به گزارش خبرگزاری حوزه، معاونت تهذیب حوزه های علمیه در راستای تحقق مطالبات رهبر معظم انقلاب و در ادامه برگزاری سلسله کرسی های آزاداندیشی، کرسی چهارم با موضوع "نقش قرآن در اجتهاد امروز و درس های حوزه" را شب گذشته، با حضور صاحب نظران، اساتید و طلاب، در سالن اجتماعات مدرسه علمیه فیضیه قم برگزار کرد.

در این نشست علمی، پس از تلاوت آیاتی از کلام الله مجید، مدیر امور فرهنگی معاونت تهذیب حوزه های علمیه کشور به تبیین ضرورت و اهداف برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در حوزه پرداخت و پس از آن حجج اسلام والمسلمین پیرعباسی، مروجی طبسی و رضا برنجکار از اساتید و کارشناسان حوزوی به طرح دیدگاه های خود پیرامون موضوع پرداخته و در بخش پایانی نیز حجت الاسلام والمسلمین زمانی، معاون بین الملل حوزه به عنوان کارشناس ویژه برنامه، علاوه بر پاسخگویی به سئوالات فضلاء و اساتید، به تبیین جایگاه قرآن در حوزه و رویکردهای سه گانه عرصه فقه اسلامی نسبت به قرآن پرداخت.

ضرورت برگزاری

حجت الاسلام محمود مقدمی، اولین سخنران کرسی آزاد اندیشی"نقش قرآن در اجتهاد امروز و درس های حوزه"، بود  که درباره ضرورت برگزاری این گونه برنامه ها سخن گفت.

وی با اشاره به این که برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در حوزه از مطالبات جدی مقام معظم رهبری است، ابراز داشت: تا کنون سه دوره کرسی آزاد اندیشی در موضوعات "حوزه و سیاست"، "حوزه و دولت" و "وحدت شیعه و سنی" برگزار شده و در کرسی چهارم، موضوع "قرآن و نظام آموزشی حوزه" به بحث گذاشته شده است.

مدیر امور فرهنگی معاونت تهذیب حوزه ادامه داد: در این نشست به مباحث و مبانی نظری پیرامون قرآن و اجتهاد و همچنین راهکارهای اجرایی شدن مباحث قرآنی در نظام آموزشی حوزه بحث می شود.

وی اضافه کرد: این بحث از جمله بحث های مهم در حوزه است که امیدواریم با طبقه بندی مباحث و انتشار 30 مقاله ای که به این کرسی ارسال شده است، زمینه اجرایی شدن این مباحث در حوزه فراهم تر شود.

پیشنهاد طراحی ساختار منسجم قرآنی

در ادامه برنامه های کرسی چهارم، حجت الاسلام محمد ابراهیم پیرعباسی به عنوان یکی از کارشناسان با اشاره به این که قرآن در عین استحکام برای بشرقابل درک و فهم است، ساختار سازی برای نظامند کردن فعالیت های قرآنی در حوزه را ضروری دانست.

وی با تاکید بر این که حوزه ما از قرآن تهی نیست، ادامه داد: این که همگان در حوزه به دنبال بهبود شرایط درسی در زمینه قرآنی هستند از جمله برکاتی است که باید به آن توجه و اهتمام ویژه داشت.

این کارشناس قرآنی با ذکر این نکته که تا در این راستا یک ساختار خاص و ویژه ترسیم نشود، نمی‎توان به ادامه کار امیدوار بود، پیشنهاد داد: ساختار قرآنی مناسبی در درون حوزه ایجاد شود تا بتواند از ظرفیت های حوزویان در این عرصه بیشترین استفاده را ببرد.

لزوم تدوین نظام جامع قرآنی

حجت الاسلام پیرعباسی همچنین خاطرنشان کرد: باید نظام جامع قرآنی تعریف شود که در مرحله اول هدف مشخص و نرم افزارهای رسیدن به آن هدف نیز با بحث های چالشی و علمی مشخص شود، در این مرحله باید مبنای ساختار مورد بررسی قرار گیرد و این مرتبه از کار مشخص شود؛ وقتی که مبنا مشخص شد، می توان ساختار را بر روی این مبنا ساخت و برنامه ها را اجرایی کرد.

وی اضافه کرد: در مرحله بعد باید هدف گذاری انجام شود تا مشخص گردد که چگونه قرار است این مبنا را در حوزه پیاده کنیم. پس از این مرحله هم نوبت به تدوین طرح های آموزشی میرسد تا ما را به هدف نهایی برساند.

ضرورت توجه توأمان به قرآن و حدیث

حجت الاسلام والمسلمین محمد جعفر مروجی طبسی یکی دیگر از اساتیدی بود که در کرسی چهارم به بیان نظرات خود پیرامون موضوع مرجعیت علمی اهل بیت(ع)، نقش قرآن در فقه و بیان احکام شرعی و ... پرداخت.

وی با بیان این که حدیث ثقلین از جمله معتبرترین و موثق ترین احادیثی است که توجه به آن می تواند سعادت دنیا و آخرت مردم را تضمین کند، گفت: به قول امام خمینی(ره)، این حدیث حجت را بر همگان تمام کرده است، ولی باید توجه داشت که چرا پیامبر(ص) نفرمودند که قرآن و سنت و یا صحابه، بلکه فرمودند قرآن و عترت؟ پس باید راز و رمزی در این حدیث باشد که همانا بیانگر مرجعیت علمی اهل بیت(ع) است.

این استاد حوزه ادامه داد: نقش قرآن در فقه و بیان احکام شرعی از گذشته بسیار مورد توجه سلف بوده است و به همین جهت، بزرگان شیعه تلاش بسیار چشمگیرتری نسبت به اهل سنت در این زمینه داشته‎‏اند؛ به عنوان مثال شیخ طوسی 350مورد در حوزه مباحث فقهی به قرآن استناد کرده است.

تهمت به شیعه!!!

حجت الاسلام والمسلمین مروجی طبسی یادآور شد: فقهای قرون دوم و سوم شیعه به خوبی به این بحث ها توجه داشته اند و در حوزه قم نیز به این مساله توجه شده است و تهمتی که به شیعه می زنند مبنی بر کم توجهی به قرآن، کاملا از روی نادانی و کینه است و مبنای علمی و عینی ندارد.

وی با تاکید بر این که کارهایی که شیعیان و علمای شیعه در حوزه تفسیر و علوم قرآنی انجام داده‎اند در هیچ کدام از کتب اهل سنت دیده نمی‎‏شود، خاطرنشان کرد: مرحوم علامه تهرانی وقتی می‎خواهد کتب تفسیری شیعه را بشمارد، در فهرست کتاب خود در حرف «ت» بیش از صدها کتاب تفسیری از علمای شیعه را نام می برد.

وابستگی علمی اهل سنت به شیعه

وی تصریح کرد: اگر از اهل سنت 140نفر از علمای شیعه که از آنها در صحاح سته نقل شده است را بگیرند، هیچ چیزی از آنها باقی نمی‏ماند؛ حتی زهبی نیز به این امر معترف شده است که از 140 نفر از محدثین شیعه در صحاح سته حدیث نقل شده است.

این استاد حوزه با اشاره به این که درس‎های مرتبط با آیات الاحکام باید در حوزه توسعه یابد، ابراز داشت: شیعه همیشه در پژوهش های قرآنی از اهل سنت جلوتر بوده است و با این که آنها می گویند که 500 آیه فقهی و حکمی در قرآن است، بنده 774 آیه را استخراج کرده ام تا نشان دهم که در این زمینه نیز از شیعه عقب تر هستند.

حجت الاسلام والمسلمین مروجی طبسی افزود: خوشبختانه در زمینه حفظ الحدیث، در حوزه تلاش های خوبی صورت گرفته است که باید این تلاش ها به حفظ آیات الاحکام نیز برسد.

گلایه از کم توجهی به منابع حدیثی

وی یادآور شد: ما باید دوره های حفظ اصول کافی برا برگزار کنیم؛ مگر سنی ها در ایران این کار را در زمینه حفظ صحاح سته با دعوت از سراسر جهان انجام نمی دهند؟ چرا قدر اصول کافی را نمی دانیم؟

این استاد حوزه از کم توجهی به منابع حدیثی هم گلایه کرد و گفت: اصول  کافی با این همه عظمت، توسط عالم کم نظیر جهان اسلام یعنی مرحوم کلینی در 20سال نوشته شد و اهل تسنن برای صحاح سته 100سال زمان صرف کردند؛ باید این مرد بزرگ در حوزه تجلیل شود و حوزویان ایشان را الگوی خود قرار دهند.

نگاه مثبت  مراجع و بزرگان

مشاور عالی رئیس دانشگاه قرآن و حدیث یکی دیکر از کارشناسانی بود که در چهارمین کرسی آزاد اندیشی حوزه به طرح بایسته های نهادینه سازی مباحث قرآنی و حدیثی پرداخت و از نگاه مثبت مراجع عظام و بزرگان حوزه نسبت به این مسئله قدر دانی کرد.

حجت الاسلام والمسلمین رضا برنجکار با اشاره به این که خوشبختانه تحول خوبی در زمینه مباحث قرآنی در حوزه به وجود آمده است، گفت: راه اندازی مراکز تخصصی تفسیر، انتشار متعدد تفاسیر موضوعی و ترتیبی و تدریس آنها در حوزه از جمله تحولات در این عرصه است.

وی با تاکید بر این که قرآن و حدیث باید به همراه هم در حوزه نهادینه شود، تصریح کرد: نباید توجه به یکی از این دو گوهر گرانبها ما را از نگاه به دیگری غافل کند.

لزوم توانمند سازی طلاب

این کارشناس حوزی با بیان این که یکی از مباحث اصلی در زمینه نهادینه شدن قرآن در حوزه، توجه به مباحث محتوایی و تفسیر قرآن است، ابراز داشت: بحث مشخص ما این است که چگونه از پایه یک تا 10، به شکلی قرآن را در متن درسی طلاب جای دهیم که طلاب به تفسیر و معارف قرآنی اشراف بیشتری پیدا کنند.

حجت الاسلام والمسلمین برنجکار بیان کرد: این جریان باید با حفظ قرآن و حدیث توامان باشد که خوشبختانه برنامه‎های خوبی از سوی حوزه در سالهای اخیر در این زمینه دنبال می‎شود.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این که باید در سطح مقدماتی بیشتر به علوم قرآنی و روش‎‏های استباط قرآنی بپردازیم، بیان داشت: طلاب باید با این اصول و روش‎ها آشنا شوند تا بتوانند در آینده از این روش‎‏ها استفاده بیشتری کنند.

تاکید بر توجه ویژه به حفظ قرآن

وی با تاکید بر این نکته که حفظ قرآن در حوزه باید جهت دار باشد، یادآور شد: اگر نمی‎توانیم همه طلاب را حافظ قرآن کنیم، حداقل باید برنامه‎‏ای داشته باشیم که طلاب آیات قرآن را به شکل موضوعی حفظ کنند و بتوانند به عنوان مثال آیات مرتبط با توحید، امامت، عدل، خمس، معاد، آیات‎‏الاحکام و... را در تبلیغ و پژوهش‏های خود به راحتی به کار ببرند.

مشاور عالی رئیس دانشگاه قرآن و حدیث در پایان سخنان خود از مسئولین حوزه در راه اندازی مدارس و مراکز تخصصی تفسیری قدر دانی کرد.

 نظرات سخنران ویژه کرسی چهارم

پس از سخنان اساتید و فضلای حوزه، حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن زمانی به عنوان کارشناس و سخنران ویژه چهارمین کرسی آزاداندیشی حوزه به بیان دیدگاه های خود پیرامون موضوع این کرسی پرداخت و در لابه لای مطالب خود به سئوالات و ابهامات سخنرانان قبلی پاسخ داد.

رویکردهای سه گانه

وی با اشاره به این که رویکردهای سه گانه ای در عرصه فقه اسلامی نسبت به قرآن وجود دارد که به افراطیون، تفریطی ها و اعتدالیون تقسیم بندی می شوند، گفت: جریان افراطی را جریان قرآنیون نیز می نامند که بیشتر در بین اهل تسنن بروز و ظهور داشت و در تشیع به شکل کمرنگی جلوه کرد.

معاون بین الملل حوزه های علمیه ادامه داد: این گروه بیشتر در کشورهای عربی به ویژه در مصر جلوه کرد و کتب بسیاری نیز در این رابطه نوشته شد که این گروه نیز به شش دسته تقسیم می شوند؛ آنها قائل بودند که هیچ تمام احکام فقهی باید با متن قرآن تطبیق داده شود و نگاه خاصی به حدیث ندارند.

این کارشناس قرآنی افزود: جریان تفریطی نیز به قرآن کمتر تو جه داشته و بیشتر در حوزه سنت و حدیث متمرکز شده است که این گروه در شیعه به عنوان اخباریون جلوه کرد و در اهل سنت به اهل حدیث مشهور هستند؛ این گروه نیز به 6 دسته تقسیم می شوند.

بهره برداری متوازن از قرآن و حدیث

حجت الاسلام والمسلمین زمانی با اشاره به این که جریان معتدل، به بهره برداری متوازن از قرآن و حدیث معتقد است، ابراز داشت: این جریان هم به شکل یکنواخت نیست و تفاوت دیدگاه در آن وجود دارد.

وی با بیان این که برخی از رویکردهای متفاوت در خصوص نحوه حضور قرآن در متن درسی حوزه است، افزود: یکی از این رویکردها مبتنی بر این نکته است که گفته می شود آیات الاحکام در قرآن مشخص است و هر کاری که قرار بوده در زمینه استخراج از مبانی قرآنی در فقه و اصول انجام شود، انجام شده است و نیازی به بحث های دیگر نیست.

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) اضافه کرد: نگاه دیگر بیان می دارد که درست است که پژوهش ها و تقسیم بندی هایی در این زمینه صورت گرفته است، ولی این مساله نباید پژوهش های جدید را متوقف کند و می توان رویکردهای دیگری را ادامه داد تا بیش از این از قرآن بهره ببریم.

وی در تبیین رویکرد سوم نیز گفت: این رویکرد معتقد است که احادیث مورد استفاده جدی قرار گیرد، ولی در استنباط احکام باید قرآن محور بود و احادیث در حاشیه و مبین آن باشد.

رویکرد رایج در حوزه

حجت الاسلام والمسلمین زمانی یادآور شد: در حوزه نگاه دوم بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و این نگاه در حوزه علمیه قم رایج است و نکاتی که در این کرسی مطرح شد، نکات بسیار مهمی است نظیر این که تفسیر باید از جنبه حاشیه ای بودن قرآن خارج شود و به معنای حقیقی به متن بیاید.

این کارشناس حوزوی با اشاره به این که ما می توانیم کلام قرآنی داشته باشیم، ابراز داشت: اخلاق قرآنی، فلسفه قرآنی، عرفان قرآنی، هم باید در حوزه نهادینه شود؛ مقام معظم رهبری نیز به این اصل مهم توجه داشتند و فرمودند که باید همه علوم را قرآن استخراج کنیم؛ البته خوشبختانه در المصطفی(ص) 10 گرایش در زمینه های مذکور ایجاد شده است.

همه طلاب الازهر مصر حافظ قرآن هستند!

معاون بین الملل حوزه های علمیه در پایان با تاکید بر ضرورت توجه بیش از پیش به مسئله حفظ قرآن در حوزه، گفت: همه طلاب الازهر مصر حافظ قرآن هستند؛ شاید اعتقاد داشته باشم که در حال حاضر نمی توان چنین انتظاری از حوزه داشت، ولی حفظ موضوعی قرآن در زمینه هایی کاربردی بسیار مهم است و طلاب باید در زمینه حفظ آیات الاحکام و احادیث و آیات موضوعی کوشا باشند.