به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری حوزه، به مناسبت سی و چهارمین مراسم کلیساهای پروتستان آلمان که امسال در هامبورگ برگزار شد، همایشی تحت عنوان « نقش اماکن مقدس در فرهنگ اجتماعی » در مرکز اسلامی هامبورگ برگزار گردید.
اسقف دکتر دتلف گوریک در این همایش ضمن تقدیر و تشکر از مرکز اسلامی هامبورگ که به مناسبت روز کلیسای پروتستان این همایش را برگزار نموده است، گفت: لازم است ابتدا بدانیم که محل عبادت از نظر مسیحیان چیست و کجاست؟ ما معتقدیم که انسان در همه جا میتواند عبادت کند. در نامه 17 آمده است، خداوندی که زمین و آسمان‌ها را آفریده است، در یک معبد که ساخت بشر است، سکنی نمیگزیند. بنابراین همه جای کره زمین می تواند مکان عبادت باشد و این یکی از مشترکات بین اسلام و مسیحیت است.
* اسقف گوریک: نقش اماکن مقدس در معرفی دین
وی با اشاره به کارکرد اجتماعی اماکن مقدس افزود: یک دین از طریق مکانهای مقدس به مردم معرفی میشود و بهترین مظهر یک دین مکانهای عبادی آن است. اخیرا در شهر هامبورگ کلیسایی که حدود 10 سال خالی بوده است، فروخته شد و تبدیل به مسجد شد. برخی از مردم نسبت به این امر اعتراض نموده و بعضی از رسانه ها نیز به این جنجال ها دامن زدند. مطمناً اگر این کلیسا به یک مرکز تجاری تبدیل میشد خیلی از اینها اعتراض نمیکردند. به هر حال تعطیلی یک کلیسا و تبدیل آن به مسجد تلخ است، اما باید گفت به طور قطع تبدیل آن به یک مرکز غیر دینی به مراتب تلخ تر می باشد. ما در جامعه ای زندگی میکنیم که مردم دارای فرهنگ ها و ادیان مختلف هستند. بدیهی است برای رسیدن به یک زندگی مسالمت‌آمیز و همراه با صلح و آرامش، باید به آداب و رسوم و نیز مکانهای مقدس یکدیگر احترام بگذاریم.
* امام جمعه هامبورگ: گفتگو با خدا محدود به اماکن خاص نیست
سخنران بعدی این همایش حجت الاسلام والمسلمین رضا رمضانی، مدیر مرکز اسلامی هامبورگ بود. وی در ابتدا با تشکر از حضور و استقبال گرم اقشار مختلف مسیحیان در این همایش اظهار داشت: قطعا شما انتظار دارید که ما دیدگاه اسلام را در مورد اماکن مقدس مطرح کنیم. بسیار روشن است که بهترین فضا و مکان برای دعا و نیایش و ارتباط با خدا اماکن مقدس میباشند گرچه انسان در هرجایی میتواند دعا کند؛ زیرا خداوند یک حقیقت مجرد است و در همه جا حضور دارد. ما معتقدیم که خدای متعال جسم نیست و با چشم دیده نمیشود، بلکه همان طور که اشاره گردید، او یک حقیقت مجرّد از ماده است و همه جا حضور دارد. او حیّ بالذات، حکیم، عالم، قادر، بینا و شنواست. او دعا را می‌شوند و اجابت میکند. این در حالی است که او صمد و بی نیاز مطلق است و احتیاجی به عبادت و یا دعای ما ندارد. به همین دلیل ما معتقدیم که عبادت، دعا و نیایش نیازهای خود انسان است برای رسیدن به معنویت و کمال.
وی ادامه داد: اما در اینکه خدای متعال همه جا حضور دارد قرآن¬کریم میفرماید: «فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ» شما به هر جا رو کنید، خدا آنجاست. بسیار مناسب است که انسانها از این فرصت استفاده کرده و رابطه خود را با خدای متعال تقویت نمایند زیرا دعا جزء نیازهای ضروری انسانها است. گرچه انگیزه های دعا عام است و حتی برای درخواستهای مادی و رفع مشکلات نیز میتوان با خدا سخن گفت اما خیلی مناسب است که انسان برای آراستگی روحی و کسب فضائل اخلاقی و صداقت و راستی و درستی از خداوند کمک بگیرد و در مرحله بالاتر به جائی برسد که فقط از ذکر و نام خداوند لذت ببرد و به دعا و نیایش با خدای محبوب مشغول شود. طبق آموزه¬ های اسلامی به همه انسانها این اجازه داده شده است که مستقیم با خدای خود حرف بزنند و درخواست خود را به طور مستقیم از خدای خود مسألت نمایند. قرآن کریم می فرماید: وَ إِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدّاع إذا دَعان
هرگاه بندگان من از تو درباره من پرسیدند، بگو من نزديكم و دعاى دعاكننده را هنگامیكه مرا بخواند اجابت مىكنم.
مدیر مرکز اسلامی هامبوگ خاطر نشان کرد: بنابراین ارتباط مستقیم با خدای بزرگ، همیشه و در همه جا امکان¬پذیر است و فرقی نمیکند که انسان در خانه باشد یا در محل کار، در مکانی خصوصی باشد و یا در مکانی عمومی، اگرچه مکانهای مقدس به واسطه شرایطی که دارند برای دعا و برقراری ارتباط فضائی مناسب تر هستند.
* آرامش در فضاهای مقدس
وی در ادامه بر توجه خاص و ویژه اسلام به اماکن مقدس و مذهبی اشاره و تصریح کرد: در برخی از مکانها مانند مسجد و یا مزار ائمه(ع) و بزرگان، نام و یاد خدا بسیار برده میشود. بدیهی است در فضایی که نام و یاد خدا زیاد برده شود، آن فضا آرامش بخش است. امروزه علم ثابت کرده است که در همه اشیاء عکس العمل وجود دارد. به عنوان مثال اگر نسبت به آب کلمات و سخنان زیبای گفته شود، در آن تاثیرگذار است و به شکلهای زیبا در آن منعکس می شود، چه اینکه اگر کلمات و سخنان زشت زده شود، عکس العمل نشان میدهد و شکلهای زشتی از خود نشان میدهد. به همین جهت است که در فضایی مثل کعبه و مسجد که نام خدا در آن زیاد برده میشود، این تاثیرات هم افزایش چشم گیری دارند.
* چرا کعبه برای مسلمانان ارزشمند است؟
حجت الاسلام وامسلمین رمضانی افزود: از طرف دیگر اسلام دینی جمع گراست و همانطوری که به فرد توجه دارد، به جمع نیز توجه دارد. اگر انسانها برای یک هدف مقدس جمع شوند هم اجتماع آنها ارزشمند است و هم مکان آنها. ممکن است برای برخی این سوال مطرح باشد که چرا کعبه اینقدر برای مسلمانان مقدس و ارزشمند است، با اینکه خدا همه جا است. در جواب باید گفت برای اینکه آنجا پیامبران زیادی حضور پیدا کرده اند و انسانها را به خدا و توحید دعوت نموده اند و نام خدا به عنوان معبود بشر مکرّر در آنجا برده میشود. در آنجا همه ساله میلیونها نفر در طواف خانه خدا، نام محبوب خود را به زبان می آورند و به دعوت الهی پاسخ می دهند. به همین جهت همه آن فضا رنگ توحید و یکتاپرستی میدهد و روح آدمیان و موحّدان را صفا و آرامش می دهد. و در حقیقت آن مکان مقدس، انسان را به حقیقت پرستش فرا می خواند.
* مسجد، مکان مناسب برای آشتی با خدا
وی در ادامه با تاکید بر اینکه مسجد مکان بسیار مناسبی برای توبه و آشتی با خداست، ابراز داشت: باید بدانیم که از نظر اسلام بخشنده واقعی گناهان و بدی ها و اشتباهات ما انسانها، تنها خداوند متعال است. خداست که فقط بخشنده است و هیچ کس نمیتواند بدی و گناه کسی را ببخشد و برای این امر مهم، مسجد جای بسیار مهم و مناسبی است. همه باید از این فرصت ها استفاده کنند که در مکان های مقدس با خود، دیگران و خدای خود آشتی کنند. مدیر مرکز اسلامی هامبورگ اظهار داشت:انسان در مکانهای مقدس امکان آرامش بیشتری پیدا میکند. انسان در محیط های گوناگون گاه دچار اضطراب و پریشانی و ناامنی میشود. اما مسجد محل آرامش است؛ چراکه محل ذکر است و با ذکر و یاد خدا قلب و روح آدمی به آرامش می رسد. الا بذکر الله تطمئن القلوب. علاوه بر مساجد، محل دفن انبیاء و اولیای الهی نیز برای ما مسلمانان مقدس هستند؛ چراکه روح، همیشگی و جاودانه است و پس از مرگ مانند زمان حیات میتواند تاثیرگذار باشد. لذا ما به زیارت قبور ائمه و پیامبران می¬رویم و با روح آن بزرگواران ارتباط برقرار میکنیم؛ چراکه پیامبران الهی برای ارتباط با روح انسانها و پیوند آن با خدا و خوبیها مبعوث شده اند. وی خاطر نشان کرد: البته بدیهی است که ما هیچ پیامبر و یا امامی را معبود خود نمیدانیم، بلکه به واسطه طهارت روح آن بزرگواران، آنها را برای ارتباط با خدا واسطه قرار میدهیم و از خدای بزرگ میخواهیم که به واسطه عظمت روحی آن بزرگواران ما را ببخشد.
* نقش اماکن عبادی در امنیت اجتماعی
حجت الاسلام والمسلمین رمضانی در پایان با اشاره به اینکه مسلمانان باید به پیامبران و سایر ادیان الهی احترام بگذارند، بر لزوم توسعه مکانهای مقدس تاکید کرد و افزود: هرچه مکان های مقدس و عبادی بیشتر باشد، امنیت اجتماعی نیز برای شهر و مردمان آن بیشتر می¬شود. ما معتقدیم حتی اگر کلیساها زیاد شوند، معنویت و امنیت اجتماعی بالاتر میرود. از اینرو توسعه مکانهای مقدس مانند مسجد، کلیسا و کنیسه به معنای توسعه اخلاق، معنویت و امنیت اجتماعی است. چه اینکه تخریب و بی¬حرمتی به امکان مقدس باعث ناامنی اجتماعی و ناآرامی روحی خواهد بود.
* دیدگاه جامعه شناسان غربی درباره "مقدس"
آخرین سخنران این همایش حجت الاسلام والمسلمین معصومی، معاون مرکز اسلامی هامبورگ بود. وی در ابتدا به نظریات تنی چند از جامعه شناسان غربی در باب معنای واژه مقدس اشاره نمود و گفت: اگر ما بتوانیم معنای مقدس را خوب شناسایی کنیم، آن وقت مفهوم مکان مقدس هم شناسایی میشود و می توانیم تاثیرات مکان مقدس در عرصه های اجتماعی را بررسی کنیم .
وی ادامه داد: بحث «مقدّس» را برای اولین بار به طور آکادمیک دورکیم فرانسوی مطرح کرد. او نظریه ای داد که موجب بسیاری از تحولات اجتماعی شد. او معتقد بود که یک مکان مقدس، عبارت است از محیطی که به واسطه احکامی از جاهای دیگر مجزا میشود و انسانها در آنجا لازم است بایدها و نبایدهایی را رعایت کنند و این تقدس به واسطه این بایدها و نبایدها میباشد. البته این تلقی از مکان مقدس، مشکلاتی را در جهان ایجاد کرد. به خصوص در برخورد حاکمان با اماکن مقدس و نیز در تقدس زدایی نقش جدی را ایفا نمود و باعث ایجاد اختلاف و درگیری های میان حاکمان و کلیساها و برخی دیگر از اماکن مقدس گردید. اما « اتو» نگاه دورکیم را نفی میکند و میگوید تقدس اساسا از ناحیه باید و نبایدها نیست، بلکه یک نوع تجربه دینی است. انسان در اماکن مقدس حالت خاصی پیدا میکند و با عالم بالا و پاک مرتبط میشود. درک این حالت خاص روحی نه با تعقّل قابل ادراک است و نه در دفتر و کتابی میتوان آن را خواند.
معاون مرکز اسلامی هامبورگ افزود: او معتقد است که انسان در مکانهای مقدس سه عنصر اساسی را تجربه میکند: اولاً انسان چون در مقابل خداوند قرار میگیرد، میهراسد و یک حالت ترس در او ایجاد می شود. دوم: با یک امر اعجاب آمیز و رازآلود مرتبط میشود. سوم: همین امر باعث ایجاد جذبه میشود. انسان در محیطهای مقدس به واسطه بزرگی ذات اقدس الهی و برقراری ارتباط با او، احساس مخلوقانه پیدا می کند.
« الیاده» معتقد است امر مقدس عبارت است از هر چیزی که در ارتباط با خدا قرار گیرد. همه اشیاء میتوانند مقدس باشد حتی افکار هم میتوانند مقدس باشند .
* نگاه اسلام به اماکن مقدس
وی با اشاره به نگرش اسلام در رابطه با اماکن مقدس، به تشریح کارکردهای اماکن مقدس در اجتماع پرداخت و اظهار داشت: از نظر اسلام هر آنچه که انسان را به خدا نزدیک کند، مقدس است. کلیساها و مساجد به عنوان مکانهایی که انسانها برای ارتباط با خدا به آنجا مراجعه میکنند، مکانهایی مقدس هستند. اگر از تقدس کلیسا یا مسجد برای مقابله با خدا و یا ایجاد ناهنجاری استفاده شود و یا اگر کسی یا گروهی از مکان مقدس برای مقابله با آزادی، عقلانیت و ...که در ارتباط با خدا به دست می¬آید، استفاده کند تقدس آن مکان از بین می رود. مانند مسجد ضرار در صدر اسلام که پیامبر(ص) دستور خرابی آن را دادند.
* کارکردهای هشتگانه اجتماعی اماکن مقدس
حجت الاسلام والمسلمین معصومی خظار نشان کرد: اماکن مقدس کارکردهای اجتماعی مشترکی دارند:
1. عاملی برای تقویت ارتباط انسان با خدا هستند. اماکن مقدس ابراهیمی مانند کلیسا، مسجد و کنیسه مکانهایی برای برقراری ارتباط با خدا و دوری از ناپاکی ها و کجی ها هستند.
2 . مکانهای مقدس جایی برای خلوت کردن انسانها با خویش و رجوع به اشتباهات و داوری منصفانه درباره رفتار و کردار خویش هستند.
3. اماکن مقدس مکانی برای تخلیه و بهداشت روانی افراد هستند. انسانها به خصوص در جامعه امروزی در ارتباط با پیرامون خویش مشغول کارها و فعالیت¬های اجتماعی می¬شوند و از خود و خدا غفلت می-کند.
4. اماکن مقدس موجب گسترش ارتباطات هدفمند اجتماعی هستند. انسانهایی که در اماکن مقدس می-آیند یک هدف مشترک دارند و آن ارتباط با خداست و این هدف مشترک عاملی برای گسترش ارتباط و دوستی میان انسان¬هاست.
5. هویت بخشی به اجتماعات: اماکن مقدس به جامعه و جهت ها، هویت می¬دهد. کلیساهای غربی و شرقی را رو به طلوع خورشید می¬ساختند. کنیسه ها رو به بیت المقدس بنا می شود و مساجد به طرف کعبه ساخته می¬شود. اماکن مقدس یک جهت دارد و آن هویت ارتباطی با خداست.
6. گسترش معارف: اماکن مقدس به خصوص در اسلام محلی برای گسترش معارف و علوم مختلف می باشند. معمولا در مساجد کلاسهای آموزشی در زمینه های مختلف برگزار می گردد. در واقع اماکن مقدس نقش آگاهی بخشی در ابعاد مختلف را دارند.
7. اماکن مقدس مکانی برای تشکیل انجمن¬های خیریه و جمع آوری کمک¬های مالی و غیر مالی برای کمک به مستمندان جامعه هستند.
8. وحدت بخشی بین انسانها: مکان مقدس اختلاف نظرها را سامان می¬دهد و انسانها را به یکدیگر نزدیک می¬کند.
بخش پایانی همایش به پرسش و پاسخ اختصاص داشته و امام مرکز و دیگر سخنرانان به سؤالات شرکت کنندگان پاسخ دادند که با استقبال چشمگیر و خوبی مواجه شد.
همچنین شرکت کنندگان طی مصاحبه هایی که با بخش خبری مرکز داشتند، ضمن تقدیر و تشکر از برگزاری این همایش، آن را بسیار مفید و در گسترش روابط بین ادیان، مؤثر دانستند.
