حرمت قلم؛ از صداقتِ نگاشتن تا مزدوری تن

در حرمت قلم و ارزش آنچه می نویسد، سخن های بسیاری رفته است و در مدح قلم بدست صادق و مجاهد و ذم قلم بدست مزدور نیز نکته های بسیار گفته شده است.

تاریخ گواهی می دهد که از مجرای همین قلم و آنچه بدان نوشته شده است چه رخدادهای عظیم بنانهاده شده و چه اتفاقات بزرگی رخ داده است.

مرور تاریخ و تأمل در حقیقت قلم

مرور تاریخ و خواندن آیات و روایاتی که در بیان حقیقت قلم و ارزش و مدار و محور حق گویی و خیرخواهی اوست، نکات بسیاری را به ما ارزانی می دارد.

در ارزش و اهمیت و حرمت و شرافت قلم همین بس که خداوند متعال در سوره ای از قرآن کریم به صراحت و صداقت بدان قسم یاد می کند و آنچه می نگارد.

«ن وَالقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ؛ سوگند به قلم و آنچه مي‏نويسند».

باری؛ قلم حکایت تأمل برانگیز و بی نهایتی دارد.

قلم و آنچه می نویسد. سرنوشتهایی که تغییر می دهد و اموری که بنا می نهد.

شيخ محمود شبستري در منظومه عرفاني گلشن راز درباره همین نکته چنین می سراید:

چون قلم در دست غدّاري بُوَد

لاجرم منصورْ برداري بُوَد

چون سفيهان راست اين کار وکيا

لازم آيد يقتلون الانبيا

و این خود گویای خطیر بودن امر قلمزنی و نگارش است، بر خلاف آنچه اهل بلاهت گمان می کنند که کار هرکس باشد خرمن کوبی، واژه ها بر زمین کاغذ سپید بی ادعا.

مرحوم علامه طبرسي (ره) در بیانی مغزدار و زیبا و تلنگروار ، در تفسير مجمع البيان، در باب ارزش و اهمیت قلم و خطیربودن و حساسیتش می گوید:

«پايه امور دين و دنيا بر دو چيز است: قلم و شمشير و شمشير زير پوشش قلم قرار دارد».

و بدرستی که این قلم است که مبنای شمشیرهای طول تاریخ بوده است و جنگهای بسیاری به پا کرده است و یا در برابر ظلم و جور ایستاده است و حق را بیان و عیان کرده است.

از میرزای شیرازی بزرگ که حکم تحریم تنباکو را با قلمش نگاشت و استعمار بریتانیا را به زانو درآورد تا خمینی کبیر که با احکام متنوع و انقلابیش و از جمله حکم سرنوشت ساز و انقلابی سلمان رشدی خبیث، انقلابی دیگر در جهان اسلام بنانهاد.

باری؛ امير مؤمنان علي عليه‏السلام در بیانی ارزشمند و ماندگار مي‏فرمايد:

دانش را با نوشتن در بند کنيد تا باقي بماند و از کفتان نرود.

و خود نشان از حقیقت اهمین و وسیله بودن قلم برای مانایی امر علم و دانش دارد.

اینجاست که باید شعر زیبای مسعود سعد سلمانرا بازخوانیم که سرود:

نبشتن ز گفتن مهم‏تر شناس

به گاه نوشتن به جايْ آرْ هوش

اگر در نبشتن خطايي کُني

سرت چون قلم دور مانَد ز دوش

آری؛ تاریخ را که بنگری به یاد می‌آوری که از سرنشتر همین قلم بود که گاه چون تیغی در دست زنگی مست عمل کرد و گاه وسیله ای در دست طبیب که احیاگر جان مریضی است.

و بالاخره اینکه قلم مقدس است و بسیار هم مقدس. آنقدر که از خون شهدا هم عزیزتر می شود که امام صادق(ع) فرمود:

إذا کان یوم القیامه جمع الله عزّ و جلّ الناس فى صعیدٍ واحدٍ و وضعت الموارین فتوزن دماء الشهدا مع مداد العلماء فیرحجّ مداد العلماء على دماء‌الشهداء.

چون روز قیامت فرا رسد، خداوند اولین و آخرین مخلوقات را در یک سرزمین گرد مى آورد و ترازوها بر قرار مى گردد، سپس خون شهیدان با مُرکب قلم عالمان سنجیده مى شود و این نتیجه به دست مى آید که مداد عالِمان از خون شهیدان سنگین تر است.

و این بیان شرف و حدیث عزیز گویای این اصل حقیقی است که مرکب قلم عالِم با خون شهیدى که در راه خدا مى جنگد در روز قیامت وقتى با هم سنجیده مى شود، مرکّب قلم عالِمان سنگین تر می نماید و برتر می نشیند.

و بر ماست تا حرمت قلم را پاس داریم و بر شرافت و صداقت و صراحت و صیانت از ارزش و خطیربودنش همت گماریم.

قلم را به نان نفروشیم و حق را پایمال نکنیم.

و بر قسمی که خداوند متعال بدان یاد کرده است ایمان آوریم و به یاد داشته باشیم که با قلممان مبادا روی خون شهدا گام گذاریم که:

قلم توتم ماست.

*پی نوشتها و منابع:

بحارالانوار، ج 2، ص 14، ح 26.

گفتار فلسفی، ج3، ص 142.