به گزارش خبرگزاری حوزه، آيت‌الله محمد مومن، امروز در نخستین همايش از سلسله همايش‌های فقه حكومتی با موضوع «ظرفيت‌های فقه جواهری در قلمرو فقه حكومتی» كه در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) قم برگزار شد، با بیان این که احكام خداوند در مباحث مقدماتی و اصول با ادله‌ای كه از نظر سندی اعتبار داشته باشد و دلالتی كه قابل قبول عقلا باشد، به دست می‌آيد، گفت: در استنباط احكام شرعی، مهم اين است كه دليل، اعتبار قطعی داشته باشد و دلالتش نيز مورد قبول باشد. بنابراين اين روش كه در استنباط احكام وجود دارد، فرقی بین این نیست كه حكم ما فقه حكومتی باشد و يا غير حكومتی.
وی ادامه داد: اگر تقسيم فقه حكومتی و غير حكومتی بر اين اساس باشد، احكامی در شرع وجود دارد كه موضوع و وابستگی آن به حكومت است و اين احكام زمانی مورد ابتلاست كه حكومت بر عهده حاكمی مسلمان و مورد تاييد شرع باشد، يا به تعبير ديگر ولايت امری باشد.
عضو جامعه مدرسین اضافه کرد: تحقق حكومت اسلامی در خارج، سلسله احكامی را در پی دارد كه اگر حكومت اسلامی نباشد اين سلسله احكام وجود نخواهد داشت؛ اين مساله‌ای روشن نزد فقها و مورد توافق آنهاست و اين گونه نيست كه برخی بگويند اين مسئله جديد ی است.
وی خاطرنشان کرد: خداوند در سوره مائده می فرماید "امروز دين شما را برايتان كامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانيدم و اسلام را براى شما به عنوان آيينى برگزيدم"؛ اين آيه در روز غدير نازل شده است.
آیت الله مومن یادآور شد: پيامبر اسلام (ص) 70 روز قبل از وفاتشان در بين عموم مسلمانان حضرت علی (ع) را به عنوان «ولیّ» بعد از خود اعلام كردند، بعد از اين اعلام و گرفتن بيعت از اشخاصی كه در آنجا بودند، اين آيه شريفه نازل شد؛ يعنی كمال دين به اين است كه ولايت امر بر مردم برای هميشه بعد از پيامبر(ص) مشخص شود؛ اين اعلام ولايت و ولی امری در قالب 12 ولیّ بعد از پيامبر(ص) تحقق پيدا می‌كند.
عضو فقهای شورای نگهبان ادامه داد: زمان اعلام ولايت امر، اين آيه نازل شد. يعنی دين كمالش به اين است كه ولی امر داشته باشد و زمانی كه ولی امر داشته باشيم، دين كامل شده است.اين امر خدا بوده است كه پيامبر(ص) آن را ابلاغ كرده است و اين موضوع آنقدر مهم است كه خداوند خطاب به پيامبر(ص) فرمود "یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ"، یعنی اگر آنچه را كه به تو نازل كرديم اعلام نكنی رسالت خود را تكميل نكرده‌ای.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس اين آيه، دين بدون ولايت كامل نيست و اسلام و آنچه پيامبر آورده بدون ولايت مورد رضايت خداوند نيست. اين ولايتی كه امروز از آن به حكومت اسلامی تعبير می‌كنيم، همان ولايت است.
آیت الله مومن با اشاره به ارزشمندی مسئله ولايت در پيشگاه خداوند ، گفت: می‌توان گفت فقه حكومتی يعنی فقهی كه مبتنی بر ولايت باشد؛ برای مثال موضوع انفال در اسلام مربوط به تمام زمين‌های موات كوهها و دره‌ها و حتی درياها است و در برخی از روايات ذكر شده كه اينها ملك ائمه(ع) هستند و اين انفال ملك خداوند و جانشينان اوست.
عضو جامعه مدرسین حوزه یادآور شد: معنای اين روايات اين نيست كه خداوند خواسته كسی را ثروتمند كند؛ بلكه انفال برای مقام و جايگاه است؛ يعنی برای واليان است، برای پيامبر(ص) است، نه به عنوان شخص پيامبر، برای حضرت علی(ع) است نه عنوان شخص علی ابن ابی طالب(ع) بلكه به عنوان اينكه آن حضرت ولی امر مسلمين هستند.
وی ادامه داد: حكمت انفال اين است كه جز منابع مالی حكومت اسلامی و ولايت اسلامی باشد. اين در صورتی است كه امام، ولايت امر مردم را بر عهده گرفته باشد؛ مانند زمانی كه حكومت توسط امیرالمومنین(ع) اداره می‌شد؛ اما زمانی كه ولايت امر ائمه معصوم(ع) در خارج محقق نشد، آنها با شرايطی اجازه تصرف مسلمانان در اين اموال را صادر كردند و روايات بسيار زيادی در اجازه تصرف شيعيان از اين انفال در اين زمان وارد شده است؛ بنابراين مسئله و حكم انفال، متفاوت می‌شود،اصل مسئله ثابت است، ولی حكم بر اساس وجود ولی امر وعدم وجود آن حكم تغيير می‌كند و اين همان تفاوت فقه حكومتی و غير حكومتی است.
عضو فقهای شورای نگهبان، «خمس» را از ديگر مسائلی دانست كه مبتنی بر حكومت اسلامی و وجود ولايت امر است، گفت: بخشی از خمس ملك امام معصوم(ع) است و اگر زمان امام معصوم(ع) باشد، تصرف در آن جايز نيست و كسی حق تصرف در آن را ندارد.
عضو جامعه مدرسین حوزه یادآور شد: سهمی كه برای امام در خمس وجود دارد به خاطر ولايت امر بودن ايشان است و دو سهم خداوند و پيامبر(ص) نيز به واسطه اين كه امام ولی امر است، به او اختصاص یافته است؛ براین اساس ولايت امر بودن سبب استحقاق سهم خمس به ايشان شده است.
*تحقق ولایت امر و حکومت اسلامی، شرط اجرای فقه حکومتی
آیت الله مومن در پایان خاطرنشان کرد: اين مسائل تنها بخش اندكی از فقه حكومتی است كه در حكومت اسلامی وجود داشته و دارد و اين قبيل مسائل كه اجرای آن منوط به محقق شدن ولايت امر و وجود حكومت اسلامی می باشد، در اسلام فراوان وجود دارد.
