به گزارش خبرگزاری حوزه، در ابتدای این نشست که در سالن امام خمینی(ره) مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)  در قم برگزار شد، حجت‌الاسلام والمسلمین سعید رهایی، ‌به تبیین چالش‌های موجود میان حقوق بشر و فقه اسلامی پرداخت.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید در تعریف حقوق بشر، گفت: حقوق بشر، مجموعه‌ای از اختیارات و حقوقی است که همه انسان‌ها می‌توانند آنها را داشته باشند که این حقوق به هم پیوسته و غیر قابل سلب از سوی دولت‌ها می‌باشد.

وی ادامه داد: ‌در حقوق بشر، سه دسته حقوق وجود دارد که نخستین آن حقوق مدنی و سیاسی است که در این عرصه،، بیشتری چالش میان حقوق بشر و فقه اسلامی می‌باشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهایی حقوق اجتماعی و فرهنگی و حقوق هم‌سنگی را از دیگر دسته‌های حقوق بشر معرفی کرد و گفت: در حقوق مدتی و سیاسی و حقوق اجتماعی و سیاسی، فرد ملاک می‌باشد، ولی در حقوق هم‌سنگی، فرد ملاک قرار دارد؛ مانند محیط زیست و... .

* اسلام در حقوق بشر پیشگام است

وی با بیان این که در این میان، اسلام، در عرصه حقوق بشر پیشتاز بوده است،‌ ادامه داد: اسلام و فقه یقیناً‌ پیشگامان حقوق بشر در تاریخ انسانیت می‌باشد؛ بسیاری از موارد حقوق بشر را خود پیامبر(ص) در میان مردم بیان می‌داشت که حقوق زنان و حقوق کودکان از  جمله این‌ها می‌باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید در ادامه با اشاره به برخورد‌های موجود در عرصه حقوق بشر و فقه اسلامی اظهار داشت: در این عرصه، ابتدا باید بدانیم که مبنای حقوق بشر در اسناد حقوق بشری، فلسفه نیست،‌دیگر این که مبنای حقوی بشر بر اساس کرامت انسانی است و این کرامت،‌در ذات انسان‌ها وجود دارد.

وی درباره محورهای تعارض میان حقوق بشر بین‌الملل و فقه اسلامی، گفت: نخستین تعارض، پذیرش حقوق بشر با فقه اسلامی، مساوی یا برابری همه حقوق انسانی می‌باشد؛ در حالی که در اسلام، برخی احکام بر اساس تبعیض است.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهایی افزود: تقسیم بندی انسان‌ها بر اساس دین، از جمله این مسائل است که بر اساس آن، دسته مسلمانان از حقوق کامل برخودارند، دسته دوم، موحدان اهل کتاب هستند که از بخشی از حقوق برخوردارند و در دسته سوم که کافر محارب هستند، حقوقی قائل نمی‌شود وجان و مالشان حرمت ندارد.

وی اضافه کرد:‌این در حالی است که در منشور سازمان ملل متحد واعلامیه جهانی آمده است که هر کسی می‌‌تواند بدن هیچ نوع تمایزی، از حیث نژاد، رنگ، جنسیت، عقیده سیاسی و دینی و ... از تمامی حقوق و آزادی بهره‌مند شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید، تساوی بر اساس جنسیت را تعارضی دیگر میان حقوق بشر بین‌الملل و فقه در عرصه برابری معرفی کرد وگفت:‌ بر اساس حقوق بشر بین‌المللی، برابری میان جنسیت آمده است‌،‌ولی در فقه ما،  تفاوت‌هایی وجود دارد که در حقوق بشر به آن تبعیض گفته می‌شود که از جمله ازدواج،‌ نفقه، شهادت دادن،‌ تعداد همسر، ارث، سن تکلیف، قصاص و... می‌باشد.

وی درباره آزادی در حقوق بشر، گفت: در حقوق بشر بین‌الملل انسان آزاد است که در عقیده خود آزاد باشد و آن را تغییر دهد و همچنین می‌تواند آن را آزادانه بیان کند؛ در حالی اسلام اجازه تغییر دین ازاسلام را نمی‌دهد. حجت‌الاسلام والمسلمین رهایی به رفتار انسانی و کرامت انسان در حقوق بشر اشاره کرد و گفت:‌ دراین عرصه، مسئله‌ای که وجود دارد، مجازات اسلامی است که از نظر آنها، غیر انسانی است. آنها مجازات بدنی را که موجب قطع عضو یا قصاص می‌شود را مخالفت رفتار انسانی می‌دانند.

وی افزود: مسئله دیگر در باره حقوق بشر بین‌الملل و فقه، ضمانت اجرایی در این عرصه است؛ به این معنی که بر اساس قوانین بین‌المللی، دولت‌ها و فعالان حقوق بشر مکلف هستند که نه تنها مصوبات حقوق بشر را بپذیرند، بلکه مکلف به تضمین حقوق بشر نیز هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید در پایان گفت: فقه اسلامی باید در این عرصه‌ها پاسخی برای غیر مسلمانان ارائه نماید.

* به  ظرفیت‌های موجود برای تأثیر فقه بر حقوق بشر توجه شود

در ادامه این نشست، دکتر محمد حسن ضیایی‌فر، دبیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی، در تبیین راهکارهای موجود دراین عرصه گفت: برای  این که بحث درباره فقه و حقوق بشر؛ چالش‌ها و راهکارها کامل‌تر باشد، باید ظرفیت‌های موجود در این عرصه نیز مورد بحث قرار گیرد.

وی درباره ظرفیت‌های موجود دراین عرصه گفت: امروز نیاز داریم که درحوزه مبتنی بر مبانی اسلامی و باید‌ و نباید‌های حقوق بشر بین‌‌المللی وارد شده و تئوری پردازی کنیم و بتوانیم چارچوب‌های موجود را به صورت کاربردی در اختیار جهانیان قرار دهیم.

دبیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی افزود: با ورود در این عرصه‌، می‌توان چالش‌های موجود در حقوق بشر بین‌المللی و فقه اسلامی را با ارائه راهکارهایی، از میان برداشت.

وی با بیان این که در این عرصه، نوع نگاه ما به حقوق بشر در ارائه راهکارها، متفاوت است، ادامه داد: نوعی نگاه این است که حقوق بشر را مبنای تحلیل قرار دهیم و بعد آن را نسبت به فقه بررسی کنیم و دیگر این که محور را فقه اسلامی قرار داده وحقوق بشر را بر اساس آن تحلیل نمود.

ضیائی‌فر با بیان این که لازم‌الاجرا بودن قوانین حقوق بشر بین‌المللی،‌ برای تمامی کشور‌ها، به معنی ناتوانی کشورها درگفتمان در این عرصه نیست، ادامه داد: امروزه بحث‌هایی جدی در عرصه‌ها و حوزه‌های مختلف مطرح است، همچنین در برخی از مفاد کهم قابل اجرا در برخی کشورها نیست،‌ بیانیه‌های تفصیلی ارائه شده است.

وی افزود: این گونه نیست بند‌ها و قوانین حقوق بشر،‌تمامی راه‌ها را بسته باشد؛ می‌توان مباحث را پذیرفت، ولی گفتمان‌ها ادامه داشته باشد.

دبیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی خاطرنشان کرد:‌ باید بدانیم که فقه اسلامی می‌تواند بر قوانین حقوق بشر تأثیر بگذارد و حضور در این گفتمان‌ها می‌تواند تأثیرگذار باشد.

* موانع موجود برای تأثیر فقه اسلامی در حقوق بشر جهانی

وی با بیان این که در عرصه تأثیر و  تأثیر فقه اسلامی و حقوق بشر بین‌الملل چالش‌هایی وجود دارد، گفت: ما نیاز داریم که برای تأثیرگذاری در حوزه‌های مختلف حقوق بشر با ابعاد مختلف حقوق بشر آشنا شویم.

وی یادور شد: مشکل دیگر در این عرصه، نبود آمادگی برای استفاده از تجربیات و دستاوردهای مفید طرف مقابل است، این به معنی تقلید نیست.

دبیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی، وجود رویکردهای دوگانه درباره قوانین ومفاد حقوق بشر بین‌المللی در حکومت‌های اسلام را چالشی دیگر در این عرصه معرفی و بیان کرد:‌ حکومت‌های  اسلامی در مقوله حقوق بشر رویکرد دوگانه‌ای دارند؛ به این معنی که از سویی اسناد بین‌المللی در عرصه حقوق بشر را امضا کرده‌اند که با آنچه در فقه اسلامی وجوددارد، اخلاف دارد و از سویی دیگر مراکز دینی وحوزوی کشورهای مسلمان، به عنوان پاسداران دین، قوانین فقهی را بیان می‌کنند. این مسئله مشکلاتی را درجامعه ایجاد می‌کند.

* عوامل تأخیر در تأثیر فقه اسلامی در حقوق بشر جهانی

وی در ادامه به بررسی حقوق بشر بین‌المللی و فقه اسلامی، بر اساس مبنا قرار گرفتن حقوق بشر، اظهار داشت:‌ در این عرصه،  مدعیان و حامیان جدی نظام حقوق بشر، در غالب موارد، از دیدگاه سکولار دفاع می‌کنند و همچنین نظام حقوق بشر بین‌المللی که تنها وارد مباحث نظری شده است در حوزه عملی به گونه‌ای دیگر است.

ضیائی فر خاطرنشان ساخت: در این راستا، در خیلی جاها دوگانه عمل می‌شود و از حقوق بشر، استفاده ابزاری می شود. این مسئله موجب به تأخیر افتادن تأثیر و تأثیر فقه اسلامی و حقوق بشر بین‌‌المللی می‌شود.

بر پایه این گزارش، در پایان، این نشست اساتید شرکت به پرسش‌های شرکت کنندگان پاسخ دادند

یادآور می‌شود، دومین نشست با موضوع«راهکارهای تعامل فقه و حقوق بشر» در آینده‌ای نزدیک با حضور صاحب نظران حوزوی و دانشگاهی در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار می‌شود.