به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت الله سید احمد خاتمی، عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری و امام جمعه موقت تهران، عضو شورای عالی حوزه های علمیه و   یکی از چهره های برجسته نظام و انقلاب اسلامی‎است که مواضع شفاف و صریح وی در نمازهای جمعه در تاریخ نماز جمعه پس از انقلاب در عرصه های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ماندگار بوده و خواهد بود.

وی که تا کنون در بیش از ۱۷۰ نماز جمعه تهران، سمت امام جامعه و خطابه را به عهده داشته است به مناسبت سالروز برگزاری اولین نماز جمعه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در گفت وگویی نیمه تفصیلی با خبرگزاری حوزه به ذکر مباحثی پیرامون اهمیت و جایگاه و بایسته‎های خطیب جمعه تراز انقلاب اسلامی‎و همچنین روش ها و فنون و ویژگی‌های یک خطیب موفق و همچنین چند سوال کوتاه شخصی از جمله تجربیات شخصی و شبهاتی که از سوی رسانه های معاند علیه ایشان در خصوص میزان دارایی و.... مطرح می شود، پاسخ داده است.

متن گفتگوی خبرگزاری رسمی‎حوزه های علمیه و امام جمعه موقت تهران را در ذیل می‎خوانید.

ببینید:

فیلم | هر چه غیر از خانه‌ام پیدا کردید مال خودتان!

فیلم کامل گفت و گوی حوزه نیوز با آیت الله خاتمی

مدت زمان زیادی می‎شود که چندان مصاحبه خاصی نداشته اید؟ دلیل خاصی است که مصاحبه نمی‎کنید؟

با عرض سلام. البته باید در این عرصه عرض کنم که بنده مصاحبه گر حرفه ای نیستم بلکه مصاحبه گر تکلیفی هستم. در هر عرصه ای که حس کنم که حضور مفیدی خواهم داشت، ورود می‎کنم و سعی بر آن داشته‎ام که به دنبال مطرح کردن خودم نباشم بلکه درجایی که حس می‌کنم حضور من در عرصه انقلاب موثر است حضور یابم.

 رهبر معظم انقلاب فرمودند که نماز جمعه می‌تواند قرارگاه ایمان و بصیرت و اخلاق باشد، چه اتفاقی باید در نماز جمعه ما رقم بخورد که چنین قرارگاهی داشته باشیم؟

قرارگاه در لغت به معنی مرکز پشتیبانی است و معمولا در عرصه‌های نظامی‎هم کاربرد دارد. مقام معظم رهبری فرموده‌اند که نماز جمعه، قرارگاه فرهنگی است.

در این رابطه ۴ نکته مهم جلوه می‌کند. نکته اول اینکه امام جمعه باید به کار فرهنگی ایمان داشته باشد. چنانکه خداوند می‎فرماید «آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ ۚ کُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ » خود پیامبر اکرم(ص) اولین کسی است که به این دین ایمان داشتند و همین مساله یکی از رموز اصلی حیات و بقای اسلام بوده است.

نکته دوم اینکه امام جمعه، فرمانده قرارگاه است. یعنی فرماندهی را محصور در سخنرانی نکند. برخی از ائمه جمعه تلقی شان از کار فرهنگی، سخنرانی‌های متعدد است. بنده به آنها عرض می‌کنم که اگر فکر کنید که کار شما فقط سخنرانی است، اصل این تفکر یک نقطه ضعف به شمار می‎رود.

امام جمعه، فرمانده قرارگاه است. یعنی فرماندهی را محصور در سخنرانی نکند. برخی از ائمه جمعه تلقی شان از کار فرهنگی، سخنرانی‌های متعدد است. بنده به آنها عرض می‌کنم که اگر فکر کنید که کار شما فقط سخنرانی است، اصل این تفکر یک نقطه ضعف به شمار می‎رود.

در اقتصاد بیان می‎‌کنند که دولت نمی‌توانند تاجر خوبی باشد بلکه می‎‌تواند یک مدیریت تجاری خوب باشد. مدیریت مذهبی و فرهنگی هم به معنی سخنرانی نیست. این گونه نیست که همیشه یک امام جمعه در صداوسیما باشد و صبح و ظهر و شب سخنرانی کند. نکته این است که امام جمعه باید یک مدیر فرهنگی باشد.

یک امام جمعه موفق باید همه مدیران فرهنگی و فعالان فرهنگی و ظرفیت‎های شهر را بشناسد و این ظرفیت ها را از قوه و بالفعل مبدل کند. دو دهه قبل یکی از مراکز صداوسیما بنده را دعوت کرد و گفت که از شما سی برنامه برای ماه برمضان می‎خواهیم که بنده گفتم هیچگاه چنین کاری نمی‌کنم. زیرا در این شهر حداقل ۱۰ عالم وجود دارند که از آنها می‌توانید استفاده کنید و بنده هم دو جلسه در خدمت هستم. باید از بزرگان و اعاظم مناطق استفاده شود.

سوم، آن که در این قرارگاه، مدیریت سیاسی نیز با مدیر فرهنگی هماهنگ باشد. اگر استاندار و فرماندار و امام جمعه مسیر خاص خود را طی کنند، فعالیت آنها ابتر می‎ماند. مدیریت سیاسی و فرهنگی باید با هم متحد شوند. با توجه به اینکه نظام، نظام اسلامی‎و راهبرد مدیریت فرهنگی و سیاسی هم یک مطلب است.

چهارم، اینکه در این قرارگاه نهادهای دیگر فرهنگی نیز از جمله دفتر و سازمان تبلیغات اسلامی، صداوسیما، وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‎و...باید با هم هماهنگ باشند. بنده از صداوسیما گله نمی‎کنم ولی سخن من این است که غیر از مناسبت های ویژه و روز قدس چقدر برای نماز جمعه مایه گذاشته می‎شود. اگر تجربه موفق آقایان را در روز قدس در نظر بگیریم که یک بسیج سراسری شکل می‎گیرد.

نماز جمعه قرارگاه فرهنگی است و اگر قرار است این قرارگاه فرهنگی اسم با مسمایی باشد باید این چهار نکته را با هم داشته باشد.

چه اتفاقی باید در نماز جمعه بیافتد که نماز جمعه ما قلب فرهنگی شهر شود؟

اگر قلب به درستی کار کند، بدن را معتدل می‌کند ولی اگر ضربان قلب ناهماهنگ بود بدن هم به مشکل بر می‎خورد. امام جمعه باید ماه، سال و ابدیت را در نظر بگیرد. در اینجا هم چهار مطلب وجود دارد.

نخست اینکه، عمل امام جمعه بیش از زبانش سخن بگوید. « کونوا دعاة للناس بغیر السنتکم ». در اینجا از آیت‎الله مشکینی(ره) استاد بزرگ اخلاق یاد می‌کنم که ایشان در درس اخلاق می‌فرمودند که خدا من را نیامرزد که چیزی به شما بگویم و خودم به آن عمل نکنم.

شب گذشته خاطراتی از امام می‎خواندم که امام راحل درس اخلاق و سازنده‌ای را بیان می‎کردند. در زمانی درس اخلاق امام راحل تعطیل شد که برخی رضا خان را عامل تعطیلی عنوان کردند. راوی می‎گوید که بنده خدمت امام راحل رفتم و گفتم که لطفا درس را شروع کنید ولی ایشان فرمودند که کسی که درس اخلاق می‎گوید باید خودش عامل باشد. با اینکه ایشان همیشه به غیر زبان و با عمل خودشان اخلاق را پیاده می‎کردند ولی این درس بزرگ را به همگان دادند.

به عنوان یک تجربه عنوان می‎کنم که به تمام استان‌های کشور و اکثر شهرستان‎های استان‌ها مسافرت کردم و به یک نکته متوجه شدم که در این مناطق، عالمانی توانستند که مردم را بسازند که عمل خوبی داشتند. اکثر توفیق ائمه و امامان در عرصه تبلیغ دین، این بود که این حضرات به شدت عامل بودند.

نکته دوم این است که امام جمعه اهل سوز و اهل علاقه و دغدغه‌مند به کارش باشد. باید در زمستان به فکر تابستان جوان‌ها باشد و در تابستان نیز به فکر زمستان باشد و همیشه تحلیل کند که چگونه از مناسبت‌ها استفاده کند و کار فرهنگی کند.

امام جمعه باید مناسبت‎ها را به عنوان یک فرصت ببیند. باید به دنبال دعوت از بهترین کارشناسان در اعیاد و وفیات باشد. چه بسا در یک مناسبت مثل دفاع مقدس باید از سرداران سپاه استفاده شود که به بهترین شکل به تمام ابعاد دفاع مقدس و حماسه ملت ایران اشاره کند.

برگزاری نمایشگاه‎های مناسبتی از جمله دفاع مقدس و ماه رمضان با نمایشگاه قرآن و... از دیگر کارهایی است که باید انجام دهد. از جمله کارهای دیگر برگزاری برنامه های قرآنی است. امام جمعه باید دغدغه مند باشد. در این زمینه باید از پیامبررحمت که بهترین مبلغ اسلام بودن الگو بگیریم. آنجا که خداوند در سوره توبه آیه ۱۲۸ بیان می‎دارد که «لَقَد جاءَکُم رَسولٌ مِن أَنفُسِکُم عَزیزٌ عَلَیهِ ما عَنِتُّم حَریصٌ عَلَیکُم بِالمُؤمِنینَ رَءوفٌ رَحیمٌ». اگر کسی بخواهد تاثیرگذار باشد باید سوز داشته باشد.

از آنچه تا کنون بیان شد به نظر می‎رسد که نماز جمعه تنها خطبه جمعه نیست، بلکه یک بسته از اقدامات مختلف است؟

امام جمعه نیامده است که کمبود خطابه را در شهر جبران کند بلکه ایشان مدیر فرهنگی شهر است. چنانچه فرهنگی فرماندار و استاندار نیامدند تنها یک پست را پر کنند بلکه وظایفی دارند که باید به آنها عمل کنند و در مقابل انتظاراتی از آنها می‎روند.

از دیگر نکات مهم این است که مسئولان دفتر و فعالان و همکاران او نیز باید به شدت پاک بوده و از حاشیه به دور باشد. اگر یک نفر حاشیه‎دار در این حوزه باشد تشکیلات امام جمعه را خنثی می‎کند. تشکیلات امام جمعه باید با این قرارگاه هماهنگ باشد.

نکته دیگر این است که قرارگاه نیازمند اتاق فکر است . برای خطبه‎ها نیز نیازمند یک اتاق فکر هستیم. خود بنده چنین اتاقی را شکل دادم و از مشورت نخبگان استفاده می‎کنم.

ائمه جمعه شهرستان‌ها باید در خصوص مسایل مهم از جمله مسایل شهرستان خود یک اتاق فکر داشته باشد و مسایل شهر را تحلیل کند و راه‌های آن را نیز بیان کند.

اساسا در کنار خطبه جمعه چه فعالیت‌هایی را می‎توان در کنار نماز جمعه به کار گرفت که برای مردم و جوانان جذابیت داشته باشد؟

خطبه جمعه، یک هفتم کار امام جمعه است و شش هفتم آن مرتبط به مدیریت فرهنگی است. بخصوص که مدیریت فرهنگی مشروعیت خود را از ولایت فقیه می‎گیرد. زیرا ولایت فقیه جمعی را منصوب می‎کنند و این جمع اذن می‎دهد که یک خطیب خطبه بخواند. امام جمعه استان و شهرستان باید مدیریت ولی فقیه را در سطح کلان الگو قراردهد.

همراه بودن مدیریت سیاسی و همچنین استفاده از نهادهای فرهنگی است که به کار امام جمعه می‎آید. این مساله از دیگر پیش شرط های موفقیت این امام جمعه خواهد بود.

 آیا امام جمعه تراز انقلاب اسلامی ‎که این ویژگی‎هایی که حضرت عالی ذکر کردید را داشته باشد باید از درون حوزه بیرون بیایند و یا می‎توان فعالینی را در این عرصه تربیت کرد یا مرکزی برای تربیت چنین ائمه جمعه ای تاسیس شود؟

نکته اول آن است که باید در این زمینه دغدغه پرورش روحانیون را در همه عرصه‎ها داشته باشیم. امروزه بخشی از روحانیون در عرصه نیروهای مسلح در حال خدمت هستند.حوزه باید با هماهنگی نهاد نمایندگی ولی فقیه در نهادها باید افرادی که می‎خواهند در عرصه های مختلف شرکت کنند را می‎توانند در یک دوره کوتاه مدت شرکت کنند و مطالب لازم رایاد بگیرند.

در خصوص امام جمعه، وجود یک رشته تخصصی کاملا لازم است که محتوا و صورت را یاد بگیرند. این دوره می‎تواند یک دوره کوتاه مدت باشد و مباحث و محتوای غنی کتاب و سنت و ثقلین را به خوبی فرابگیرند.در این رشته تجربیات موفق و ناموفق این چهل ساله ارزیابی می‎شود. تجربیات ناموفق از این سوی باید بیان شود که از تکرار جلوگیری شود و تجربه موفق نیز از این جهت که این روند تقویت شود.

در خصوص امام جمعه، وجود یک رشته تخصصی کاملا لازم است که محتوا و صورت را یاد بگیرند. این دوره می‎تواند یک دوره کوتاه مدت باشد و مباحث و محتوای غنی کتاب و سنت و ثقلین را به خوبی فرابگیرند.در این رشته تجربیات موفق و ناموفق این چهل ساله ارزیابی می‎شود. تجربیات ناموفق از این سوی باید بیان شود که از تکرار جلوگیری شود و تجربه موفق نیز از این جهت که این روند تقویت شود.

حجت‎‌الاسلام تقوی رئیس پیشین شورای ائمه جمعه از طرحی در این خصوص سخن می‎گفت و بنده نمی‎دانم که در دوره جدید این طرح دنبال می‎شود یا خیر؟ ولی مناسب است که حوزه علمیه باید در این زمینه فعالیت جدی داشته باشد.

 به نظر شما یک امام جمعه چه ویژگی خاصی باید داشته باشد که کارش را با توفیق بیشتری پیش بگیرد؟

نخستین ویژگی، شرایط عمومی‎است. نهادهای مسئول در این زمینه توجه خاص به مردم و مصلحت مردم است. در اینجا باید شرایط عمومی‎ بدون هیچ ملاحظه‎ای لحاظ شود.

نکات دیگر در خصوص فقه است. خطابه از شرایط مهم خطیب جمعه است. خداوند متعال به من توفیقات عظیمی‎ عنایت کرده است و بنده این فن را نزد خطیب بزرگ، حجت الاسلام فلسفی فراگرفته ام و در این عرصه تلاش کرده‎ام.

برخی گمان می‎کنند هر کسی که دهان گرم شد، خطیب است. خطابه اصول خاص خود را دارد. در این بخش باید حداقل ۸ تا ۱۰ جلسه فنون خطابه آموزش داده شود و منبر رفتن را تمرین کنند. چنانچه در گذشته چنین بود.

نمی‎خواهم حرف‌هایی که شنیدیم و سخنان بدون مناسبتی که برخی نماز جمعه ها بیان شده است را بیان کنم ولی باید در این امر دقت نظر داشت.

نکته دیگر این است که دو امر، عنصر اصلی خطابه است. نخست، پرمحتوا سخن گفتن است که که رشد مردم در این امر است. وقتی خطیب سخن را آغاز می‎کند، مردم متوجه می‎شوند که وی بدون مطالبه به مجلس آمده یا با مطالعه. از این روی خطیب باید برای مردم وقت بگذارد و وقت مردم را تلف نکند.

بنده در این عرصه سعی کرده‎ام که عالم بی عمل نباشم. بنده روز گذشته برای خطبه رسانه‎ای این هفته ۹ ساعت مطالعه کردم. به این دلیل که وقت مردم مهم است. کسی که در تلویزیون این برنامه را می‎بیند باید با سخنان خطیب بر علم و ایمانش اضافه شود.

نکته دیگر در خطابه، اهمیت «اختصار» است که این مساله کاملا تجربه شده است. گذشت آن زمان که یک امام جمعه یا امام جماعت نماز خود را طول می‎داد و مردم هم مشکلی نداشتند ولی امروز دوره اختصار است و مردم در نماز جماعتی که کوتاه و مفید است قطعا حس بهتری دارند و از آن استقبال می‎کنند.

وقتی که یک خطیب در نماز جمعه روز قدس برای مردم روزه دارد ۲ ساعت صحبت می‎کند و تازه در انتها می‎گوید که ما بقی مباحث را در خطبه عید فطر بیان می‎کنم، اوج ضد تبلیغ نماز جمعه را در اینجا پیاده کرده است.

امام جمعه باید توجه کند که نماز جمعه کلاس درس نیست. نماز جمعه باید پر محتوا باشد ولی باید بداند که این جایگاه، کلاس درس نیست که بخواهد یک ساعت ونیم برای مردم تدریس کند. در این عرصه باید مختصر و پرمحتوا سخن بگوید و مطالب خود را با این ذهنیت بچیند و مطالبش را تقسیم کند و به اختصاص در دو خطبه به بیان مطالب بپردازد.

نکته بعدی، پرهیز از حاشیه سازی و مباحث و حرف‌هایی است که حاشیه می‎سازد. البته اطرافیان حاشیه ساز نیز می‎توانند مشکل ایجاد کنند.

 در این عرصه چند سوال کوتاه از شما داریم؟ نخست اینکه شما چند ساله بودید که خطیب جمعه تهران شدید؟

بنده در سال ۸۴ خطیب جمعه تهران شدم و در آن زمان ۴۵ سال داشتم. در این عرصه خاطره ای دارم. در آن زمان وقتی بنده امام جمعه شدم، برخی به مقام معظم رهبری عرض کردند که ایشان برای این سمت جوان است که ایشان هم فرموده بودند که تا امروز مردم خطبایی با محاسن سفید را در این جایگاه دیده بودند و بگذارید یک خطیب با محاسن مشکی ببینند.

خاطره دوم از امامت جمعه این است که مقام معظم رهبری پیش از آغاز این کار به بنده فرمودند که برخی به من می‎گویند که حال که ایشان را انتخاب کردید به ایشان بگویید که جمعی را به عنوان اتاق فکر برگزیند که بنده هم عرض کردم که خود ایشان می‎داند که از هر کسی چه بهره‎ای در این کار ببرد. بنده هم در این کار و در حدود ۱۷۰ خطبه‌ای که خواندم این اصل را رعایت کرده ام. مثلا در یک خطبه با چند نفر صحبت می‎کنم که ابعاد مختلف مباحثی که می‎خواهم بگویم را با طرف اهل این مساله به شور بگذارم.

در یک زمانی مساله گشت ارشاد یا مسایل مرتبط به نیروی انتظامی‎مطرح است که حتما با مسئولان نیروی انتظامی‎ تماس می‎گیرم و سوالات کاملی را مطرح می‎کنم که تمام ابعاد این مساله را بدانم.

مساله دیگری ممکن است در زمان حج اتفاق بیافتد که در این زمینه نیز با نماینده ولی فقیه در حج تماس می‎گرفتم و مطالبی که می‎خواستم در خطبه بیان کنم را به وی می‎گفتم و از او نظرمی‎خواستم. مثلا مساله سخت گیری به زائران و... را از وی سوال می‎کردم. امروز هم نماینده سابق ولی فقیه در حج کاملا شاهد این مسئله است.

در مساله مذاکرات هسته‌ای پیش از برجام با مسئول مربوطه صحبت می‎کردم که ایشان هم می‎گفت مثلا بنده امشب با طرف های خارجی مذاکره دارم، به همین جهت فردا با من تماس بگیرید تا لحنی که باید در توصیف مذاکرات ما با طرف‌های غربی لازم است به کار رود.

بنده برای هر خطبه ۲۰ ساعت مطالعه می‎کنم که البته نه بیست ساعت تقریبی بلکه تحقیقی. یعنی ۲۰ تا شصت دقیقه.

اتفاقا عین این عبارت را شهید مطهری هم بیان کرده اند که ایشان دعوت یکی از مدعوین برای مجلس را رد کردند و گفتند که من برای یک مجلس باید ۲۰ ساعت مطالعه کنم.

بله بنده هم شاگرد ایشان بودم و یک سال در زمانی که ایشان به قم می‎آمدند در مباحث ایشان شرکت کردم.

رسانه های خارجی خیلی روی برخی از خطبه‎های شما زوم می‎کنند. علت آن را چه می‎دانید؟

این مسئله را مقام معظم رهبری بیان کردند و گفتند رسانه‎های کذایی روی صحبت‎های شما زوم کرده‎اند و روی مباحث شما بسیار حساب می‌کنند. علت آن این است که سید احمد خاتمی ‎طلبه همراه انقلاب اسلامی‎است و به این همراهی هم افتخار می‎کند. زیرا پس از قرن‌ها پرچم توحید و "اشهدان لااله الاالله و اشهد ان محمدا رسول الله" در این کشور به اهتزاز درآمده و این را نیز می‎دانند که سید احمد خاتمی‎ در خطبه های جمعه بدون حساب و کتاب موضعی نمی‎گیرد. شاید در خارج از نماز جمعه ممکن است اشتباهی هم صورت گیرد، ولی قطعا در نماز جمعه هیچ وقت موضع غیر حساب شده‎ای نمی‎گیرد.

زمانی حجت الاسلام تقوی رئیس شورای ائمه جمعه بود در زمانی که پشت تریبون قرار گرفتم به بنده گفت که پاپ جمله‌ای علیه اسلام به کار برده است و شما موضع بگیرید.

بنده هم به ایشان عرض کردم که بنده در این خصوص فکر نکردم و باید در این زمینه فکر می‎کردم و مطالب را می‎نوشتم. در این عرصه اگر ضروری است عین عبارات را برای من بنویسید و بنده هم با مسئولیت شما مطالبی را بیان می‎کنم. حساسیت این مسئله این است که مواضع غیر رسمی‎نظام را از موضع ما می‎شنوند. زیرا مواضع رسمی ‎از سوی مسئولان رسمی‎نظام بیان می‎شود.

برخی از رسانه ها می‎گویند که شما اموال زیادی دارید. در این عرصه چه سخنی دارید؟

بنده یک منزل در قم دارم و غیر از آن هرچه به نام ما پیدا کردند مال خود آنها . بنده ماشین هم ندارم و درست است که محافظت می‎شوم ولی مطلقا ماشین شخصی و خانه دیگری غیر از خانه مسکونی خود ندارم و حاضرم هر کسی که مدعی چیز دیگری است با همان موردی که گفتم که هرچه غیر از آن یافت از آن خودش. حتی اگر چنین شد خود بنده آن ملک یا ماشین را به نام فرد یابنده می زنم و حاضرم این مسئله را ثابت کنم.

سخن آخر اینکه برای فعالان خبرگزاری حوزه چه توصیه ای دارید؟

در خصوص خبرگزاری حوزه یک کلمه باید بگویم که باید در انتشار اخبار مراقبت کنند و در نشر خبر آبروی حوزه را در نظر بگیرند که این مسئله نیازمند دقت فراوان است.

انتهای پیام