر مذهب، با مضامینی خلاف مذهب خود مواجه نخواهد شد؛ به تعبیر دیگر عناصری هستند که نسبت به پایه های اصلی هر مذهب وضعیتی خنثی دارند.
* ویژگیهای حوزه علمیه قم
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی ادامه داد: از جمله ویژگی های مهمی که حوزه علمیه قم به آن دست یافته، "عناصری از روش در استنباط مسائل پر تحول جهان کنونی" است که اگر تحقیقی تطبیقی در این زمینه صورت گیرد، صدق این مدعا روشن خواهد شد و هنگامی که این مدعا را در کنفرانسی در قطر بیان کردم، برخی گفتند روشی که شما می گویید درست است.
وی افزود: حوزه علمیه قم امروز در آستانه بدل شدن به کانون توجه به مسائل جدید قرار گرفته و در زمینه کشف عناصر روشی در استنباط مسائل جدید، پیشرفت های نسبی کرده است که اگر به خوبی اداره شود، وضعیتی را رقم خواهد زد که فقه درعین حفظ شدن چارچوب آن، پاسخگو گردد..
* خصوصیات حوزه علمیه نجف اشرف
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به تجربه کهن و طولانی حوزه علمیه نجف اشرف، گفت: شیوه فنی بحث در حوزه علمیه نجف اشرف از یک وضوح، شفافیت و کارآمدی بالایی در سه جبنه "ورود و خروج در بحث"، "داشتن اصطلاحات فنی و به کارگیری آنها در بحث" و " بهره مندی از استنتاج علمی و منطقی" برخوردار است.
وی اظهار داشت: علما و مجتهدان نجف اشرف، فنی ترین شکل بحث کردن را ارایه و به نمایش گذاشته اند که بحث در مدار اصطلاحات فنی و فکرساز قرار می گیرد و هم ورود و خروج دقیقی در بحث انجام می پذیرد و هم کوشش در بحث به سمت نتیجه گیری شفاف سوق می یابد.
رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: مرحوم محمد تقی حکیم از علمای حوزه علمیه نجف اشرف در کتاب "الاصول العامه للفقه المقارن" از این محصول و شیوه حوزه علمیه نجف(فنی بحث کردن) استفاده کرده و اصول فقه مقارن را بر روی ریلی سوار کرده است که هم مصطلحاتی است، هم ورود و خروج فنی دارد و هم سوق بحث در آن به سمت استنتاج منطقی است.
* خصوصیت الازهر مصر
وی در ادامه گفت: یکی از نقاط قوت، تجربه و توانایی الازهر مصر این است که مسائل فرهنگی را به حال خود رها نکرده بلکه توانسته است قابلیت ها و امکانات فقه را به سمت فرهنگ ببرند و در مواردی نیز لباس فقه را بر تن فرهنگ بپوشانند.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی تصریح کرد: اگر فرهنگ به حال خود رها شود چه بسا به امری تشریفاتی، زبانی و بیشتر رسمی تبدیل می شود و کارآمدی و حضور در عرصه عمل را در اجتماع از دست خواهد داد.
این محقق حوزوی ادامه داد: در فرهنگ تقریب، مذاهب باید همدیگر را به رسمیت بشناسند و تعامل درستی نسبت به هم داشته باشند، ولی الازهر از این مرحله عبور کرده و مساله جواز تعبد به مذهب شیعه را مطرح کرد که شیخ شلتوت این فتوا را صادر کرد.
وی اضافه کرد: الازهر توانسته آنچه قبل از این در فضای فرهنگی تقریبی وجود داشت که به مذاهب ارزش بدهیم و تعاملات را شروع کنیم، این بحث ارزشی را لباس فقهی که عبارت از جواز تعبد باشد، برتن آن بپوشاند.
رئیس پژوهشگاه مطالعات تقریبی خاطرنشان کرد: در فرهنگ علم گفته می شود ما تابع دلیل اقوی هستیم این یک امر فرهنگی است، یعنی به فرهنگ علم ارتباط می یابد، ولی بیشتر برای مجامله، همراهی و همسخنی گفته می شود، ولی شیخ شلتوت در مواردی تصریح کردند که در احوال شخیصه مواردی را یافتم که دلیل شیعه قوی تر بود و آن را اخذ کردم.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی تصریح کرد: بسیاری از مسائل فرهنگی و اجتماعی را الازهری ها وارد فقه کرده و فتواهای ناظر به فرهنگ داده اند که از این جهت خصوصیت مثبتی دارند.
* چارچوبهای پایه گذاری فقه مقارن
رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در ادامه گفت: در فضای فقه مقارن، تابع اقوائیت دلیل بودن امری است که باید پذیرفته شود، در ناصریات سید مرتضی چنین چیزی به چشم می خورد و علامه حلی نیز مواردی از این قبیل را دارد، ما باید در فقه مقارن به سمت سه فرهنگ؛ یکی فرهنگ علم ، فرهنگ تقریب و فرهنگ تعامل و تبادل حرکت کنیم و چارچوب فقه مقارن را بر اساس این فرهنگ ها بنا کنیم .
* خصوصیت جبل عامل
وی همچنین با اشاره به اهمیت حوزه سابق جبل العامل نیز ابراز داشت: شهیدین موسس این حوزه کهن بودند و ویژگی برجسته مدرسه فقهی جبل العامل در ارتباط با فقه مقارن این است که نمونه عرضه شده از فقه مقارن در این مدرسه واجد سه بعد پژوهشی، آموزشی و افتایی است.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس ادامه داد: هیچ جا چنین خصوصیتی نیست که فقه مقارنی برخوردار از این سه بعد باشد، به عنوان مثال شهیدین کتاب های را در فقه مقارن نوشتند شهید اول "قواعد و فوائد" وشهید ثانی نیز "مسالک" را نوشتند این ها فقه مقارن هستند و یک پژوهش، بررسی و بحث است ولی مهم این است که آنها فقه مقارن را نیز تدریس می کردند و این بعد آموزشی فقه مقارن بود.
وی خاطرنشان ساخت: شهیدین در کنار آموزش مذهب شیعه و مذاهب اربعه به افتاء به مذاهب اربعه نیز دست می زدند که این نشان می دهد همه ظرفیت های مربوط به فقه را در فقه مقارن دنبال می کردند.
رئیس پژوهشگاه مطالعات تقریبی، مجمع فقهی جده علاوه بر الازهر از دیگر مراکز مهم اهل تسنن دانست که پتانسیل و ظرفیت بالایی برای فقه مقارن دارد، گفت: اگر در این حوزه های بزرگ علمی جهان یک تعامل فقهی ایجاد و هر مذهبی حرف خود را بزند ودر قبال مشکلات خروجی های مشترک گرفته شود عالم اسلام بدون آن که الغاء مذهب صورت گیرد شاهد یک تحول و تطور در تعامل همراه با احترام خواهد شد.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی در پایان تأکید کرد: با این همکاری فقه مقارن در کوتاه ترین زمان ممکن می تواند ارتقاء بزرگی پیدا کند.
