به گزارش خبرگزاری حوزه، رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی در نشست علمی بررسی «قواعد اصولی و جایگاه آن دراندیشه ملاصدرا» که به همت پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در قم برگزار شد، با تشریح ماهیت قاعده اصولی، اظهار داشت: قواعد اصولی ابزارهایی در اختیار فهم مجتهد جهت دریافت احکام الهی است؛ به گونه ای که اگر این ابزارها و شیوه ها در اختیار نباشد، فهم یا انجام نمی گیرد و یا به صورت ناقص و غیر تضمین شده و مبهم صورت می گیرد.
وی با اشاره به این که میان «قواعد فهم شناسی» و «قواعد فهم سازی» تفاوت وجود دارد، گفت: اولی عمدتا در هرمنوتیک و دومی عمدتا در اصول ارائه می گردد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: قبل از این که قواعد اصولی شناخته شود از آنها به صورت ارتکازی استفاده می شد؛ یعنی هر کس بر اساس نگاه های عقلایی و تجربه های حاصل از ممارست اجتهادی، مرتکزاتی شامل همین قواعد اصولی را به صورت نیمه آگاهانه یا ناخودآگاهانه انجام می داد.
استاد حوزه علمیه قم با اشاره به نقش علم اصول خاطرنشان کرد: قاعده های غیرتفصیلی و غیرعلمی شده و باقیمانده در مرحله ارتکاز، فاقد توانایی لازم برای انجام یک عمل استنباط نیرومند است و در آن امکان مانور استنباطی به صورت حداقلی وجود دارد؛ بنابراین علم اصول این قواعد ارتکازی را شناسایی و آن را شرح و بسط داده است.
وی ادامه داد: اگر بتوانیم در شناخت قواعد اصولی مطرح در نزد ملاصدرا به توفیقی دست پیدا کنیم، تا حدود زیادی به بخش قابل توجهی از منهج استنباطی ایشان دست پیدا کرده و دیدگاه های این عالم فقید را کشف کرده ایم.
*نگاه روشی ملاصدرا به اجتهاد
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی یادآور شد: ملا صدرا ذهنی صاف و شفاف داشت و اندیشه پردازی و اند یشه سازی را اصل می دید و به آن غلبه و اولویت می بخشید و همیشه از خاستگاه های اندیشه ای به موضوعات می نگریست.
رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی خاطرنشان کرد: ملاصدرا نسبت به اجتهاد، یک نگاه روشی داشت و ماهیت آن را یک روش می دید.
وی همچینن با اشاره به قاعده های مطرح در نزد ملاصدرا، گفت: ملاصدرا معتقد است که نباید بر الفاظ جمود کنیم و فقه را عبارت از یک معناشناسی برای لفظ بدانیم، بلکه فقه یک عمق یابی معنایی و جدی تری است که بر اساس آن فقیه به غرض نهفته در پشت خطاب راه می یابد.
این محقق حوزوی افزود: ملا صدرا در عین حال که به قاعده حجیت ظواهر قرآن ملتزم بود، اما معتقد بود که در کنار این قاعده، باید از ظواهری که مخالف حکم عقل نظری است، رفع ید کرد.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی به قاعده اصولی دیگر در اندیشه ملاصدرا اشاره کرد و گفت:ملاصدرا به قاعده ای معتقد بود که تا به حال هیچ کس آن را نگفته است و آن قاعده "عقلی بودن خطابات قرآن کریم" است.
وی ادامه داد: که این قاعده، عمق نگاه ایشان را به قرآن و استفاده از قرآن و میزان فطری انگاری وی را می رساند.
* ضرورت مطالعه بنیادین کارکردهای عقل در فقه
استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: اصولا قائلین به حضور عقل در فقه، یک دایره حداقلی را برای عقل ارایه می کنند و جای آن دارد که در حوزه علمیه مطالعه بنیادین تری وعمیق تری نسبت به عقل صورت گیرد تا کارکردهای عقل در فقه بیشتر آشکار شود.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی افزود: تنها کسی که در میان معاصران توانسته برای عقل به صورت فنی راهی را باز کند که واجد کارکردهای بیشتری در استنباط باشد، مرحوم شهید صدر است که در پاره ای از تقریرات ایشان به این دیدگاه اشاره و یا در آن منعکس شده است.
وی خاطرنشان کرد: این یک بحث تشنه تعمیق و در وضعیت خام است و حوزه علمیه باید در این زمینه فرصت ها را از دست ندهد و سریع تر دست به کار انجام این بحث معمق شود و این بحث را به صورت ابتر، ناقص و مبهم باقی نگذارد.
*ملاصدرا را بشناسیم
رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس ادامه داد: اینکه گفته می شود ملاصدرا را بشناسیم، باید مبانی او که آبشخورهای فکر او می باشند و از آنجا آن فکرها تراویده و جلو آمده است، را بشناسیم.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: قاعده دیگر در اندیشه ملاصدرا این است که ما باید خطابات قرآنی را عام بدانیم؛ البته این نظر اختصاصی ایشان نیست، ولی این عام شامل هر کس، حتی غیرمسلمانان هم می شود و از خاستگاه عقل عملی، این هم یک قاعده است.
