به گزارش خبرگزاری حوزه، حضرت آیتالله خامنهای رهبر معظم انقلاب اسلامی، یک بیت از سرودهی گذشته خود را در جلسهای مرتبط در آستانه عملیات وعده صادق قرائت کردند که در آن به داستان معجزه عصای حضرت موسی (علیهالسّلام) اشاره شده بود؛ به همین مناسبت رسانه KHAMENEI.IR ماجرای معجزه عصای حضرت موسی (علیهالسّلام) را براساس آیات قرآن به همراه تفسیر حضرت آیتالله خامنهای، در این یادداشت بررسی کرده است.
این بیت نیز تلمیح به آیات ۶۸ و ۶۹ سوره مبارکه طه و آیه ۳۱ سوره مبارکه قصص و آیات مشابه آن است. این آیات به دو دورهی آغازین رسالت حضرت موسی (ع) و دوره مبارزه او با فرعونیان اشاره دارد. اینکه چگونه معجزه الهی توانست مؤمنان را بر ابرقدرت فرعون غلبه دهد. به همین دلیل این معجزه، دارای پیامهای مهم سیاسی، اجتماعی و تربیتی است. در این یادداشت، آیات مربوط به اعجاز عصای حضرت موسی را تبیین نموده و به این پیامها اشاره میکنیم.
۱) آغاز رسالت حضرت موسی (ع)
آنگاه که موسی همراه خانوادهاش از مَدین به سمت مصر روانه شد، در کنار کوه طور آتشی دید. هنگامی که موسی به سراغ آتش رفت، از درختی که آنجا قرار داشت ندای الهی را شنید. آن ندا دوباره تکرار شد:
«وَ أَنْ أَلْقِ عَصَاکَ فَلَمَّا رَآهَا تَهْتَزُّ کَأَنَّهَا جَانٌّ وَلَّیٰ مُدْبِرًا وَ لَمْ یُعَقِّبْ یَا مُوسَیٰ أَقْبِلْ وَ لَا تَخَفْ إِنَّکَ مِنَ الْآمِنِینَ»[۲]
«اذْهَبَا إِلَیٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَیٰ»[۳]
به سوی فرعون بروید!
همین مضمون در سوره مبارکه طه، آیات ۱۷ تا ۲۱ و در سوره مبارکه نمل، آیات ۷ تا ۱۰ تکرار شده است.
۲) اولین رویارویی با فرعون و درباریان
«فَأَلْقَیٰ عَصَاهُ فَإِذَا هِیَ ثُعْبَانٌ مُبِینٌ»[۴]
پس موسی عصایش را افکند و ناگهان اژدهایی شد که هیچ شک و تردیدی در آن راه نداشت.
۳) مبارزه با فرعون در برابر ساحران
«قُلْنَا لَا تَخَفْ إِنَّکَ أَنتَ الْأَعْلَیٰ * وَ أَلْقِ مَا فِی یَمِینِکَ تَلْقَفْ مَا صَنَعُوا إِنَّمَا صَنَعُوا کَیْدُ سَاحِرٍ وَ لَا یُفْلِحُ السَّاحِرُ حَیْثُ أَتَیٰ»[۵]
به موسی گفتیم: مترس که تو قطعاً از هر جهت از آنان برتری. آنچه در دست راست داری بیفکن؛ چون بیفکنی اژدهایی میشود که ساختههای ساحران و جادوگران را میبلعد؛ زیرا آنچه آنان ساختهاند ترفند ساحران است و ساحر هرجا درآید پیروز نخواهد شد. پس موسی عصایش را به زمین افکند. عصا اژدها شد و سحر ساحران را یکسره در کام خود فروبرد. ساحران چنان تحت تأثیر حق قرار گرفتند که بیاختیار به سجده افتادند و گفتند: ما به پروردگار هارون و موسی ایمان آوردیم.
همین معنا در سوره مبارکه شعراء، آیات ۴۳ تا ۴۸ و سوره مبارکه اعراف، آیات ۱۱۵ تا ۱۲۲ بیان شده است.
۴) شکافته شدن رود نیل
«فَأَوْحَیْنَا إِلَیٰ مُوسَیٰ أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاکَ الْبَحْرَ فَانفَلَقَ فَکَانَ کُلُّ فِرْقٍ کَالطَّوْدِ الْعَظِیمِ»[۶]
پس به موسی وحی کردیم: با عصایت به این دریا بزن. او عصایش را به دریا زد، بیدرنگ دریا به صورت دو بخش شکافته شد و هر بخشی چون پارهکوهی بزرگ گشت. پس ما موسی و همراهانش را وارد شکاف دریا کردیم و فرعون و لشکریانش را به آنجا نزدیک ساختیم تا وارد آن شوند و موسی و کسانی را که با او بودند، همه را از دریا عبور دادیم و نجات بخشیدیم. سپس فرعونیان را با برهم آوردن آب دریا غرق کردیم.
۵) جاری شدن چشمههای آب
«فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاکَ الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَیْنًا»[۷]
به موسی گفتیم: با عصایت بر آن سنگ بزن. پس موسی با عصایش بر آن سنگ زد. سپس دوازده چشمه از آن سنگ جوشید، به طوری که مشخصاً هر طایفهای از آنها آبشخور خود را شناخت و گفتیم: از روزی خدا بخورید و بیاشامید و تبهکارانه در زمین فساد نکنید.
همین مضمون در سوره مبارکه اعراف آیه ۱۶۰ نیز آمده است.
پیامهای تربیتی معجزه عصای موسی
الف) رمز اعجاز عصای موسی
به گفته موسی، آنچه در دست اوست، چوب دستی بیش نیست. موسی بر آن چوب دستی تکیه میکند، برای گوسفندانش برگ درختان را میریزد و کارهای روزمره زندگی را انجام میدهد.[۱۲] اما خداوند سادهترین وسیلهها را به بزرگترین معجزهها و نشانهها تبدیل میکند و همانها را ابزاری برای پیروزی مؤمنان و شکست دشمنان قرار میدهد. فرعون را به خدا دعوت میکند، ساحران را شکست میدهد، بنیاسرائیل را از رود بزرگ نیل نجات میدهد و نیازهای زندگی مردم بنیاسرائیل را پاسخ میدهد.
این قانون الهی است هر چیزی که به قدرت خداوند متصل شد، به معجزهای بزرگ تبدیل میشود؛ خواه مانند دوران انقلاب، مُشتی باشد در برابر توپ و تانک یا مانند دوران جنگ تحمیلی، سلاحی باشد در برابر موشک دشمن و خواه موشکی باشد در برابر گنبد آهنین! این همان سخن قرآن کریم است که میفرماید: «وَ مَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لٰکِنَّ اللَّهَ رَمَیٰ»[۱۳] یعنی ای پیامبر! هنگامی که به سوی دشمنان تیر پرتاب کردی، تو پرتاب نکردی، بلکه خدا پرتاب کرد.
در حادثهی رود نیل نیز معجزه عصای موسی یک پیام بسیار مهم دارد. «قانون طبیعی این است که آب، سَیَلان داشته باشد. آب نمیتواند بدون سیلان باشد و بِایستد امّا قانون طبیعی نقض میشود با عصای موسی... اعتقاد ما این است و ما معتقدیم که قوانین را خدا آفریده و همین قوانین را خود خدا باید اراده کند تا عمل کنند؛ عمل قوانین هم در هر لحظه به ارادهی پروردگار است و اگر اراده کند که عمل نکنند، عمل نمیکنند؛ یعنی دست خدا بسته نیست که شما فکر کنید قانونی که به وسیلهی خدای متعال به وجود آمد، دیگر نمیتواند جلویش را بگیرد.»[۱۴]
ب) راز پیروزی موسی علیه فرعون
خداوند در موارد متعددی به موسی و هارون و بنیاسرائیل میفرماید: «نترسید!»
«قَالَ خُذْهَا وَ لَا تَخَفْ...،[۱۶] قَالَ لَا تَخَافَا إِنَّنِی مَعَکُمَا...،[۱۷] قُلْنَا لَا تَخَفْ إِنَّکَ أَنتَ الْأَعْلَیٰ،[۱۸] لَا تَخَافُ دَرَکًا وَ لَا تَخْشَیٰ[۱۹]»
دلیل نترسیدن یک چیز است: «خدا با شماست!». «خدای متعال به حضرت موسی فرمود: إِنَّنِی مَعَکُمَا أَسْمَعُ وَ أَرَیٰ ؛ نترسید، نترسید، واهمه نکنید، دچار اشتباه در محاسبه نشوید، خدا با شما است. فرمود: اِنَّنی مَعَکُما. دو نفر انسان غیرمسلّح در مقابل جمعیّت عظیم نیروی فرعونی، علیالظّاهر هیچ چیزی نیستند امّا در باطن همهی قدرت متعلّق به اینها است، چون قدرت متعلّق به خدا است.»[۲۰]
همین ایمان موسی به معیت الهی در هنگامه رویارویی با بنبست رود نیل نیز وجود دارد. «بنیاسرائیل که با موسی بودند، خوفشان برداشت، گفتند که یا موسی! الان به ما میرسند... ما را میگیرند و قتلعام میکنند. موسی چه جواب داد؟ حضرت موسی در جواب گفت: قٰالَ کَلاّٰ ، هرگز چنین چیزی پیش نخواهد آمد؛ چرا؟ إِنَّ مَعِی رَبِّی؛ معیّت این است. خدا با من است.»[۲۱]
این واقعه به وضوح تقابل دو تفکر و دو گفتمان را نشان میدهد. جریانی که همیشه تحت تأثیر ابرقدرتی ظاهری دشمنان خدا، بهانهای برای انحراف از مسیر خدا دارند و تفکری که با توکل بر خدا همیشه در مسیر الهی مقاومت میکنند و میدانند در زندگی الهی بنبستی وجود ندارد.
ج) راز اطمینان قلب موسی
آنگاه که خداوند می خواهد به موسی آرامش دهد، موسی را به دوران کودکیاش میبرد. «آنگاه که فرعونیان قصد کشتن تو را در نوزادی داشتند، به مادرت الهام کردیم که تو را درون صندوقی بگذارد و وعده دادیم که تو را به او بازمیگردانیم و تو را بازگرداندیم!»[۲۳]
راز یادآوری این خاطره برای موسی این است که بداند «وَ لِتَعْلَمَ أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ»[۲۴] «بداند که این وعدهای که ما دادیم - و گفتیم منجی را میفرستیم و کسی را خواهیم فرستاد که بنا است جامعهی بنیاسرائیل را در مصر از استضعاف خارج کند - وعدهی درستی است؛ دلش مطمئن بشود، و خاطرجمع بشود.»[۲۵] «خدای متعال برای اینکه دلها را به تحقق وعدههای آینده قرص کند، برخی از این وعدهها را در کوتاهمدت اجرا میکند.[۲۶] «[وقتی] که حضرت موسی در قصر فرعونی به آغوش مادر برگشت، خدای متعال میفرماید:... این وعدهی اوّلی را برایش تحقق دادیم، برگرداندیم تا بداند وعدهی خدا درست است؛ آن وعدهی دوم هم محقق خواهد شد.»[۲۷] «دیدی وعدهی اول چهطور زود عملی شد؟ دیدی بچهیی که در راه خدا داده بودی، چهطور زود به تو برگشت؟ آن وعده هم به همین شیرینی تحقق پیدا خواهد کرد.»[۲۸]
خداوند در دوران مبارزه با طاغوت پهلوی و بعد از آن نیز بارها وعدههای صادق خود را به جامعه اسلامی نشان داده است. وعدههای صادقی که نوید پیروزی نهایی را دارند.
د) خدای موسی یکی است!
لَا تَخَفْ إِنَّکَ أَنتَ الْأَعْلَیٰ * وَ أَلْقِ مَا فِی یَمِینِکَ... [۲۹]
ه) استقامت، شرط معجزه
و) ایام الله فراموش نشود!
در دوران معاصر نیز چند حادثه مهم جزو ایام الله است.[۳۶] یکی از موارد اخیر، حادثه در هم کوبیدن پایگاه آمریکایی پس از شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی است. «این که یک نیرویی، یک ملّتی، این قدرت را دارد، این توان روحی را دارد که به یک قدرت متکبّر زورگوی عالم این جور سیلی بزند، نشاندهندهی دست قدرت الهی است، پس آن روز جزو ایّامالله است.»[۳۷] مورد دیگر، عملیات طوفانالاقصی علیه رژیم صهیونیستی است. «به معنای واقعی کلمه، حادثهی طوفانالاقصی یک حادثهی تاریخساز بود؛ توانست جدول سیاستهای آمریکا در این منطقه را به هم بریزد.»[۳۸] چرا که هرچند «طوفانالاقصی علیه رژیم صهیونیستی است، امّا آمریکازدایی است.» [۳۹] از جمله موارد ایام الله، حمله تنبیهی دلاورمردان نظام اسلامی به رژیم صهیونیستی است.
خلاصه اینکه بر اساس دستور قرآن کریم، همانطور که روزهای پیروزی موسی بر فرعونیان نباید به فراموشی سپرده شود، دیگر ایام الله نیز نباید از یاد مردم و امت اسلامی به فراموشی سپرده شود. ایمان و امید به «نصرت الهی و دست قدرت خداوند» را با این پیام قرآن زنده نگه داریم:
[۱] . امین شیرازی احمد، آئین بلاغت، شرح فارسی مختصرالمعانی، ج ۴، ص ۵۹۳ و ۵۹۴ (با این قید تفاوت «اقتباس» با «تلمیح» معلوم میشود. «تلمیح» مثل این بیت که به داستانیوسف اشاره دارد: یوسف گم گشته بازآید به کنعان غم مخور/ کلبۀ احزان شود روزی گلستان غم مخور (حافظ غزل ۲۵۵) و «اقتباس» مثل: از سر شب تا سحر بر آن رخ چون آفتاب / برفشاندم زلف او «حتی توٰارت بالحجاب»؛ سورۀ ص، آیۀ ۳۲)