خبرگزاری حوزه/ یکی از آثار ارزشمند و عظیمی که در حوزه بحث کلامی امام و ولایت به زیور طبع آراسته گردیده، مجموعه مجلدات کتاب «جواهر الکلام فی‌المعرفة‌ الامامة و الامام» است که تقریرات درس خارج آیت‌الله سید علی میلانی در حوزه امامت بوده و تاکنون در پنج مجلد گردآوری و به چاپ رسیده است.

در این کتاب مجموعه مباحث قرآنی و حدیثی حول موضوع امامت ائمه اطهار‌(ع) با رویکرد منطق کلامی و تحلیل دقیق و به شیوه طبقه بندی شده و به شکل عمیق و علم آورانه ای بیان گردیده و تدقیق گروه مولفان و ویرایشگران با عنایت به مسانید و منابعی که اضافه بر تقریرات بحث خارج ایشان، ضمیمه متن اصلی گردیده، مجموعا اثری درخور و عالمانه و قابل استفاده برای پژوهشگران این عرصه پدیدآورده است.

ایشان با توجه به اهمیت موضوع امامت و ولایت و به منظور تبیین مباحث مورد اختلاف جهت روشن شدن حقائق، اقدام به تألیف مجموعه کتبی تحت عنوان «جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام» نموده است.

کتاب مذکور با رعایت تمام موازین مباحثه و قواعد مناظره به دور از تعصاب و به عنوان تحقیقی بی‌طرف به بررسی آراء پرداخته است.

از آن جا که تمام مطالب کتاب  بر پایه ادله و براهینی محکم و تفصیلی پی‌ریزی شده است نام «جواهر الکلام فی‌المعرفة‌ الامامة و الامام» برای آن برگزیده شده است.

از مهم ترین مباحث جنجالی بین شیعه و اهل سنت مبحث جانشینی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می باشد که در این باره علمای بسیاری از دو گروه به ارائه عقیده خود و نقد عقیده مخالف پرداخته اند.

ایشان در سال ۱۳۸۲ هجری شمسی بنا به درخواست طلاب و فضلای حوزه علمیه قم سلسله دروسی را تحت عنوان «امامت و ولایت» آغاز نمودند که تاکنون  استمرار یافته است.

دروس ایشان که درباره مباحث امامت و جانشینی بعد از پیامبر اکرم (ص) می باشد پس از بحث و بررسی به رشته تحریر در آمد و نام «جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام» به خود گرفت و تاکنون پنج جلد از این کتاب شریف به چاپ رسیده است.

جلد اول این کتاب از سه بخش عمده تشکیل شده است.

مباحث مقدماتی:

چون درکتاب جنبه مناظره و محاجّه با اهل سنت مورد نظر می‌باشد، لازم است پیش از ورود به بحث اصلی مباحثی همچون اصول مناظره،‌بررسی کتب مهم حدیثی اهل‌سنت، شناخت فقهای اهل‌سنت، شناخت ائمه جرح و تعدیل، ضابطه‌های جرح و تعدیل،‌طبقات مفسران و مباحثی از این قبیل مطرح گردد.

*مبانی امامت:

در این بخش مبانی امامت از نظر فریقین، از قبیل این‌که آیا امامت از اصول است یا فروع،‌آیا امامت به نصب الهی است یا بدست مردم، شرایط امامت، صفات امامت و مسایلی دیگر مطرح شده است.

*ادله امامت:

در فصل سوم وارد ادله امامت می‌شود و فقط به کتاب‌های اهل‌سنت در این مورد مراجعه گردیده است و با ادله و منابع خود آن‌ها امامت را اثبات می‌کند.

از دیگر مباحث جلد اول این کتاب می توان به موارد زیر اشاره کرد:

اصول مناظره

آشنایی با کتب کلامی اهل سنت

آشنایی با کتب حدیثی اهل سنت

فقهای چهارگانه اهل سنت

پیشوایان جرح و تعدیل

ضوابط جرح و تعدیل

طبقات مفسران اهل سنت

تعریف امامت

مبانی امامت

وجوب نصب امام

در جلد دوم این مجموعه نیز مباحث شرایط امام نزد اهل‌سنت،‌لزوم عصمت از دیدگاه شیعه، دلیل‌های عقلی عصمت،‌دلیل‌های نقلی عصمت،‌اجماع صحابه، چند شبهه پیرامون عصمت انبیاء، راه‌های تعیین امام، ادله امامت امیر‌المومنین و... درج شده است.

در این جلد کتاب به مباحثی همچون شرایط امام، چند شبهه پیرامون عصمت انبیاء، راههای تعیین امام، مباحث امامت و ادله امامت امیرالمومنین(ع) پرداخته شده است.

سومین جلد از کتاب جواهر الکلام فی معرفة الإمامة و الإمام به تبیین مسائل امامت با شرح دو آیه مبارکه تطهیر و آیه مباهله پرداخته است.

*آیه تطهیر

بر اساس روایات فراوان و صحیح، آیه مبارکه تطهیر پیش از دعای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نازل شده است و خداوند در ابتدا از اراده خود بر دفع پلیدی و تطهیر اهل بیت علیهم السلام خبر داده است و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز پس از نزول آیه، در حدیث شریف کساء به مصداق (اهل بیت ) می پردازند و بر پایه فرمایش رسول خدا، مصداق اهل بیت فقط عترت علیهم السلام هستند نه غیر آن ها.

آیه تطهیر، بخش اول این کتاب است که از مطالبی چون: مصداق اهل بیت کیانند؟ نزول آیه تطهیر درباره اهل بیت علیهم السلام، چند برداشت از این احادیث، شواهدی دیگر بر نزول آیه تطهیر درباره اهل بیت، اُمّ سلمه و یادآوری آیه تطهیر پس از شهادت امام حسین علیه السلام، راویان احادیث نزول آیه تطهیر درباره اهل بیت، راویان حدیث در زمان های مختلف، صحّت حدیث و دیدگاه عالمان سنی در‌ این‌باره، بررسی اسناد روایات طبری، گفتار ابن کثیر درباره مصداق اهل بیت، اقرار برخی از عالمان بزرگ سنی، بررسی دلالت آیه تطهیر، دلالت آیه بر افضلیت، دلالت آیه تطهیر بر عصمت، سخن ابن تیمیه در دلالت آیه تطهیر، مناقشه عبدالعزیز دهلوی در آیه تطهیر و لزوم یقین در اصول اعتقادات سامان یافته است.

*آیه مباهله

بخش دوم این کتاب با محوریت آیه مباهله شامل مطالبی چون: داستان مباهله، پیشنهاد مباهله از سوی نصرانیان، آماده شدن اهل بیت برای مباهله، ترس و تزلزل نصرانیان، عاقبت مباهله کنندگان با پیامبران الاهی، راویان احادیث نزول آیه مباهله درباره اهل بیت، تواتر حدیث مباهله، نصوص حدیث در منابع معتبر اهل سنّت، کتمان حقایق و تحریف در خبر مباهله، حذف نام امیرالمؤمنین از حدیث شعبی و چگونگی نقل داستان مباهله از وی، حذف نام امیرالمؤمنین و اضافه کردن «و ناس من اصحابه»، تحریف حدیث و اضافه کردن نام «عایشه و حفصه»!، خلاصه استدلال به آیه مباهله، دفع شبهات مخالفان، گفتار ابوحیّان اندلسی در ذیل آیه، مناقشات شیخ محمّد عبده و مناقشه فخر رازی در سخن حمصی رازی می شود.

در بخشی از این کتاب آمده است: «اشکال دوم ابن تیمیه آن است که حدیث کساء صرفا بیان‌گر دعای رسول خدا صلی الله علیه و آله برای اهل بیت است و فضیلت شمرده نمی شود؛ زیرا همه موظفند که پلیدی را از خود دور سازند و خود را پاک کنند و پیامبر نیز دعا فرموده است که خداوندا اهل بیت را به این کار موفق بدار.

چنانکه پیش از این گفتیم، (انما) در این آیه بر حصر دلالت دارد. همچنین تقدم جار و مجرور بر اهل بیت‌(ع) افاده حصر می‌کند و البته قرائن دیگری نیز بر حصر وجود دارد. بر این اساس روشن می شود که در این آیه اراده تکوینی خداوند بر دفع پلیدی از اهل بیت مورد نظر است، نه اراده و خواست تشریعی او که عموم مکلفین را شامل می شود. پس گفتار ابن تیمیه مخالف صریح آیه شریفه است.

همچنین بر اساس روایات فراوان و صحیح، آیه مبارکه تطهیر پیش از دعای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نازل شده است و خداوند در ابتدا از اراده خود بر دفع پلیدی و تطهیر اهل بیت علیهم السلام خبر داده است و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز پس از نزول آیه، در حدیث شریف کساء به مصداق (اهل‌بیت‌(ع) ) می پردازند و بر پایه فرمایش رسول خدا، مصداق اهل بیت فقط عترت علیهم السلام هستند نه غیر آن ها.

افزون بر آن که خود ابن تیمیه از نزول آیه تطهیر درباره اهل بیت به (هذه الفضیلة) تعبیر می کند و آن را فضیلت می شمارد؛ از این رو با این اشکال، گفتار خود مبنی بر عدم فضیلت این آیه و حدیث را نقض می کند.

در چهارمین جلد از مجموعه مجلدات کتاب «جواهر الکلام فی معرفة الإمامة و الإمام» به دو گروه آیه، از آیات امامت توجه شده است که عبارتند از آیه مودت و آیات غدیر.

آیه مودت بخشی از آیه ۲۳ سوره شوری است که دلالت بر فضیلت اهل بیت پیامبر دارد و پاداش رسالت رسول خدا را دوستی و محبت اهل بیت می‌داند.

ذَلِکَ الَّذِی یُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی وَمَن یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ؛ این همان [پاداشی] است که خدا بندگان خود را که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند [بدان] مژده داده است بگو به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم مگر دوستی در باره خویشاوندان و هر کس نیکی به جای آورد [و طاعتی اندوزد] برای او در ثواب آن خواهیم افزود قطعا خدا آمرزنده و قدرشناس است.

آیات غدیر هم در حقیقت آیات ثلاث در شرح و منزلت واقعه غدیرند که در این باب 3 آیه مهم و مطرح بر پیامبر  اسلام ، حضرت محمّد صلّى اللَّه عليه و آله و سلم نازل گشته است.

این 3 آیه ، معروف به « آیات ثلاث » مي باشند که عبارت اند از :

آیه 3 سوره ی مائده معروف به « آیه اکمال دین» . (از جمله آیاتی است که دلالت بر امامت و ولایت امیر المومنین علی علیه السلام دارد . )

آیه 67 سوره ی مائده معروف به « آیه تبلیغ » (در باب امامت خاصه ی امیر المومنین علی علیه السلام به آن استشهاد شده است. )

آیات 1 و2 سوره معارج ، معروف به « سَأَلَ سائلٌ » . ( بيانگر معجزه اي است که در غدیر خم اتفاق افتاده و همگان شاهد و ناظر آن بوده اند و مي تواند اتمام حجت بر امامت و ولايت خاصه  اميرالمومنين علي عليه السلام باشد . )

در جلد پنجم کتاب «جواهر الکلام فی معرفة الإمامة و الإمام» نویسنده موضوع مورد توجه در مجلدات اثرش را با بررسی چند آیه از قرآن کریم به سرانجام رسانده است، این آیات عبارتند از: «و قفوهم أنهم مسئولون، واسئل من أرسلنا من قبلک، السابقون السابقون اولئک المقربون، آیاتی از سوره دهر، کونوا مع الصادقین.»

در بخش حدیث امیرالمؤمنین علیه السلام ذیل آیه «وقفوهم أنهم مسئولون» می‌خوانیم: «حافظ ابوالخیر حاکمی طالقانی در کتاب الأربعین المنتقی من مناقب علی‌المرتضی علیه السلام که مشتمل بر چهل حدیث در فضائل امیرالمؤمنین علیه‌السلام است روایتی را از طریق حاکم نیشابوری و به سند او از امیرالمؤمنین علیه‌السلام نقل می‌کند. وی می‌نویسد: از علی علیه السلام، از رسول خدا صلی‌الله علیه وآله روایت شده است که فرمودند: چون خداوند همه را از نخستین و آخرین در روز قیامت گردهم آورده و بر روی جهنم پل صراط نصب گردد، احدی اجازه عبور از آن را ندارد مگر کسی که براتی از ولایت علی بن ابی طالب علیه‌السلام به همراه داشته باشد.»

 در بخش آیات نیز ذیل آیاتی از سوره دهر نوشته شده است: «در قرآن کریم، آیات بیان‌گر فضائل و مناقب اهل‌بیت‌(ع) بسیارند، به طوری که فراوانی آیات نازل شده در شأن اهل‌بیت علیهم‌السلام سبب شگفتی مخالفان شده است و به جرأت می‌توان ادعا کرد که اگر روایات وارد شده در تفسیر و بیان شأن نزول آیات، جمع گردد و به هم ضمیمه شود، تمامی قرآن بیان‌گر منزلت و شأن اهل‌بیت علیهم‌السلام است... از جمله آیاتی که به گویایی تمام بیان کننده فضائل و جایگاه رفیع اهل‌بیت علیهم‌السلام می‌باشند، آیات پنجم با بیست و دوم سوره مبارک دهر است.»    

 از دیگر آیاتی که در این کتاب به آنها پرداخته شده می‌توان به آیات «و إنی لغفار لمن تاب و آمن و عمل صالحا ثم اهتدی»، «والنجم إذا هوی»، «فی بیوت أذن الله أن ترفع» و نیز «و من الناس من یشری نفسه» اشاره کرد.

 نویسنده این کتاب به آیه نجوا هم توجه داده است: «آیه نجوا در زمره آیاتی است که از یک سو بر فضیلت امیرالمؤمنین علیه‌السلام دلالت دارد و از سویی دیگر مشتمل بر ملامت و مذمت سایر صحابه است. خدای تعالی در سوره مجادله می‌فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هنگامی که با رسول خدا رازگویی می‌کنید، پیش از آن صدقه‌ای بدهید که این برای شما بهتر و پاکیزه‌تر است، و اگر نیافتید، پس خداوند بسیار آمرزنده و مهرورز است...»

این مجلدات از کتاب «جواهر الکلام فی معرفة الإمامة و الإمام» مجموعه ای از تحقیقات و دروس خارج امامت آیت الله سید علی میلانی است که بیش از ده جلد بوده و به مرور مجلدات بعدی آن چاپ می شود.

مجموعه جواهر الکلام فی معرفة الإمامة و الإمام با نگاهی نو، با تکیه بر اصول مسلم عقلی و با استفاده و ارجاع به مصادر و منابع اهل سنت، به مسئله امامت و ولایت پرداخته است.

کتاب «جواهر الکلام فی‌المعرفة‌ الامامة و الامام» اثر آیت الله سید علی میلانی را انتشارات الحقایق تا کنون در پنج جلد به زیور طبع آراسته است.

علاقمندان می توانند با شماره تلفن 02537837320 تماس حاصل نموده و یا به نشانی اینترنتی www.al-haqaeq.org  مراجعه نمایند.