این نشریات نه تنها حاکی از میزان رشد علمی یک کشور هستند، بلکه با درج و نمایه شدن در پایگاه‌های استنادی به عنوان منبع و پایگاه علمی، مورد رجوع بسیاری از محققین، مولفین و اندیشمندان دنیا قرار می­گیرند؛ بنابراین، در سنجش سطح علمی کشورها در حوزه‌های دانشی مختلف، جایگاه بسیار تعیین کننده­­ای دارند.

حجت‌الاسلام و المسلمین جواد رفیعی، دبیر کمیسیون نشریات حوزوی در گفت وگو با مرکز خبر حوزه وضعیت و جایگاه علمی نشریات حوزوی و نیز نحوه فعالیت آنان را تشریح کرد.

* فعالیت 80 نشریه علمی و تخصصی در حوزه

نشریات دارای رتبه علمی به عنوان نشریه‌های رسمی و مورد قبول جامعه علمی کشور تلقی شده و مقالات ارائه شده در آنها نیز دارای امتیازات مادی و معنوی برای صاحبان اثر است، بنابراین نشریاتی که مقالات علمی منتشر می‌کنند اگر فاقد این رتبه باشند، در پایگاه‌های اسنادی علوم پذیرش نمی‌شوند، چون از مهم‌ترین شاخصه‌های حضور نشریات علمی در این پایگاه‌ها همین رتبه‌ها است.

امروز حوزه علمیه با بیش از80 نشریه علمی و تخصصی در عرصه‌­های مختلف، ظرفیت بسیار خوبی برای حضور در این پایگاه­های جهانی دارد، برخی از نشریات حال حاضر حوزه، دارای چنان غنا و محتوای تاثیرگذاری هستند که خلاء حضور آنها در پایگاه­های استنادی دنیا به وضوح احساس می­شود و این امر نشان می‌دهد حوزه­های علمیه حرف‌های بسیاری در این زمینه دارد.

*مقالات علمی حوزوی، حاوی درجات فنی بالا

بسیاری از مقالات حوزوی، علمی و دارای درجات فنی بالایی هستند، ولی از آنجا که نشریات منتشر کننده این مقالات فاقد رتبه علمی رسمی و جهانی می‌باشند؛ بین مقالات بنابراین در قفسه­ کتابخانه­ها بایگانی می‌‌شوند در حالی که جهان تشنه معارف و علوم اهل بیت(ع) است.

تا دو سال پیش، دو وزارتخانه علوم و بهداشت متصدی اعطای رتبه علمی- پژوهشی و علمی- ترویجی به نشریات بودند و نشریاتی که در عرصه علوم حوزوی و یا علوم دینی منتشر می‌شد، مجبور بودند برای دریافت مجوز و اعطای رتبه علمی به این مراکز خارج از حوزه مراجعه کنند که مشکلات فراوانی در پی داشت، در این راستا با پیگیری­های شورای عالی، مرکز مدیریت حوزه و معاونت پژوهش، از دو سال قبل، تک ماده‌ای در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب و بر اساس آن، اعطای مجوز رتبه علمی- پژوهشی یا علمی- ترویجی به شورای عالی حوزه واگذار شد.

*تاسیس کمیسیون نشریات علمی حوزوی

بر اساس مصوبه شورای عالی حوزه، شورای اعطای مجوزها و امتیازهای علمی حوزه تشکیل گردید، این شورا دارای 4 کمیسیون اصلی است که یکی از آنها کمیسیون نشریات علمی حوزوی است، این کمیسیون بر اساس آیین­نامه­های مدون کار خود را از سال 88 شروع کرد و به تدریج آیین­نامه‌های داخلی، نظام­نامه­ها، ضوابط و معیار های بررسی و ارزیابی نشریات طراحی شد و بعد از طی مراحل قانونی این کمیسیون، اقدام به دریافت و ارزیابی تقاضای نشریات علمی- تخصصی حوزه برای کسب رتبه علمی- پژوهشی یا علمی- ترویجی نمود.

شورای اعطای مجوزها و امتیازهای علمی حوزه و کمیسیون نشریات حوزوی، امروز آمادگی خود را برای پذیرش تقاضای نشریات حوزوی و بررسی و ارزیابی نشریات در میانگین دوره زمانی سه ماهه و اعطای رتبه علمی- پژوهشی­یا علمی- ترویجی اعلام می­دارد.

* تعدادی از نشریات حوزوی رتبه علمی- پژوهشی و علمی -ترویجی دریافت کردند

تاکنون 6 نشریه حوزوی موفق به دریافت رتبه علمی- پژوهشی از کمیسیون نشریات حوزوی و شورای اعطا شده‌اند که برای تایید به شورای عالی حوزه ارسال شده است.

همچنین نشریاتی که با اعطای رتبه علمی- پژوهشی آنها موافقت شده و در کمیسیون و شورای اعطای مجوزها و امتیازهای علمی حوزه به تصویب رسید، عبارت اند از نشریه حکومت اسلامی، قرآن شناخت، اسراء، قرآن پژوهشی، روان شناسی و دین و مطالعات اسلام و روانشناسی؛ گفتنی است که مجموعه این فرآیند در مدت سه تا چهار ماه صورت می­گیرد، بنابراین نشریات حوزوی می توانند از این فرصت به نحو احسن بهره ببرند.

از مجموعه نشریاتی که با رتبه علمی- پژوهشی و علمی- ترویجی آنها موافقت شده دو نشریه حکومت اسلامی و قرآن شناخت نهایی شده و از طریق شورای عالی نیز به آنها ابلاغ شده است و از این بعد این دو نشریه رسماً دارای رتبه علمی- پژوهشی می‌شوند.

برای رسیدگی به نشریات در کمیسیون، ابتدا آیین نامه داخلی، دستورالعمل و نحوه اعطای رتبه علمی به نشریات حوزوی، استانداردهای کمی و کیفی تصویب شد، همچنین فرم‌های تقاضای صدور مجوز طراحی و کمیته‌های تخصصی برای ارزیابی محتوای نشریات و مجموعه داوران تدوین گردید و در نهایت صلاحیت علمی اعضای نشریات نیز بر اساس ضوابط و مصوبات مربوطه و نحوه احراز و روند آن طراحی شد.

گروه های داوری متعددی برای بررسی نشریات پیش بینی شده به طوری نشریات در دو مرحله داوری می‌شوند تا به لحاظ شکلی و ظاهری از شرایط لازم و ویژگی‌های مورد نیاز برخودار باشند، اگر دارای صلاحیت شکلی و ظاهری بودند و محتوای کافی نیز داشت رتبه لازم به آنها اعطا می شود.

البته نشریاتی که حائز رتبه شناخته نمی‌شوند، در صورت ارتقای محتوای بعد از سه شماره انتشار دوباره می توانند تقاضای دریافت رتبه دهند و نشریاتی که دارای رتبه هستند نیز به صورت دوره‌ای نظارت می‌شوند تا اگر شرایط را از دست بدهند ابتدا تذکر و در صورت عدم ارتقا رتبه از آن‌ها کسب شده و سایر امتیازاتشان لغو شود.

* تفاوت نشریات علمی- ترویجی با علمی- پژوهشی

نشریه علمی- پژوهشی ارزش علمی بیشتری نسبت به نشریه علمی- ترویجی دارد؛ به طوری که این نشریات به نوآوری‌های علمی و تولید علم توجه دارد در حالی که نشریه علمی- ترویجی به گسترش حوزه‌های علوم و تبیین نتایج ناظر است.

نشریه علمی- پژوهشی به دنبال تولید دانش است تنها20 درصد محتوای این نشریات می‌تواند  علمی باشد ولی 80 درصد آن باید در قالب مقالات علمی واجد شرایط باشد ، در حالی که در علمی- ترویجی 30 درصد مطالب می‌تواند غیر مقالات باشد و 70 درصد می بایست مقالات علمی باشد؛ البته نشریاتی که رتبه علمی- ترویجی دریافت می کنند می توانند بعد از سه شماره تقاضای رتبه علمی- پژوهشی بدهند.

*و اما سخن پایانی ...

امروز تکثیر و گسترش نشریات دارای رتبه علمی و پژوهشی در حوزه به عنوان یک ضرورت در حوزه مطرح است و حضور حوزه در این عرصه لازم است تا بتواند نقش و جایگاه خود را در رشد علمی کشور و حتی در سطح جهان اثبات کند.

یکی از مهم‌ترین راه‌های معرفی حوزه، حضور و فعالیت علمی و نشان دادن توان و آمادگی برای تولید دانش در حوزه دین از طریق نشریاتی است که دارای چنین رتبه‌ای هستند و برای حوزه‌های علمیه مهم است که در این زمینه به رقابت علمی پرداخته و جایگاه شایسته خود را از طریق انتشار نشریات تولید گرانه و نظریه پرداز به جهانیان نشان دهد.