عظمت امام و شخصیت ایشان نه تنها نزد شیعه بلکه تمامی امت اسلام پذیرفته شده است و امام صادق را به عنوان یکی از بزرگترین ائمه و بزرگترین شخصیت های تاریخ معرفی می کند البته شیعه ایشان را به عنوان امام معصوم می داند، هرچند ممکن است اهل سنت عنوان عصمت را برای امام معتقد نباشد، اما او را یکی از ستارگان آسمان ولایت و از سلاله انبیا می داند .
سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری حوزه به مناسبت 25 شوال سالروز شهادت امام صادق(ع) گفتگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین نجم‌الدین طبسی پیرامون جایگاه آن حضرت نزد اهل سنت انجام داده است که تقدیم ارادتمندان ساحت قدسی شیخ‌الائمه حضرت امام صادق (ع) می‌گردد.
شناسایی امام :
نوع انسان توان شناخت امام را آنچنان که شایسته حق اوست را ندارد حال اگر توان شناخت امام را به قدر تحمل خویش داشته باشیم معرفت امام در چار چوب تفکرات اهل سنت و مستشرقین نمی گنجد امام صادق علیه السلام شخصیتی است که به فرموده امام رضا علیه السلام « « هَلْ یَعْرِفُونَ قَدْرَ الْإِمَامَةِ وَ مَحَلَّهَا مِنَ الْأُمَّةِ فَیَجُوزَ فِیهَا اخْتِیَارُهُمْ إِنَّ الْإِمَامَةَ أَجَلُّ قَدْراً وَ أَعْظَمُ شَأْناً وَ أَعْلَى مَکَاناً وَ أَمْنَعُ جَانِباً وَ أَبْعَدُ غَوْراً مِنْ أَنْ یَبْلُغَهَا النَّاسُ بِعُقُولِهِمْ أَوْ یَنَالُوهَا بِآرَائِهِمْ أَوْ یُقِیمُوا إِمَاماً بِاخْتِیَارِهِمْ إِنَّ الْإِمَامَةَ خَصَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا إِبْرَاهِیمَ الْخَلِیلَ ع بَعْدَ النُّبُوَّةِ وَ الْخُلَّةِ مَرْتَبَةً ثَالِثَةً وَ فَضِیلَةً شَرَّفَهُ بِهَا وَ أَشَادَ بِهَا ذِکْرَهُ فَقَالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً فَقَالَ الْخَلِیلُ ع سُرُوراً بِهَا وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمِین» ( آیا می‌دانید امامت و موفقیت آن در میان امت چگونه است، تا مردم اجازه داشته باشند، امام را انتخاب کنند، امامت بالاتر و باارزش‌تر و بلندتر و تشخیص حدود و شرایطش سخت‌تر و بعید‌تر از آن است که مردم با عقل خود به آن برسند و یا با رای خویش انتخابش کنند و یا امامی را به اختیار خود تعیین نمایند. امامت را خداوند در مرتبه سوم، اختصاص به ابراهیم خلیل و بعد از مقام نبوت و جایگاه خلت می‌دهد.و با این مقام او را بسیار گرامی می‌دارد و آوازه‌اش را بلند می‌کند و می‌فرماید که من تو را امام میان مردم قرار می‌دهم: ابراهیم خلیل علیه‌السلام که از این امر بسیار شادمان شده بود گفت آیا از فرزندان من هم این مقام را خواهند داشت و خداوند پاسخ می دهد ستمگران عهد امامت را متعهد نمی‌شوند) (کافی ج : 1 ص : 119 ) » . در واقع بر اساس این روایت بشریت از توصیف یک وصف از امام معصوم عاجز است .
نگاهی به چهره ارائه شده از امام صادق علی السلام در منابع اهل سنت
ابن خلکان متوفی 681 :
ابن خلکان در ج1 وفیات الاعیان ص 327 درباره امام صادق علیه السلام می نویسد : « أبو عبد الله جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علي زين العابدين بن الحسين بن علي بن أبي طالب، رضي الله عنهم أجمعين؛ أحد الأئمة الاثني عشر على مذهب الإمامية ، وكان من سادات أهل البيت » بعد از نقل سلسله نسب امام آورده است جعفر بن محمد از سادات و بزرگان اهل بیت پیامبر می باشند « ولقب بالصادق لصدقه في مقالته » و بواسطه صدق در گفتار به صادق معروف شد، حرف های ایشان سراسر صدق و بیان واقع می باشد و در ادامه می گوید : « وفضلُه أشهر من أن يذكر» فضل ایشان و شخصیت ایشان بالاتر از آن است که راجع به ایشان بخواهیم مطلبی بگوییم
مقامات علمی امام در کلام ابن خلکان
در ادامه راجع به مقامات علمی ایشان مطالبی بیان می کند و می گوید : « وله كلام في صنعة الكيمياء والزجر والفأل، وكان تلميذه أبو موسى جابر بن حيان الصوفي الطرسوسي قد ألف كتاباً يشتمل على ألف ورقة تتضمن رسائل جعفر الصادق وهي خمسمائة رسالة.» جعفر بن محمد در علم شیمی و علوم غریبه مباحثی و سخنانی دارند و شاگرد ایشان جناب جابر بن حیان کتابی مشتمل بر هزار ورقه دراین صناعت تالیف نموده است و تماما تقریر فرمایشات امام صادق علیه السلام می باشد و لی در ادامه مطالب خود به تاریخ وفات و تولد امام اشاره می کند.
تجلیل ابن خلکان از مدفونین بقیع :
تعابیر ایشان از مدفونین بقیع بسیار جالب توجه است نگاه و نظر ابن خلکان را با عقاید کج اندیشانه وهابیت مقایسه کنید ، وهابیت گمراه شدند و دیگران را هم گمراه کردند و تخریب قبور بقیع و بی اعتنایی به ائمه بقیع را به اسم دین انجام دادند، ابن خلکان که از بزرگان اهل سنت است می گوید : « ودفن بالبقيع في قبر فيه أبوه محمد الباقر وجده علي زين العابدين وعم جده الحسن بن علي، رضي الله عنهم أجمعين، فلله دره من قبر ما أكرمه وأشرفه. وأمه أم فروة بنت القاسم بن محمد بن أبي بكر الصديق، رضي الله عنهم أجمعين. وسيأتي ذكر الأئمة الاثنى عشر - رضي الله عنهم - كل واحد في موضعه إن شاء الله تعالى » آن بزرگوار در مرقدی به خاک سپرده شدند گه پدر و مادر و جد بزرگوارشان و امام حسن(ع) دفن شده اند، خوشا بحال این امام بزرگوار کجا به خاک سپرده شده است در مقبره ای که مثل امام باقر ، و امام سجاد و امام حسن مجتبی و....دفن شده اند و چقدر این مقبره شرافت دارد. این سخنان ابن خلکان از بزرگان اهل سنت بسیار قابل توجه است .
مزی ، متوفی 742
دیگر از بزرگانی که درباره امام صادق علیه السلام مطالبی آورده اند جناب آقای " مزّی " متوفی 742 وی در کتاب تهذیب الکمال ج 3 ص 421 که از کتب رجالی اهل سنت است و در بین اهل سنت معروف است و تحت تاثیر افکار انحرافی ابن تیمیه نیز قرار گرفته اما از امام صادق علیه السلام تجلیل می کند و چندین صفحه از صفحه 418 تا 432 راجع امام صحبت می کند و در ادامه می گوید : « جعفر بن محمد ... القرشی الهاشمی الصادق » البته به دلیل تعصبات ناصبی گری زهر خود را هم می ریزد ایشان تعداد شاگردان امام 35 تن می خواند از آن جمله ایشان از مالک و ابو حنیفه نام می برد شایسته است که در اینجا به دو نکته تذکر دهم :
نکته اول : شاگردی دو تن از ائمه اهل سنت در نزد امام :
به گفته جناب " مزّی " دو تن از ائمه مذاهب از امام حدیث نقل می کنند و شاگرد امام هستند ؛ پیروان مذهب مالکی وام دار امام صادق هستند و جا دارد که در کتاب هایشان و حوزه های علمیه و مراکز تبلیغی خود مردم را با این استاد آشنا کنند و همانطوری که از مالک ابن انس سخن می گویند از استاد او هم سخن بگویند .
نکته دوم : شاگردی بزرگان علم رجال اهل سنت در نزد امام صادق علیه السلام
جناب آقای مزّی در کتاب خود در شمار شاگردان امام صادق علیه السلام شخصیت هایی را نام می برد که پدر علم رجال اهل سنت هستند شخصیت هایی مانند یحیی بن زید قطان .. علم رجال در بین اهل سنت رهین زحمات امثال ایشان می باشد لذا تمامی علمای رجال تا امروز وامدار امام صادق علیه السلام است و شایسته است نام امام صادق علیه السلام در مجامع علمی اهل سنت به بزرگی و تجلیل یاد شود .
بی انصافی و گله از جناب بخاری ؟!
امام صادق 81 یا 83 به دنیا آمد و طبق نقل ایشان 148 رحلت می کنند قریب هفتاد سال عمر می کنند ، دوران امامت ایشان کمتر از بیست سال نبود و 36 شاگرد را خود شما نام می برید البته ابن عقده تلامذه امام را 4000 نفر می شمارد فرض کنید تعداد ایشان چهار هزار نفر نیست ، و 36 تایی باشد که شما می گویید ؟! شاگرد باید دو سه روزی پای درس باشد تا شاگرد باشد. حال اگر هر یک سه روز در درس امام شرکت کرده باشند باید بیش از صد حدیث از امام صادق در کتب دسته اول اهل سنت بیان شده باشد اما چرا بخاری حتی یک حدیث هم از امام نقل نمی کند ، شاگردان امام صادق همه مقبول بخاری هستند البته مسلم در باب حج یک حدیثی از امام صادق بیان می کند و حدیث مفصلی هم است ولی پادشاه وقت عربستان آیت الله بروجردی خطاب به پادشاه سعودی فرموده بود : بیاید در راستای وحدت امت اسلامی گام برداریم و حج مسلمین را بر اساس حدیثی که از امام صادق در صحیح مسلم آمده است بنا بگذارید و این گام اول وحدت امت اسلامی باشد و زیر بار نرفت و از پذیرش وی سرباز زدند، و تقاضای آقای بروجردی را رد کرد .
بهانه جویی و دلیل بخاری در ذکر نکردن احادیث امام صادق علیه السلام
بخاری مطلبی نقل نمی کند و بهانه اش این است می گوید یحیی بن سعید قطان نسبت به امام صادق گفته "فی النفس شی" تاملی دارم ؛ البته این حرف را خود اهل سنت رد کردند حتی آقای ذهبی که یک انحرافی هم دارد وقتی به حرف یحیی بن سعید می رسد در ج 6 سیر اعلام النبلاء ص 256 تحمل نمی کند و او را نکوهش می کند و ایراد ما به بخاری این است که چرا کلام امام صادق علیه السلام را به بهانه واهی نقل نمی کند !؟ چرا فرهنگ اهل بیت(ع) را که همان فرهنگ رسول الله است را نقل نکردی ؟! اگر نظرت به حرف یحیی بن سعید باشد اولا خود اهل سنت او را رد کرده اند و ثانیا : با اینکه یحیی بن سعید چندین نفر را تضعیف می کند اما در عین حال بخاری از آن‌ها مطلب نقل می کند و این ایرادی است که بر آقای بخاری وارد است !!!! متوجه این مطلب نیز باشیم که سانسور خبری و بایکت کردن امام صادق علیه السلام بایکت کردن رسول الله (ص) است .
مناظره ابوحنیفه با امام صادق علیه السلام و اعتراف او به افقه بودن امام
از جناب ابوحنیفه سئوال شد که « من أفقه من رأيت؟ قال: جعفر بن محمّد، رک : الإمام الصادق(ع)، المظفر ،ج1،ص:78 » فقیه ترین کسی که دیده ای کیست ؟ گفت من افقه از امام صادق علیه السلام ندیده ام و در ادامه جریاناتی را نقل می کند : منصور خلیفه وقت امام را احضار کرده و از ابوحنیفه خواست که سئوالات و مسائل مشکلی را برای پرسش از امام صادق(ع) آماده کند تا حضرت در جواب آن مسائل دچار مشکل گردد اما خود او محکوم و مغلوب گردید لذا به اعتراف ابوحنیفه امام صادق علیه السلام «افقه الناس» است وقتی به اعتراف خود ابوحنیفه امام صادق اعلم الناس است چرا نباید او را مطرح کرد و جا ندارد در پیروی مکتب حنفی تجدید نظر کنید؟! .اگر ابوحنیفه در ادعای خود صادق است و امام علیه السلام افقه و اعلم مردم است چرا نباید از او تبعیت کرد و اگر ابو حنیفه در کلام خود صادقانه سخن نمی گوید چرا باید از او تبعیت کرد ؟!
نگاهی به حدیث ساختگی « ولدنی ابوبکر مرتین »
در ادامه نویسنده تهذیب الکمال، امام صادق(ع) را فرزند ابوبکر معرفی می کند که به نفع خود آن‌ها است و می گوید امام صادق فرموده است : « أخبرنا أبو المظفر السمعاني ، أخبرنا أبو الغنائم بن المأمون حدثنا الدارقطني ، حدثنا أبو بكر أحمد بن محمد بن إسماعيل الآدمي ، حدثنا محمد ابن الحسين الحسيني ، حدثنا عبد العزيز محمد الأزدي ، حدثنا جعفر بن غياث قال : سمعت جعفر بن محمد يقول : ما أرجو من شفاعة علي - رضي الله عنه - شيئاً إلا أرجو من شفاعة أبي بكر مثله . ولقد ولدني مرتين . » به نقل تهذیب الکمال امام صادق علیه السلام فرموده است : همان مقداری که به شفاعت امیر المومنین امید دارم به شفاعت ابوبکر اعتقاد دارم چرا که من از دو طریق به ابوبکر منتسب می شوم ؟!!!!
این حدیث را اهل سنت و عمدتا وهابیت به غرض های خاصی سر زبان ها می اندارند و مطرح می کنند که امام صادق فرزند خلیفه اول است و در مقام تقدیس و تطهیر ابوبکر بر می آیند .
بررسی حدیث :
اولا : این حدیث را ذهبی نقل می کند و مرسل است، ثانیا : در سند حدیث افراد مجهولی مانند احمد بن محمد بن اسماعیل ؛ عبد العزيز محمد الأزدي ، جعفر بن غياث و... سند حدیث به نقل خودشان مشکل است ثالثا : این حدیث تنها در کتب اهل سنت آمده است ، فقط مرحوم اربلی در «کشف الغمه» این حدیث را از جنابذی حنبلی نقل کرده است .لذا اولا سند مشکل دارد و ثانیا در مصادر ما نیامده است و اگر هدف شما از نقل این حدیث تطهیر ابوبکر است آیا صرف انتساب موجب تطهیر است ؟!
برخی از خدمات امام صادق علیه السلام
الف ) مبازه با انحرافات و عرفان های ساختگی : مبازه با عرفان های ساختگی و مناظرات امام با امثال سفیان ثوری از مطالبی است که مفصل در جای خود بیان شده است .
ب) میراث غنی امام صادق علیه السلام : اوضاع جامعه و اجتماعی زمان امام زمینه ای برای ایشان فراهم نمود که برای کمتر معصومی مهیا شد و امام توانست با استفاده از این فرصت احادیث فراوانی را منتشر نمایند و مجامع روایی ما پر است از کلمات و احادیث این امام همام است.
ج) امام صادق علیه السلام سند صحیفه سجادیه است : روی این قضیه باید مانور داد امروز یکی از بزرگترین میراث ائمه صحیفه سجادیه است که تحت عنوان «دعا» غنی ترین معارف اسلامی را بیان نموده است پشتوانه و سند این کتاب امام صادق علیه السلام می باشد ، اول کسی که صحیفه را مطرح کرد و سندش را تایید نمود امام صادق است .
نکته پایانی :
به مجامع علمی شیعه و سنی و کل دنیا سفارش می کنم که بیش از این نسبت به فرهنگ امام صادق کم توجه نباشیم و بدانیم که ما وامدار این بزرگوار هستیم کمی ببیشتر به این فرهنگ توجه داشته باشیم تا بهره ببریم .
گفتگو : حمید کرمی
