حجت الاسلام والمسلمین جواد رفیعی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، با بیان این که پژوهش از جمله وظایف و ماموریت های غیر قابل تفکیک حوزه های علمیه است، اظهار داشت: حوزه های علمیه همواره با پژوهش های اساسی و راهبردی، بهترین اندوخته ها را به گنجینه های معرفتی جهان اسلام هدیه کرده اند.

وی افزود: عالمان حوزوی همواره خود را موظف به پژوهش های کاربردی، به روز و علمی در حوزه های مختلف می دانستند و با وجود تمام مشکلات، این حوزه را به خوبی به پیش بردند.

مدیرکل امورپژوهشی معاونت پژوهش حوزه‎های علمیه خاطرنشان کرد: پژوهش هایی که توسط علمای بزرگ حوزه انجام شده است بر مبنای قراردادهای علمی و تشکیلاتی صورت نگرفته، بلکه براساس احساس مسوولیت نسبت به جامعه و نیاز های آن انجام ‎شده است که در برخی از این موارد اگر یکی از این پژوهش‎ها بخواهد در حال حاضر انجام شود، نیازمند بودجه‎های سنگین و تشکیلات گسترده پژوهشی است.

وی، یکی از وظایف معاونت پژوهش را زمینه سازی توسعه فعالیت ‎های علمی و پژوهشی از حیث کمی و کیفی دانسته و ابراز داشت: رسالت امروز حوزه‎ها با 50 سال پیش تفاوت دارد؛ امروز دنیا به پژوهش‎های حوزوی در حوزه‎های علمی نظر دارد؛ شیعه با انقلاب اسلامی حیاتی مجدد یافته و به همین دلیل حوزه علمیه و شهر قم، مرکز  نظرگاه های  اصحاب علم و معرفت و حتی نظریات علمی در حوزه های مختلف علوم دینی و حوزوی است.

* لزوم نگرش بین المللی به پژوهش های حوزوی

حجت الاسلام والمسلمین رفیعی با بیان این که پژوهش های حوزوی از دیرباز مدافع جدی و بسیار قوی اندیشه و تفکر ناب اهل بیت(ع) بوده است، تصریح کرد: امروز حوزه علمیه بنابر اقتضائات عصری و طرح اندیشه دینی در گستره جهانی، باید نگرشی بین المللی به پژوهشی های خود داشته باشد و با هوشمندی و رصد دقیق مطالبات جهانی، محتوای ناظر به نیازهای جهانی را در عرصه دین تولید کند تا بتواند دفاع عملیاتی از کیان مذهب داشته باشد.

معاون پژوهشی حوزه علمیه استان قم ادامه داد: باید فعالیت های حوزه با محور فراملی تنظیم می شود و برنامه ریزی جهانی داشته باشد و رشد این فعالیت ها نیز لازم است در مقیاس جهانی انجام شود.

وی افزود: در این راستا می توانیم در دو عرصه گام برداریم؛ نخست اصل گسترش پژوهش و ناظر کردن پژوهش ها به نیازهای ملی و فراملی؛ اصل دوم روشمند کردن حوزه پژوهش است؛ البته در این دو نگاه باید برنامه ریزی گسترده ای داشته باشیم.

* نمایه سازی پژوهش ها

مدیر کل امور پژوهشی معاونت پژوهش حووزه های علمیه با اشاره به راهکارهای عملی شدن این دو رویکرد، یادآور شد: نمایه سازی پژوهش ها در پایگاه های استنادی از مهم ترین کارهایی که است که در این عرصه باید انجام شود؛ هم اکنون 890 عنوان نشریه فارسی زبان در پایگاه استنادی isc نمایه سازی شده است؛ از این تعداد 587 عنوان مجله دارای ضریب تاثیرگذاری هستند؛ این در حالی است که تعداد بسیار اندکی از این مجلات به علوم اسلامی و حوزوی اختصاص دارد.

وی افزود: در حوزه علوم اسلامی بیش از 160 نشریه داریم که از این تعداد 87 مجله دارای رتبه علمی-پژوهشی و یا علمی-ترویجی هستند که بیشتر آنها متعلق به حوزه و یا مراکز مرتبط با حوزه اند.

حجت الاسلام والمسلمین رفیعی اضافه کرد: با این حجم از تولیدات پژوهشی در حوزه، این سئوال مطرح است که چه میزان از این مجلات، نمایه شده است و در منظر دید پژوهشگران و موسسات علمی در سطح جهان قرار گرفته است؟ نکته اصلی اینجاست که تا زمانی که این مجلات در پایگاه های استنادی معتبر نمایه نشوند، جزء مجموعه تولید علم کشور لحاظ نمی‎شوند؛ در واقع نمایه شدن مقالات علمی به معنای در معرض قراردادن اندیشه و افکار علمی پژوهشگران حوزوی در منظر دید پژوهشگران و صاحب نظران در مقیاس بین المللی است.

مدیر کل امور پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه یادآور شد: حوزویان می‎توانند از این طریق جایگاه خود را در مجموعه تولید علم مشخص و بازخورد بیرونی آن را شاهد باشند.

 معاون پژوهشی حوزه علمیه استان قم خاطرنشان کرد: یکی از مهم‎ترین راهکارهای دیده شدن پژوهش‎های حوزوی در عرصه بین المللی، گسترش نشریات علمی و پژوهشی به زبان های زنده دنیا است که بشدت مورد نیاز و دارای اهمیت است و حوزه در این عرصه با ضعف بسیاری مواجه  است.

* ترجمه آثار حوزوی به زبان‎های زنده دنیا

وی، انتشار نشریات شیعی مشترک در مقیاس جهان اسلام و وسیع‎تر را یکی از راهکارهای جهانی شدن تفکرات حوزویان دانسته و گفت: ترجمه معکوس آثار حوزه به زبان‎های زنده دنیا از دیگر راهکارهایی است که در این زمینه وجود دارد؛ هم اکنون طیف وسیعی از آثار غربی به فارسی ترجمه می‎شود، ولی چه مقدار از آثار فاخر ما به زبان‎های زنده دنیا ترجمه می‎شود و دیگران چه اطلاعی از این پژوهش‎ها دارند؟.

این مدیر پژوهشی، یکی دیگر از نکات بسیار مهم در جهانی سازی پژوهش‎های حوزویان را توجه به ادبیات جهانی در پژوهش‎ها ذکر کرد و بیان داشت: گاهی پژوهش‎های بسیار خوبی در حوزه انجام می‎شود که با ادبیات یک فرد ایرانی و با لحاظ ویژگی های بومی جامعه ایرانی نوشته شده و در جامعه هدف غربی و یا کشورهای اسلامی، شاید آنچنان مورد پسند نباشد؛ پس باید در این عرصه به ادبیات مخاطبان نیز توجه جدی داشت.

* پژوهش‎های آینده نگرانه

وی تصریح کرد: توجه به پژوهش‎های آینده نگرانه از دیگر لوازم پژوهشی در حوزه است؛ پرداختن به این مساله که در آینده ممکن است جامعه ما و حتی جهان امروز با چه سوالاتی مواجه شود و حوزه چه پاسخ هایی می تواند به این سوالات ارایه کند؟ نیاز سنجی، در نگاه راهبردی پژوهش از مهم ترین فعالیت هاست و باید نیازهای کشور، جهان اسلام و بین الملل در نیازسنجی علمی و پژوهشی در دستور کار قرار بگیرد.

مدیر کل امور پژوهشی معاونت پژوهش حوزه با اشاره به این که رشد پژوهش در هر مجموعه پژوهشی در گرو ورود افراد تازه نفس و جوان است، گفت: اگر پژوهش را یک تخصص و فن بدانیم باید به آموزشِ پژوهش نگاه ویژه ای داشته باشیم؛ در این بین گاهی اعتقاد بر آن است که طلبه روش اجتهادی و روش پِِژوهش را باید آن قدر تکرار کند تا به تدریج به متدهای پژوهش دست بیابد، در مقابل، این نگاه نیز می تواند مطرح شود که روش های اجتهاد و تحقیق را به صورت دقیق و علمی به فراگیران حوزوی آموزش داده و با کار ورزی های هدفمند، آنان را در مسیر پژوهش و فعالیت اجتهادی هدایت نماییم؛ چرا که یک عالم خوب، لزوما یک معلم و یا یک پژوهشگر خوب نیست، لذا باید با برنامه ریزی دقیق برای افرادی که دارای توان و استعداد پژوهش هستند، آنان را در فرایند آموزش و کارورزی قرار داد.

* لزوم آشنا سازی طلاب با مهارت های پژوهشی

حجت الاسلام والمسلمین رفیعی با اشاره به نقش مدارس علمیه در تربیت طلاب پژوهشگر، تاکید کرد: باید با فرصت سازی در مدارس علمیه، مهارت های پژوهشی به طلاب آموزش داده شود تا در عرض چند سال کارورزی، شاهد خروجی آن در قالب طرح های علمی و پژوهشی مناسب باشیم.

وی با اشاره به ضرورت استاندارد سازی پژوهش تصریح کرد: امروز برخی پژوهش ها که با روش گذشته انجام می شود، اصلا پژوهش به حساب نمی آید، بلکه آنها را در ردیف فعالیت های پژوهشی به حساب می آورند؛ یکی از فعالیت هایی که در این زمینه باید انجام شود، توجه به افزایش کمی و کیفی پژوهشگران جوان است؛ اگر علامه طباطبایی ها، مطهری ها ،علامه حلی ها و مجلسی ها در بدنه حوزه های علمیه تربیت شدند ، بیشتر به دلیل استعدادها و جوشش های درونی خود آنها بوده است، در حالی که اگر به شکلی برنامه ریزی کنیم که استعدادهای پژوهشی طلاب در مسیر درستی قرار بگیرد، شاهد نتایج انبوه و شکوفایی خاصی در این عرصه خواهیم بود.

* اصلاح نگرش ها و برنامه ریزی مناسب

معاون پژوهشی حوزه علمیه استان قم در پایان ابراز داشت: اجرای بسیاری از طرح های آموزشی و پژوهشی، بیش از آن که به بودجه و اعتبارات نیاز داشته باشد، نیازمند تغییر و اصلاح نگرش ها و برنامه ریزی دقیق و مناسب است .