و اینک سرویس علمی وفرهنگی خبر گزاری حوزه بخشی از فضائل کعبه و جایگاه آن را در منابع دینی به قلم حضرت آیت الله جوادی آملی در کتاب«صهبای حج»نگاشته شده تقدیم می کند.
کعبه،برترین معبد و منشأ حرکت
همچنان که هیچ چیز در پیشگاه خداوند محبوب تر از اسلامِ متمثّل در کعبه نیست، هیچ بقعه ای هم در زمین برای خدای سبحان محبوب تر ازکعبه نیست. از این رو امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: خداوند از هر چیز، چیزی را برگزید و از زمین جایگاه کعبه را اختیار کرد؛«إنَّ اللهَ اخْتَارَ مِنْ کُلِّ شی ءٍ شَیْئًا وَاخْتارَ مِنَ الأرْضِ مَوْضِعَ الْکَعْبَةِ» .
در صدر اسلام تفکر اسرائیلی همراه با رسوب تعصّب جاهلی به دست افرادی چون کعب الأحبار مانند بیماری واگیردار منتشر می شد و عترت طاهرین(علیهم‌السلام) که همتای قرآن کریم اند در کمال صلابت به طرد و قدح و ابطال آن همّت می گماردند، که نمونه ای از آن در اینجا ذکر می شود:
زراره می گوید: من در کنار امام باقر(علیه‌السلام) در برابر کعبه نشسته بودم. آن حضرت فرمود: «نگاه به کعبه عبادت است». عاصم بن عمر به آن حضرت عرض کرد: کعب الأحبار می گفت: کعبه هر بامداد برای بیت المقدّس سجده می کند. امام باقر(علیه‌السلام) به او فرمود: «تو درباره گفته کعب چه می گویی؟». عاصم گفت: کعب درست گفت. امام باقر(علیه‌السلام) به او فرمود: «تو و کعب الأحبار هر دو دروغ گفتید». زراره می گوید: آن حضرت غضبناک شد و من هرگز ندیده بودم که امام باقر(علیه‌السلام) غیر از عاصم بن عمر دیگری را چنین تکذیب کرده باشد. آنگاه آن حضرت فرمود: خداوند هیچ سرزمینی را محبوب تر از کعبه نیافرید؛«ما خَلَقَ اللهُ عَزّ وَجَلَّ بُقْعَةً فِی الأرْضِ أَحَبَّ إِلیهِ مِنْها». پس با دست به کعبه اشاره کرد و فرمود: هیچ سرزمینی نزد خداوند گرامی تر از کعبه نیست؛«وَلاأَکْرَمَ عَلَی اللهِ مِنها… » .
خدای سبحان بیت المقدّس را، با همه قداستی که دارد، به خود اسناد نداده و تنها درباره کعبه فرموده است( بیتی) . البته گرچه کعبه از جهتی به مردم نیز اسناد داده شده؛ (وضع للناس) لیکن چنین اسنادی که با «لام» همراه است بدین معناست که کعبه به لحاظ تشریع، معبد و قبله و مطاف مردم قرار داده شده است.
منشأ برکت
کعبه منشأ برکات فراوان و وسیله هدایت جهانیان است؛﴿إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکًا وَهُدی لِلْعَالَمِینَ﴾ . خدای سبحان خود ثابت و دائم و خیر او، که جهانشمول است، در اطراف کعبه، فراوان تر و پایدارتر است. ازاین رو فرمود:(مبارکاً) «مبارک»، شی ء ثابت و بادوام را گویند.
استمرار عبادت در اطراف کعبه به گونه ای که جز به هنگام نماز جماعت، لحظه ای طواف بر گرد آن قطع نمی شود و ثواب مضاعف عبادت و نیز آمرزش گناهان در کنار کعبه، از نشانه های «مبارک» بودن آن دانسته شده است ، لیکن ظاهرًا هیچ دلیلی بر تقیید این برکت وجود ندارد.
کعبه،وسیله هدایت
کعبه وسیله هدایت جهانیان است: (اِنَّ اَوّلَ بَیتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکًا وهُدًی لِلعلَمین). اسناد هدایت به غیرخدا، مانند قرآن و کعبه، به اعتبار مظهر بودن آن برای هدایت حق تعالی است. کعبه، کتاب نیست تا هدایت لفظی داشته باشد، بلکه قبله مسلمانان، مطاف زائران و معجزه جاودان اسلام است و از این رو مظهری از مظاهر خداوند سبحان و مَثَل اعلای رهنمود عملی اوست.
همه عابدان و سالکان به سوی کعبه متوجه اند و از آن جا دعوت حق تعالی به وسیله بسیاری از انبیا(علیهم‌السلام) به گوش جهانیان رسیده است، از این رو خدای سبحان درباره آن می فرماید: (هُدًی لِلعلَمین)، چنان که خاتم الاَنبیاصلی الله علیه و آله و سلم از آن جا مردم را به توحید فراخواند و وجود مبارک خاتم الاَوصیا (عج) نیز هنگام ظهور و قیام از آن جا پیام خویش را به گوش جهانیان می رساند؛ همچنین در آنجا نشانه های روشن الهی: (فیهِ ءایتٌ بَیِّنت) و وسیله های فراوان دیگر برای هدایت مردم وجود دارد، بنابراین عنوان (هُدًی لِلعلَمین) شامل هدایت جهانیان از زمان تأسیس تا هر عصر و مصر می شود و چون کعبه اولین معبد عمومی است، لذا عنوان مزبور راهنمای همگانی را به همراه دارد.
هدایت تنها به قبله بودن نیست، بلکه مزار بودن، مطاف بودن، مرکز اجتماعی و فراگیری علوم و معارف قرار گرفتن، آغاز دعوت انبیای الهی بودن و مانند آن همگی مصداق (هُدًی لِلعلَمین) است، لذا می توان گفت که برکت اقدام حضرت داود و سلیمان (علیهماالسلام) به ساختن بیت مقدس نیز از آثار خیرهمان کعبه و معمار و دستیار آن است، و اگر چند روزی بیت مقدس قبله مسلمانان قرار گرفت، همه برکات کعبه، مانند مطاف بودن و حج و عمره داشتن و حضور از هر فَجّ عمیق را به همراه نداشت و چنان دعایی که حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) برای کعبه کرد، حضرت داود و سلیمان (علیهماالسلام) برای بیت مقدس نداشتند.
شناخت خدای سبحان به دلالت آیات بیّن الهی در کعبه و اطراف آن، و نیز دلالت کعبه بر جهتی که باید بدان سو نماز گزارد، و راهیابی به بهشت به سبب انجام حج وطواف بر گرد کعبه، از مصادیق «هدایتِ» الهی در آن سرزمین به شمار آمده است ؛ لیکن ظاهرًا هیچ دلیلی بر تقیید «برکت و هدایت» مذکور یا تفصیل بین آن دو وجود ندارد.
