جنگی که براستی از تلخ ترین میادین مصاف جبهه حق و باطل بود و از نتایج دردآور و غم افزایش، شهادت حمزه عزیز سیدالشهدا و جراحت پیامبر اکرم و علی بن ابیطالب-علیهما السلام- بود.
امام صادق عليه السلام مي فرمايد در جنگ احد اميرالمومنين عليه السلام در حال دفاع از پيامبر بودند و ديگر اصحاب فرار مي كردند . آن حضرت همچون شير غضبناك از قفاي گريختگان رفت و اول به صحابهای مشهور رسيد كه به اتفاق عثمان و حارث بن حاطب و عده اي ديگر به سرعت فرار مي كردند حضرت فرياد برآورد(( اي جماعت , بيعت شكستيد و پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم را تنها گذاشتيد و به سوي جهنم مي گريزيد ؟ ))
آن صحابه مي گويد : علي را ديدم با شمشير پهني كه مرگ از آن مي چكيد و چشمهايش از خشم مانند دو قدح خون بود يا مانند دو كاسه روغني كه آتش در او افروخته بود كه جلو رفتم و عرض كردم (( يا ابالحسن تو را به خدا سوگند مي دهم دست از ما برداري كه عرب را عادت است كه گاهي مي گريزد و گاهي حمله مي كند زماني كه حمله مي كند تلافي گريختن را مي نمايد )) پس آن حضرت ما را رها كرد و به خدا قسم چنان ترسي از آن حضرت در دل من افتاد كه تاكنون از دلم خارج نشده است ( بحار الانوار ج 20 ص 53-54 قلائد النحور ج شوال ص 77 )
در اين جنگ بر بدن پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم هنگام حمايت از پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم جراحت بر صورت , سر , شكم , دست و پاي مبارك رسيد . ( بحارالانوار ج 20 ص 54 )
واقعه از این قرار بود که يك سال بعد از جنگ بدر، دشمنان اسلام با تجهيزاتى سه برابر جنگ بدر، به قصد انتقام به سوى مدينه حركت كردند.
پيامبر اکرم (ص) با ياران مشورت كرد و در نتيجه قرار شد در كناره كوه احد، صف‌آرائى كنند.
با شروع جنگ و در آغاز این مصاف نابرابر میان جبهه حق و سپاه باطل، مسلمانان - با عده كم، ولى با نيروى ايمان سرشار و بی‌نظیرشان - پيروز شدند، ولى بخاطر آن كه محافظان دره‌اى كه در پشت بود، سنگر را به طمع غنيمتهاى جنگى ترك كردند، شكستى بر لشكريان اسلام وارد شد و عده‌اى از جمله حمزه عموى دلاور پيامبر (ص) كشته شدند، ولى بر اثر فداكاريهاى على (ع) كه زخم بسيار برداشته بود و ديگر دلاوران و شيوه تازه‌اى كه پيامبر (ص) در جنگ احد به كار بست، ديگر بار مسلمانان گرد آمدند و به تعقيب دشمن زبون شده پرداختند و سرانجام اين جنگ به پيروزى انجاميد.
جنگ احد به راستی میدانی برای محک خوردن عیار بصیرت و فرمانبرداری ولایتمدارانه مسلمانان بود و موقفی که نشان داد غفلت هرچند کوتاه و بی غرض و از روی کاهلی و طمع غنیمت باشد می تواند چه ضربات مهلک و گاه جبران ناپذیری را بر سپاه اسلام و قامت رشید ایمان مسلمانان و عده و عدة آنها وارد آورد.
براستی اگر نبود عزم و اراده الهی پیامبر(ص) و حضور بزرگمرد از خودگذشته و رشید اندیشه ای همچون علی بن ابیطالب(ع) چه بسا جنگ احد تبدیل به یکی از تلخ ترین و بدفرجام ترین میادین نبرد میان سپاه اسلام و کفر می گردید.
آری؛ جنگ احد بی تردید از مهم ترین و خطیرترین مواقف و مواضع مسلمانان در سالهای صدر اسلام است. جنگی که نه تنها از جهت موضع و مصاف عملیات جنگی و نبرد رودرروی مسلمین و کفار مهم بود و سرنوشت ساز، بلکه از جهت روحیه و اندیشه فرمانبردارانه و بصیرت ولایتمدارانه نیز ارزش و اهمیتی بسیار داشت.
