به گزارش خبرگزاری«حوزه»، محمد هادی مدنی، پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی المصطفی، در این نشست علمی که در سالن اجتماعات این پژوهشگاه برگزار شد، ضمن ارائه تاریخچه‌ای از تحولات سیاسی ترکیه در دهه‌های اخیر گفت: تاریخ سیاسی معاصر ترکیه و تحولات مهم فرهنگی، اجتماعی و سیاسی این دوره متأثر از نزاع قدیمی بین مرکز و پیرامون است.

وی با اشاره به تأسیس جمهوری ترکیه در سال 1923 و تحولات اجتماعی و سیاسی آن، تصریح کرد: کمالیسم به عنوان ایدئولوژی رسمی و نظام مرکزی ارزشی نوین این کشور، ساختار دولت را معین نموده و تا ورود ترکیه به ناتو در تحولات سیاسی ترکیه نقش اساسی را بازی کرده است.

وی نقش اساسی نظامیان در تاریخ معاصر ترکیه را مورد توجه قرار داد و اذعان داشت: نظامیان در این دوره، بارها تحت عنوان محافظت از نظام سکولار با انجام کودتا در سیاست‌های این کشور دخالت کرده اند.

پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی المصطفی با بیان این که کمالیسم با رویکرد ناسیونالیسم نژادی-آلمانی و ساختار دولت-ملت بر گرفته از آن، کرد ها را به عنوان یکی از عناصر پیرامونی در مقابل مرکز تهدید تلقی نموده و همگون سازی آنها  را جزء سیاست های همیشگی و رسمی خود قرار می داد، اظهار داشت: کمالیسم با رویکرد سکولاریسم فرانسوی و پوزیتویسم قرن نوزدهمی، جامعه سنتی و دینی ترکیه را که عنصر اصلی پیرامون محسوب می شد، بر اساس دیدگاه‌های آگوست کنتی  در مرحله دین و خرافه باوری  تصور نموده و برای رساندن این جامعه به مرحله علم پوزیتویستی هر گونه سرکوب و مهندسی فرهنگی و سیاسی را برای خود جایز شمرده است.

مدنی افزود: در نتیجه این رویکرد و سیاست ها،  بین دولت و کرد ها و قشر متدین جامعه و به عبارت دیگر بین مرکز و پیرامون تضاد به وجود آمده و دولت کمالیست ترکیه این دو قشر را همیشه برای خود تهدید بالقوه تلقی نموده و در راستای بر طرف کردن این تهدید نیز سرمایه ملی کشور را به جای توسعه و پیشرفت کشور، در سرکوب و کنترل این قشر ها به کار برده است.

وی با تاکید بر این که با ورود ترکیه به ناتو در سال 1951در ماهیت و ساختار نظام سیاسی ترکیه تغییراتی صورت گرفت، یادآور شد: این امر تا حدودی در پایبندی دولت ترکیه به بعضی از اصول کمالیسم سستی و تزلزل ایجاد نمود و از این تاریخ تا پایان جنگ سرد بر خلاف دوره تک حزبی، ترکیه از نظام تک حزبی به تکثر گرایی حزبی تغییر موضع داد.

سخنران نشست ادامه داد: در این دوره برای جلوگیری از نفوذ افکار و اندیشه‌های سوسیالیستی، سیاست‌های دین ستیزی تعدیل یافته، نزاع بین مرکز و پیرامون برای مدتی در حاشیه قرار گرفت و در اقتصاد بخش خصوصی فعال گردیده، گروه های چپ و سوسیالیست در چارچوب دکترین جنگ سرد به عنوان دشمن اصلی در نظر گرفته شدند.

پژوهشگر المصطفی یادآور شد: اگر چه در این دوره جامعه ترکیه دموکراسی نسبی را تجربه نموده، ولی دخالت ارتش در سیاست و تشدید تضاد بین دولت و ملت به خاطر سرکوب گسترده نیروهای چپ از ویژگی های این دوره محسوب می شود.

وی اظهار داشت: پس از جنگ سرد و با فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی، گسترش اسلام‌گرایی، فعالیت‌های حزب رفاه به عنوان نماینده اسلام سیاسی در ترکیه، کودتای 28 فوریه و تاثیر آن بر اسلام‌گرایان، مطالبات و گرایش‌های نیرو‌های اجتماعی و نیز مباحث مربوط به پست اسلام‌گرایی و بحران سیاسی دهه نود در شکل‌دهی‌ و تاثیر‌گذاری‌های مختلف بر تغییر رویکرد اسلام‌گرایان سیاسی نقش ایفا کرده و زمینه را برای تاسیس حزب عدالت و توسعه فراهم نمود.

 سخنران این نشست علمی با اشاره به پیروزی کم‌سابقه حزب عدالت و توسعه در اولین انتخابات در نوامبر 2002 که به تنهایی و بدون ائتلاف با احزاب دیگر توانست دولتی را تشکیل دهد، خاطرنشان کرد: حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان در انتخابات 2007 و 2011 نیز با افزایش آرای خود به پیروزی هایش ادامه داد. در طول حاکمیت  حزب عدالت و توسعه در این سه دوره، ترکیه به لحاظ اجتماعی،  فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دچار دگرگونی های اساسی گردید.

وی یادآور شد: انتقال قدرت از دست نظامیان به دست غیر نظامیان و منتخبین مردم، تصفیه عوامل کودتاخواه و نیروهای خود سر، اصلاح قانون اساسی و ساختار قوه قضائیه، بازسازی نهادهای دولتی با رویکرد هویتی، به رسمیت شناختن حقوق اقلیت ها، طرح پروژه دموکراسی محافظه‌کار، رشد اقتصادی و ادغام اقتصاد ترکیه در اقتصاد جهان، ارائه سکولاریسم نوع آنگلوساکسونی به جای سکولاریسم فرانسوی و ادغام اسلام‌گرایان در نظام سیاسی از مهم ترین دگرگونی هایی است که توسط حزب عدالت و توسعه در عرصه های مختلف تحقق یافت.

مدنی در پایان سخنان خود ضمن اشاره به سیاست‌های اتحاذی حزب عدالت و توسعه در سال‌های اخیر، اذعان داشت:  حزب عدالت و توسعه پس از 2011 در داخل کشور به محافظه‌کاری روی آورده و با سیاست‌های تنش‌زا در جامعه قطب‌بندی ایجاد نمود و در خارج از کشور نیز از طریق برقراری رابطه استراتژیک با اخوان المسلمین؛ پایین آمدن آرای این حزب در انتخابات اخیر را رقم زد.