سرویس علمی-فرهنگی خبرگزاری حوزه به مناسبت ایام سوگواری سالار شهیدان در گفت و گو با حجت‌الاسلام و المسلمین محمدامین پور امینی از محققان و پژوهشگران حوزه علمیه، به واکاوی و تحلیل تاریخی و عقبه حادثه کربلا پرداخته است.
ایام محرم و صفر برای گام برداشتن در جهت شناخت و معرفی حضرت سید الشهدا(ع) و نهضت امام حسین (علیه السلام) فرصت مناسبی است، گرچه شناخت کامل حضرت سید الشهدا(ع) برای ما شناخت محالی است، ولی به مقدار میسور باید در این مسیر قدم برداشت تا در این ماه آن حضرت و خاندان عصمت و طهارت(ع) معرفی و شناخته گردند، همچنین فرصتی فراهم است تا از افکار و عقاید مردم در دورانی که بمباران شبهات در حد گسترده است، حراست، نگهداری و آفت‌زدایی شود. در دوره‌های سابق اگر حرفی زده می شد، خیلی طول می‌کشید تا منتقل شود و یا اگر منتقل می‌شد، بیشتر متوجه قشر فرهیخته و علما بود و شبهات و مطالب به این صنف می رسید، در مقابل نیز جواب‌هایی هم داده می‌شد.
از باب نمونه، امام خمینی «رضوان الله تعالی علیه» در جواب پسر شیخ مهدی حکمی که منحرف شده بود وکتاب اسرار هزار ساله را نوشته بود، به مدت شش ماه تمام دروس خود را تعطیل کردند و کتاب کشف الاسرار را تالیف نمودند و جا دارد مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام (ره) در انتشار این کتاب ارزشمند نیز مانند دیگر آثار امام خمینی(ره) همت کنند. چراکه در حال حاضر به انتشار این کتاب و امثال نیاز است، که الان سیل حملات وهابیون، نسبت به معارف اصیل و راستین شیعی ساری و جاری است.
به هرحال دیگر این‌گونه نیست که شبهات تنها به سمع و نظر اهل علم و عده خاصی برسد، بلکه شبهات از طریق ماهواره‌ها، رسانه ها و سایر وسایل ارتباط جمعی، به راحتی، در کمترین زمان ممکن در همه جا منتشر می‌شود.
به عبارت دیگر دنیای بمباران تبلیغاتی است، هجوم شبهاتی است که وجود دارد و در همه جا پخش می‌گردد، ماه محرم، فرصتی برای پاسخ گویی و واکسینه کردن مردم، به خصوص نسل جوان ما در مقابل این هجمه ها است.
نکته خاصی که در این بحث و مصاحبه مورد نظرم هست و بر آن تکیه می کنم، بیان یک مطلب است و آن جمله‌ای است که از وجود مبارک امام حسین(ع) نقل شده، امام «علیه السلام» وقتی خبر خلافت یزید را می‌شنوند، کلمه «استرجاع» را بر زبان می‌رانند و می‌فرمایند : « انَّا لِلَّهِ وَ انَّا الَیْهِ راجِعُونَ وَ عَلَی الْاسْلامِ السَّلامُ اذا بُلِیَتِ الْامَّةُ براعٍ مِثْلِ یَزید، اللهوف، ص 10 و بحارالانوار، ج 44، ص 326» این فرمایش حضرت یعنی این‌که با تسلط حاکمی چون یزید، باید فاتحه اسلام را خواند! اسلام اگر به حاکمی مثل یزید مبتلا شود، ازبین می‌رود، اگر مثل یزیدی بر گرده مردم سوار شود، دیگر چیزی از اسلام باقی نمی‌ماند.
بررسی مصدر کلام ابا عبد الله علیه السلام
قدیمی ترین کسی که این جمله را از آن حضرت نقل کرده ،«احمد بن اعثم کوفی»درکتاب فتوح است، احمد بن اعثم کوفی، متوفای 314 است و معاصر با طبری است،از نکات نابی در کتاب فتوح بیان نموده، ایشان در جلد 5 صفحه 13 کتاب فتوح این سخن را از حضرت سید الشهدا(ع) نقل کرده، به‌هرحال کتاب فتوح، نکات نابی دارد که در کتابی دیگر پیدا نمی‌شود، مگر در کتاب مقتل خوارزمی مالکی که بعید هم نیست او نیز از همین کتاب فتوح گرفته باشد. همچنین این سخن حضرت سید الشهدا (ع) در کتاب "مثیر الاحزان" ابن نما (متوفای 645)، در صفحه 15 ؛ ویا در کتاب لهوف سید ابن طاووس،در صفحه 18نیز آورده شده است.
تاملی در کلام اباعبد الله الحسین علیه السلام
قضیه چیست که امام حسین (ع) می گوید: اگر اسلام مبتلای به مثل یزید شود، باید فاتحه اسلام را خواند؟! یعنی اگر یزید سر کار باشد و این خاندان فاسد بنی امیه زعامت و حکومت را ادامه دهند، دیگر چیزی از اسلام باقی نخواهد ماند. این مطلبی است که می‌خواهم بر آن تکیه کنم که فضا چه فضایی بوده و وضعیت چگونه بوده است؟ به امام حسین(ع) نیز در کجای این میدان بودند؟ یکی از خطبا وشعرای به نام عراق، یا نام شیخ محسن ابوالحب یک بیت شعری را به عنوان زبان حال امام حسین(ع) سروده که جهانی شده است:
ان کان دینُ محمّد لم یستقم***إلّا بقتلی، یا سیوف خذینی[1]
اگر دین محمد(ص) جز با کشته شدن من استوار نمی ماند، پس ای شمشیرها جان من را بستانید.
این شعر زبان حال امام حسین(ع) می‌باشد، واقعیت هم همین است که دین اسلام با خون سید الشهداء(ع) حفظ وماندگار شد، امام حسین(ع) از همان ابتدای حرکت از مدینه تا مکه و صحبت‌های بین راه و در خود کربلا این مطلب را با عبارات گوناگون خویش بیان نموده است.
حضرت می فرماید: (ومثلی لا یبایع مثله) کسی چون من با مثل یزید بیعت نمی‌کند ؛ و اگر او چیره گردد و ردای خلافت را بر تن کند، چیزی از اسلام باقی نخواهد ماند .
ریشه های حادثه عاشورا را باید در غدیر جستجو کرد
اگر بخواهیم این قضیه را ریشه یابی کنیم، باید به گذشته برگردیم. برای واکاوی و ریشه‌یابی این مسائل به حادثه غدیر برگشته و شرایط خاص آن زمان را باید در نظر گرفت، عده‌ای که کینه امیر المومنین(ع) را در دل داشتند، در این جمع حضور داشتند، در دعای ندبه به این کینه ها و عداوت ها اشاره شده آنجا که می خوانیم « وَ أَوْدَعَ قُلُوبَهُمْ أَحْقَاداً بَدْرِیَّةً وَ خَیْبَرِیَّةً وَ حُنَیْنِیَّةً وَ غَیْرَهُنَّ، فَأَضَبَّتْ عَلَی عَدَاوَتِهِ، وَ أَکَبَّتْ عَلَی مُنَابَذَتِهِ ، »[2] این کینه‌هایی که ناشی از حضور آقا امیر المؤمنین(ع) در جنگ های مختلف بدر، احد، خیبر، حنین و غیر اینها بود، به کینه ها تبدیل شده بود، تا رسول الله (ص) در حیات ظاهری هستند، جرأت ندارند که نسبت به رسول خدا (ص) زبان درازی کنند، ولی برای انتقام فرصتی می‌طلبند، و این اتفاق باید بعد ازرحلت رسول مکرم اسلام(ص) واقع می‌شد، و این همان نگرانی است که رسول خدا (ص) دارد که بالاخره آیه شریفه نازل شد که « یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ»[3]
ای پیامبر، آن چه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده، ابلاغ کن؛ و اگر نکنی پیامش را نرساندهای. و خدا تو را از [گزندِ] مردم نگاه میدارد. آری، خدا گروه کافران را هدایت نمی‌کند.
پیامبر اکرم(ص) در حجة الوداع حدیث ثقلین را فرموده است، یکی دیگر از مکان‌هایی که ایشان حدیث ثقلین را فرمودند در مسجد خیف است، آنجا حدیث ثقلین را فرمودند، این حدیث مورد اتفاق شیعه و سنی است،و در تواتر حدیث ثقلین هیچ کس نمی تواند شک کند، و شیعه و سنی این حدیث را نقل کرده اند[4] در غدیر هم حضرت رسول اکرم(ص)،ولایت علی بن ابیطالب (ع) را اعلام نمودند، و بعد، همه آمدند و بیعت کردند.
غزالی در رساله« سر العالمین» از روز غدیر تعبیر عید دارد و می گوید: در روز عید غدیر حضرت رسول الله (ص) این حدیث را فرمودند، و حتی عمر هم آمد و گفت «بخ بخ لک یا ابن أبی طالب. أصبحت مولای و مولی کل مسلم»[5] و بعد می گوید که بله، اما پس از رسول خدا(ص)، به خاطر ریاست طلبی و پیروی هواهای نفسانی مسیر عوض شد، سپس غزالی قضیه حدیث دواة وقلم را بیان می کند و می گوید: رسول اکرم(ص) قبل از این که از دنیا برود، کاغذ و دوات خواستند، فرمودند قلم و کاغذ بیاورید، تا بنویسم که بعد از من چه کسی جانشین من شود، واضح است که قضیه به چه ختم می شود! البته عده ای از حاضران جسارت وبی ادبی کردند، رسول خدا(ص) از دنیا رفت و بعد قضیه سقیفه و کنار گذاشتن امیر المؤمنین(ع) از خلافت ظاهری واقع گردید، لذا حضرت، از نظر ظاهری از خلافت کنار رفت و امتی را از خیر برخورداری از امام محروم کردند، و بعد هم جریان غصب فدک و مسائل مربوط به آن پدید آمد، تا این‌که امیر المؤمنین(ع) به خلافت ظاهری رسید، البته یک مسیر انحرافی هم در خلال این بیست و پنج سال خانه نشینی امیر المومنین(ع) ایجاد شد، 25 سال حکومت دیگران موجب گرفتاری فراوان شد، مگر خودشان چه بهره ای بردند؟، مگر چه اندازه بر کرسی قدرت نشستند؟! یکی از ایشان یک سال و نیم را دیگری ده سال وسومی حدود سیزده سال حکومت کرد، قضیه عثمان هم در این محدوده زمانی اتفاق افتاد و کشته شدن عثمان توسط گروهی از مردم که در بینشان عده زیادی از صحابه بودند، مشکلات زیادی پدید آورد، و معاویه هم خود در این جریان دست داشت .
گرچه عثمان خودش اموی است، اما معاویه در پی حکومت شخص خودش بود، عثمان از معاویه کمک خواست و او هم سپاهی فرستاد، اما به آنها گفت شما حق ندارید وارد شهر مدینه شوید! تا این‌که عثمان کشته شد، آنجا دیگر نوبت بهره گیری وی از این فضای ایجاد شده فراهم آمد، و فریاد وا عثماناه سر داد، پیراهنش را برداشتند و به شام بردند، پیراهن عثمان ضرب المثلی شد که در زبان فارسی وعربی مطرح است، اینجا حزبی که مقابل رسول خدا(ص) به سرکردگی ابوسفیان قرار داشت، دوباره قدرت پیدا می‌کند و در قالب حکومت معاویه عرض اندام می کند، این حزب، حزب اموی است تا دیروز با شخص رسول خدا(ص) می‌جنگید، و جالب این است که بعد از رحلت رسول اکرم(ص)، حتی ابوسفیان به امیر المؤمنین(ع) پیشنهاد همکاری می‌دهد و امیر المؤمنین(ع) که می داند این افراد در پی چه چیزی هستند، اعتنایی به پیشنهاد ابوسفیان نمی‌کند، چرا؟ چون قصد ابوسفیان واضح است، او به فکر دین نیست، بلکه او در پی ایجاد فتنه، ونزاع و دعوایی است که دین اسلام ونظام اسلامی از درون فروپاشیده و متلاشی شود، لذا حضرت به او جواب رد دادند، چون« انگیزه» مسأله مهم در هر کاری است. ابو مسلم خراسانی هم در جریان مبارزه با حکومت اموی وپیش از سرکار آمدن عباسیان، وقتی به پیشگاه امام صادق(ع) رسید و گفت که من حاضرم با شما باشم و حکومت را به شما تسلیم کنم، حضرت به او فرمود: نه تو یار من هستی و نه این زمانه، زمانه من است (لست من أصحابی ولا الزمان زمانی) ... این نشان دهنده این حقیقت است که کسب قدرت به هر نحو و قیمتی مطلوب نیست، به هرحال این جریان اموی در زمان پیامبر اکرم(ص) بود، ولی در قالب کفر علنی و نیز سرکرده آنها هم ابوسفیان بود، بعد از فتح مکه، این افراد اسلام ظاهری آوردند، ولی دلهای آنها همان دل و عقیده سابق بود،به طوری که در جلسات خصوصی خود می گفتند خبری از جهنم و بهشت نیست!
خلاصه آن‌که قضیه عثمان که تمام شد، معاویه شروع به بهره برداری سیاسی کرد، پیراهن عثمان را به شام آوردند و آنجا پای آن گریه می کردند، و دستگاهی به راه انداخته بودند، بحث عثمان و پیراهن و این‌که چه کسی عثمان را کشت نقطه آغاز این داستان است، از طرف دیگر، اینها برای معاویه یک حلقه امنیتی قائل شده اند که اجازه نمی دهند کسی او را مورد هجمه قرار دهد! و او را به‌عنوان صحابی پیامبر(ص) کاتب وحی وخال المومنین معرفی کردند، اگر حکومت در وقت خودش به امیر المؤمنین (ع) می رسید، مردم در همان صراط مستقیم دوره پیامبر (ص) باقی می‌ماندند، ودر امنیت، رفاه وآرامش زندگی می‌کردند، ولی زندگی مردم را آلوده کردند، فکر و اموال مردم آلوده شد، و ناعدالتی گسترده گردید، و سنت های غلط و بدعت‌هایی مثل نماز تراویح ایجاد شد، به حدی که وقتی امیر المؤمنین(ع) می خواست این نماز من درآوردی تراویح را بردارد، گفتند واعمراه! گفتند که این تراویح را عمر درست کرده و باید باقی بماند! حضرت در نهایت فرمود که ترسیدم فتنه داخل لشکر گردد، ودر ادامه فرمود اینها را رهایشان کنید! بگذارید بخوانند، بله وقتی انسان گرفتار افراد جاهل شود، اینطور می شود، اما مردم شام اینطور نبودند ونیستند، ایشان در مقابل حاکمشان تسلیم هستند.
خلاصه آن‌که اینها با عنوان طرفداری و خونخواهی عثمان، فتنه را شروع کردند، و برخی از کسانی که خود در قتل عثمان نقش داشتند، وقتی دیدند در حکومت امیر المؤمنین(ع) به اهدافشان نمی رسند، گریه و زاری برای عثمان را شروع کردند! و جنگ جمل نیز از همانجا شروع شد، عایشه کسی است که خطاب به عثمان تعبیر تحقیر آمیزی به‌کار می برد و می گفت: « اقتلوا نعثلًا قتل اللَّه نعثلا» [6] وقتی عثمان کشته شد پرسید چه کسی سر کار آمد؟ گفتند: علی بن أبی طالب، گفت: واعثماناه! چون علی(ع) سر کار آمده بود دلشان برای عثمان سوخت! از همین‌جا فتنه جدید شروع شد و آن گرفتاری جنگ جمل بعد جنگ صفین و جنگ نهروان از آن پدید آمد، بعد هم دست بردار نبودند، بعد از شهادت امیر المؤمنین(ع)،باز هم قضیه خونخواهی عثمان مطرح است .
در جریان کربلا زهیر که از جهت گرایش عثمانی بود، ولی حقیقت امام حسین(ع) او را عوض کرد. وقتی در قضیه کربلا رجز می‌خواندند سپاه شام می گفتند :أنا علی دین عثمان، و یاران سید الشهدا می گفتند "أنا علی دین علی"، این دو قطب را ببینید، آن کسی که آتش بیار معرکه است، همان حکومت و نظام اموی است که از عثمان استفاده می کند، وگرنه در واقع دلشان برای عثمان نسوخته، و قتل عثمان بهانه، وچاشنی گرم کردن تنور سیاسی آنهاست.
یادی از محمد بن ابی حذیفه
یکی از اشخاصی که جا دارد نام او مطرح گردد، شخصی است به نام محمد بن أبی حذیفه، پسر دایی معاویه از خاندان اموی است، او از یاران امیر المؤمنین(ع) بوده، و نقل است که کسی در اختیار الرجال، جلد یک، صفحه 286، حدیث 126 آورده او انسان بسیار خوبی بوده، و از یاران امیر المؤمنین(ع) می باشد، او را قبل از مالک اشتر و محمد بن أبی بکر، حاکم بر مصر قرار داده بود، وی در جنگ صفین هم حضور داشته است، او در جنگ صفین هم رجز خوانده است، آن چیزی که (کسی) نقل می کند این است که بعد از به قدرت رسیدن معاویه، او را به زندان می اندازند، یک روز معاویه گفت این شخص سفیه محمد بن أبی حذیفة را بیاورید که او را خرد کنیم و به او بگوییم که تو گمراه بودی و کاری کنیم که علی بن أبیطالب را دشنام دهد، او را از زندان بیرون آوردند، معاویه به او گفت: آیا وقت آن نرسیده که چشمانت را باز کنی و از گمراهی خارج شوی؟! جواب داد: تو می دانی که از میان کسانی که اینجا نشسته اند، از لحاظ خویشی من بیش از همه به تو نزدیکترم، و می دانی که کسی مثل من تو را نمی‌شناسد، این را قبول داری؟ گفت بله، گفت قسم بخدا، کسی مانند تو در خون عثمان نقش ندارد، همه تو را می‌شناسند، تو امروز خونخواه عثمان شده ای، ولی هیچ کس به اندازه تو در قتل عثمان نقش نداشته است!... بعد محمد بن أبی حذیفة گفت: قسم به خدا من تو را می شناسم از دوره جاهلیت تا به الان اسلام در تو هیچ اثری نگذاشته، و در تو تغییری پیدا نشده است. تو همان کسی هستی که در جاهلیت بوده ای، تو سرزنشم می کنی که چرا علی را دوست می‌دارم؟، ببینیم همراهان علی (ع) چه کسانی اند؟ وهمراهان تو که هستند؟ انسانهای بسیار نماز خوان و روزه گیر ومهاجران وانصار با علی بن ابیطالب همراهی کردند، وبا وی بودند، اما اطرافیان تو چه کسانی هستند ؟ منافقان و آزاد شده‌گان دوره پیغمبر(ص)، کسانی که تا دیروز کافر بودند و پیامبر(ص) منت گذاشت و آنها را آزاد کرد، اینها دور تو را گرفتند وبا تو بودند، قضیه تو واطرافیانت این است و هیچ چیز پوشیده نیست، قسم به خدا که حب و عشق علی(ع) از دل من بیرون نمی رود و تو را به، خاطر خدا و پیامبر(ص)، تا آخرین نفسی که دارم دشمن می‌دارم، این موضع من است. معاویه گفت: تو هنوز گمراهی! ودستور داد تا او را به زندان برگردانند، در حالی که این آیه را می خواند: «السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَیَّ مِمَّا یَدْعُونَنی إِلَیْهِ»[7] زندان برای من بهتر است از چیزی که اینها می‌خواهند. او تا دم مرگ در زندان بود، وبنابر نقلی او در همان زندان به شهادت رسید، قبر ومزار او در نزدیک شهر درعای سوریه در جنوب دمشق است.
این نمونه‌ای بود که بیان شد. حالا خود معاویه در پی چیست؟ او در واقع در پی خونخواهی عثمان نیست، او همان مسیر انحرافی را که آغاز شد، دنبال می کند تا به مقصود خود که سلطنت است برسد، وگرنه دلش برای عثمان نمی‌سوزد، ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه، جلد 5، صفحه 129، از زبیر بن بکار نقل می‌کند [8] (و زبیر بن بکار و دشمن امیر المؤمنین(ع) است) که مطرف بن مغیرة بن شعبه می گوید، من با پدرم نزد معاویة بن ابی سفیان آمدیم، پدرم پیوسته نزد معاویه می رفت و با او صحبت می‌کرد، و هر وقت بر می‌گشت می گفت: معاویه عجب زیرک است! و از او تعریف می کرد، اما شبی از نزد معاویه به منزل آمد وشام نخورد، چهره‌اش گرفته بود و غم و اندوه داشت، کمی صبر کردم، گفتم شاید از ما چیزی دیده و ناراحت است، گفتم: چرا افسرده‌ای؟ این را ابن ابی الحدید از زبیر بن بکار از قول مطرف از احوال پدرش نقل می کند، پدرش در جواب او گفت: پسرم از نزد کسی می آیم که کافرترین مردم است ! گفتم: چه شده؟ گفت: نزد معاویه بودم و کسی دیگر نزد ما نبود، به او گفتم: تو دیگر پا به سن گذاشته ای، یک مقدار از خودت عدالت نشان بده تا خیرت به دیگران برسد، این بنی هاشم برادران تو هستند، قدری به اینها رسیدگی کن ؛ صله رحم کن، دیگر امروز ترسی از اینها نداری، تا دیروز علی(ع) بود و می ترسیدی، اما اکنون همه را از بین برده‌ای؛ حسن بن علی(ع) هم خانه نشین است، رویه ات را عوض کن و قدری ملایم باش، بلکه این باعث شود که نامی نیک از تو بماند! معاویه گفت : « هیهات هیهات ! این کار نشدنی است، چه نامی می خواهی از من باقی بماند، آن کسی که از "تیم" آمد و به حکومت رسید، کار خودش را انجام داد و بعد هم از دنیا رفت، هیچ نامی از او نیست فقط می گویند ابوبکر آمد، چه یادی از او می‌شود؟ بعد نفر دوم آمد که از قبیله عدی است، این هم خیلی زحمت کشید، ده سال حکومت کرد، بعد که از دنیا رفت تمام شد، فقط می گویند عمر آمد و رفت (چه ذکری و چه نامی از ابوبکر و عمر است؟) اما نام ابن أبی کبشه (محمد(ص))، روزی پنج بار در گلدسته ها برده می‌شود !؟ دیگر چه نامی برای ما می ماند! نه من این کار را نمی کنم، مگر این‌که این نام زدوده ودفن گردد. از اینجا معلوم می‌شود که قضیه خیلی عمیق‌تر از قضیه عثمان و قتل عثمان است، قضیه این است که باید نام رسول خدا(ص) دفن شود.
یزید ادامه دهنده سیاست معاویه
تا این‌که این حکومت به یزید رسید، او کسی است که تمام مساوی و بدی‌های پدر را دارد، به علاوه این‌که حفظ ظاهر را هم ندارد، چون جاده برای او صاف و آماده است، از طرف دیگر مردم میان سال وسالخورده ، دوره معاویه و قبل از او مردم دوره پیامبر(ص) را دیده اند، و یا افرادی را که با پیامبر(ص) محشور بوده اند دیده اند، الان نسل جامعه دارد عوض شده بود، نسل سوم و چهارم در پرتو حکومت بنی امیه چشم باز کرده بودند، و اسلام را غیر از اسلام بنی امیه نمی بینند، اگر به همین وضع برنامه پیش برود یزید بعنوان خلیفه پیغمبر(ص) جا می افتند و تمام جنایت‌های او هم به حساب اسلام نوشته می شود، اینجا چه کار باید کرد؟ یا باید دم فرو بست و همین را به عنوان اسلام قبول کرد! که اگر این کار انجام شود باید فاتحه اسلام را خواند، یعنی همان کلام سید الشهدا (ع) که فرمود : « وَ عَلَیالْاسْلامِ السَّلامُ اذا بُلِیَتِ الْامَّةُ براعٍ مِثْلِ یَزید » مردم شام غیر از مردم حجازند، وبا آنها هم محشور نیستند، و از نظر خصوصیات ذاتی هم مردمی تابع حاکمان وتسلیم پذیرند، لذا در اختیار حاکمان خویش بودند. مردم شام با این ویژگی که داشتند، مطیع فرمانروایان خود بودند، و در باطل خودشان محکم بودند، همان‌گونه که امیر المومنین(ع) خطاب به مردم کوفه فرمودند: حاضرم ده تای شما را بدهم ویکی از آنها را بگیرم، که اینها در باطل خودشان محکم ایستاده اند، و شما در حق خودتان تزلزل دارید.
از طرف دیگر، حضرت سید الشهدا(ع) با مردمی مواجه هست که از جهت گرایش فکری متفرق اند، و انگیزه های ایشان هم مختلف است، دل‌ها صاف نیست، راهی نیست مگر این‌که ثابت شود که اسلام معاویه و یزید، اسلام محمدی وراستین نیست. ویادست کم، مردم بفهمند که در برابر اسلام اموی یک چیز دیگری هم وجود دارد، این وسط یک مخالفی هست که این را اسلام نمی داند، آن کس چه کسی می تواند باشد؟ اگر یک فرد عادی باشد، سریع او را تصفیه می کنند و اثری از او باقی نمی‌ماند، پس از ماجرای سقیفه، سعد بن عباده را کشتند و گفتند جنیان او را کشته اند! و کسی هم چیزی نگفت ودروغ را قبول کردند! اگر کس دیگری هم قیام می کرد، حتی اگر چهره معروفی در حد ابن عباس و ابوسعید خدری وزید بن ارقم باشد، تاثیر لازم را نداشت ، اما امام حسین(ع) را همه می شناسند، او تنها نواده پیامبر(ص) است، حرکت ابا عبد الله الحسین(ع) این سئوال را ایجاد کرد که چرا تنها نواده پیامبر(ص) علیه حاکمان برخاسته و آسایش و استقرار کنار قبر رسول خدا(ص) را رها کرده و با زن و بچه به مکه آمده، سپس آواره بیابان‌ها شده تا به کربلا رسید و به شهادت رسید، غیر از امام حسین(ع) هیچ کسی این کار را نمی توانست انجام بدهد، این کار فقط از عهده امام بر می‌آمد، ودیگران باید اطراف ایشان را می‌گرفتند، و با آن برنامه عجیب و وقایع وصف ناشدنی ودرک نشدنی شهادت ایشان ویاران انجام شد، سید الشهدا (ع) کاری کرد که تا ابد تاریخ ماندگار است، زن و بچه را هم آورد که تمام وقایع را به‌عنوان شاهدان ماجرا نقل کنند. و از حماقت یزید بود که اهل بیت(ع) را به شام آورد، چون در همین فاصله، اهل بیت(ع) کار خودشان را کردند، اهل بیت(ع) که وارد شام شدند با جشن و سرور مردم شام وارد شدند، اما چند صباحی نگذشت که جشن وپایکوبی تبدیل به شام گریه وسوگواری شد، یعنی ورق را برگرداندند، از این رو، برخورد روز اول با روز آخر خیلی تفاوت داشت، نه این‌که یزید اصلاح شده باشد خیر؛ اما او دید که نقض غرض است، او می خواست از ماجرای کربلا وحضور اهل بیت(ع) در شام برای استحکام حکومت ننگینش بهره برداری کند، در حالی که حضور ومنطق وگفتار وسخنرانی های اهل بیت(ع) در شام حکومت او را متزلزل کرده ومردم را برای اولین بار با واقعیت‌ها آشنا ساختند، ما در کتاب الایام الشامیة مطلبی را با عنوان انقلاب المعادلة گشودیم واین جهت را مورد بررسی قرار دادیم، به هر حال واقعاً هم اهل بیت(ع) کار خود را به خوبی انجام دادند، ومردم از حکومت ننگین یزید وامویان تنفر پیدا کردند، خود یزید هم حکومت بلندی نداشت و دو سال بعد از کربلا به درک واصل شد.
سلفی گری ادامه حرکت معاویه، یزید وجریان اموی است
اگر کار سید الشهدا نبود امروز خبری از اسلام واقعی نبود، بلکه چیزی درست نقطه مقابل اسلام اصیل بود، اگر بخواهیم نمونه عینی بیاوریم، همین سلفی ها و تکفیری های امروز است، اینها دنباله همان اسلام اموی‌اند، این سلفی‌ها به دنبال چه چیزی هستند؟ و از خود واندیشه شان چه چیزی را نشان داده اند؟ غیر از خشونت، سر بریدن، وحشی گری و درنده‌خویی، چه چیزی از خود نشان داده اند؟ این همان چیزی است که صهیونیزم، آمریکا و استکبار جهانی در پی اوست، اینها می‌خواهند بگویند که اسلام یعنی وحشی گری و خشونت؛ اسلام یعنی سر بریدن؛ اسلام یعنی تعرض به نوامیس؛ درست همان کاری که این سلفیان تروریست انجام می‌دهند، در سوریه سرها را می برند! در مصر بدن ها بر زمین می‌کشانند! می دانید که در تاریخ اسلام اولین سری که از بدن جدا شد سر حجر بن عدی بود، که به دستور معاویه انجام شد، و این سر بریدن ها ادامه پیدا کرد، بعد هم سر مسلم بن عقیل و امام حسین(ع) وقمر بنی هاشم ودیگر شهدای کربلا از بدن جدا شد، و بعد در قضیه شهدای فخّ نیز این روش ننگین ادامه یافت، و بعد مدت‌ها این جریان ساکت بود، تا این‌که این سلفی ها دوباره جنایت سر بریدن را زنده کردند، این اسلام سلفی، وهابی و تکفیری، ادامه راه معاویه، یزید وحجاج است.
اما امام حسین «علیه السلام» راه دیگری را باز کرد تا اسلام واقعی را معرفی کند، ویا لااقل در ذهن همه استارت این مطلب زده شد که نواده پیامبر(ص) مقابل جریان حاکم اموی قیام کرده، اینها می‌گفتند «الحکم لمن غلب» هر کس که بر شما چیره شد، حکومت از آن اوست! وشما در مقابل او ساکت باشید! لذاست که در بین نواصب شخصی است به نام «ابن عربی مالکی »، او گفته است: «ان الحسین(ع) قتل بسیف جده »[9] حسین با شمشیر جدّش کشته شد، چون قیام کرد در مقابل خلیفه یزید! این یعنی ادامه همان خط اموی که می‌بینید، باز هم دست بردار نیستند. کسانی چون ابن خلدون هم در همان مسیرند، البته این سخن سخیف وی مورد اعتراض بزرگانی از اهل سنت مثل آلوسی بغدادی قرار گرفت.
نگاهی به محبین حسین «علیه السلام» در بین اهل سنت
اما باید دانست که دید عموم اهل سنت این نیست، و می توان گفت : این خط سلفی واپسگرا و متعصب، در اقلیت است، ما وجهه غالب اهل سنت را حب ودوستی اهل‌بیت(ع) می بینیم. جریان سلفی ووهابی که مستظهر به دلارهای نفتی ورسانه های عربستان است، باعث نمی شود که ما مسیر را گم کنیم. "شیخ عبدالحمید کشک" در مصر بود، نواری دارد به‌نام مقتل الحسین(ع) که من از مکه خریدم، دو تا خطبه نماز جمعه راجع به مقتل امام حسین(ع) دارد که شنیدنی است. او در خطبه های نماز جمعه خویش ماجرای نهضت امام حسین(ع) وقضایای کربلا را از اول تا آخر به‌طور خلاصه بیان می‌کند، البته مختصر اشتباه تاریخی دارد، او در مصر سخنوری بسیار قوی بود، او در ضمن خطبه می‌رسد به آنجایی که سر مطهر امام حسین(ع) را می خواهند از بدن جدا کنند، تعبیرش این است: «رأس من! رأس من تریدون ان تقطعوه؟!» «سر چه کسی را می خواهید قطع کنید؟» این سر کسی است که حبیب مصطفی(ص) است، خیلی زیبا می‌گوید و از قاتلان حضرت سید الشهدا(ع) به‌عنوان درندگان یاد می‌کند. و یا مفتی سوریه شیخ احمد بدرالدین حسون نیز در ضمن خطبه نماز جمعه خود می گوید: ما از دوره کودکی می دیدیم روز عاشورا که فرا می‌رسید، دسته ای از مردم در خانه هایشان حلوا و شیرینی پخش می‌کردند، واز طرفی می دیدیم که دسته‌ای دیگر گریه می‌کردند!؛ برایمان سؤال مطرح می شد که اگر امروز روز عزاست، پس چرا شیرینی پخش می کنند؟ واگر روز سرور است، پس چرا اینها گریه می‌کنند؟ بعد رو می‌کند به علمایشان می‌گوید: چرا به ما نگفتید و حقایق را کتمان کردید؟ پس راجع به امام حسین(ع) بسیار زیبا صحبت می‌کند.
مناطقی از اهل سنت جهان به‌واسطه یک شنیدن نوار مقتل تغییر جهت دادند؛ مرحوم شیخ عبدالزهراء کعبی که خدا رحمتش کند در دو ساعت و نیم مقتل امام حسین(ع) را بسیار زیبا ودلنشین ومحزون خوانده است که هنوز جایگزین ندارد؛ بعثی ها او را مسمومش کردند و کشتند، شنیدم در برخی مناطق تونس روز عاشورا جشن و سرور داشتند، این نوار را در آنجا پخش کردند، وقتی مردم جریان را شنیدند فهمیدند که عاشورا چیست عوض شدند و می گفتند: ما نمی دانستیم امروز روز حزن و اندوه است نه روز سرور، همین که قضیه را شنیدند و به حقیقت پی بردند، متحول شدند.
این راهی است که سید الشهدا(ع) باز کرد و نشان داد که اسلام اموی اسلام نیست، کفر است، کفری است که زیر چتر اسلام رفته است، ومبلغ فکر جبر وجنایت وخشونت است، این انحراف ایجاد شده، اگر تا قبل از یزید حفظ ظاهر بود در دوره او دیگر حفظ ظاهر هم برداشته شده بود، از بین بردن این طرز تفکر سند بسیار بالایی می خواهد ، خون حجت خدا و عزیزترین کسان او را می خواهد، و حفظ دین آن را مطالبه می کند، سید الشهدا(ع) این مسیر را پیمود، این چراغ را روشن کرد، و این پرچم سرخ حضرت أبا عبدالله مرتب در حال وزیدن و الهام بخش همه آزادی‌خواهان جهان تا روز قیامت است، جمله معروفی از گاندی نقل شده که گفت: من از حسین بن علی(ع) یاد گرفتم چگونه مظلوم باشم، تا پیروز شوم. و افراد دیگری هم زیر این چتر قرار گرفتند و حقیقت را یافتند.
توصیه به مبلغین:
مبلغین لازم است مطالب واطلاعاتشان را بروز کرده، مطالب تاریخی را به همراه تحلیل‌های درست، مطالعه کنند، ما متأسفانه می بینیم که هرچند گاهی، بعضی از مطالبی عنوان می‌شود که اسم تحقیق را دارد، ولی تحقیق نیست، کج سلیقگی است که بعضاً همراه با غرض توأم می‌شود، کسی می آید راجع به حضرت رقیه می‌خواهد شبهاتی وارد کند، ویا برخی می خواهند عزاداری را کم رنگ کنند، ما یادمان نرفته که در اول انقلاب عده‌ای بودند که مجلس سخنرانی می‌آمدند، ولی وقت روضه که می‌شد، بیرون می رفتند! و دید منفی نسبت به مجالس روضه داشتند، امام خمینی(ره) فرمودند: عزاداری سنتی و همان گریه‌ها را حفظ کنید، و تعبیر امام(ره) این بود که مکتب هیاهو می‌خواهد ، واضح است که مجلس امام حسین(ع) شور می خواهد، و البته معنای این سخن این نیست که هر چیز باطلی را انسان تأیید کند، خیر، همان چیزهایی که متداول هست یعنی با تکیه بر سخنرانی همان هیئت‌ها، سینه‌زنی‌ها، وزنجیرزنی‌ها، پرچم‌ها، علامات‌ها، نخل‌ها و سبک‌های سنتی ومتعارف باید حفظ شود تا شور باقی بماند، مجالس عزاداری سید الشهدا(ع) باید سخنران محور باشد، در عین حالی که سینه زنی و مراثی سر جای خودش قرار دارد، اگر مجالس ما مرثیه خوان محور شود، به تدریج، سطح فکری مردم پایین می‌آید، حتی ممکن است زمینه انحراف وسوء استفاده از احساسات مردم پدید آید، سبک سنتی سبک خوبی است که در ضمن حفظ حدود شرعی، محتوای اشعار می تواند به مرور زمان با توجه به شرایط زمانی ومکانی به‌روز گردد، سخنرانان نیز با مطالعات مستمر تفسیری، روایی، اخلاقی وتاریخی و ارایه تحلیل‌های جالب و به‌روز، به غنای مطالبشان بیافزایند؛ لازم است درست مطالعه کنند، متقن واستوار و با استناد به مطالب محکم تاریخی صحبت کنند، البته ذوق هم به خرج بدهند، که ذوق به خرج دادن، تحریف نیست و لطافت خودش را دارد، همراه با به کار گیری ذوق و هنر، بیان مطالب را به گونه ای عرضه کنند که مؤثر باشد، روضه را خوب بخوانند که نمک وبرکت مجلس است، ومجالس به گونه ای باشد تا شنونده حس کند که بر معلوماتش افزوده گشته.
مطالبی که از منبری‌ها می‌شنویم، چند دسته است، یک‌سری علمی وتحلیلی محض است، یک‌سری عاطفی است، البته برای مجالس عمومی چنان‌چه هر دوی اینها ممزوج شود خوب است، خطیبی که بر فراز منبر می‌نشیند، باید متوجه باشد که مخاطبش یک‌دست نیست، یک وقت است که در دانشگاه ومحافل علمی صحبت می‌کند مخاطبان او قشر درس خوانده هستند که اقتضای خود را دارد، اما در مجالس عمومی که همه اقشار حاضر می‌شوند، باید به گونه ای سخن گفت که همه در هر سطحی که قرار دارند، بتوانند استفاده کنند، و علی‌رغم همه ابزارهای تبلیغی که امروزه وجود دارد، باز هم منبر قداست خود را دارد. من یک سفر آلمان رفته بودم، عده‌ای از شیعیان در شهر لایپزیگ، یک واحد آپارتمان را اجاره کرده و به عنوان حسینیه، قرار داده بودند، اینجانب کتیبه ها و پارچه‌های سیاه را از قم خریدم وبرایشان بردم، آنان نیز همه حسینه را سیاه پوش کردند، یک‌روز دیدم که یک هموطن جوان ایرانی وارد شد، تا نگاهش به منبر افتاد به گریه افتاد و چند دقیقه گریه کرد، بعد که آرام شد وقتی که نشست گفت: حاج آقا! چندین سال است من منبر ندیده بودم، الان تا آن را دیدم به ریشه، فکر، عقیده، مسجد وحسینیه خودمان برگشتم، همه چیز برایم زنده شد، به هرحال منبر لوازمی دارد، درست گفتن و استوار سخن گفتن، عرضه عمومی مطالب که هر کسی بهره خودش را به اندازه خودش ببرد شرط است، و از روضه خواندن (گرچه مختصر) ابا نکند.
________________________________________
[1] - این بیت از اشعار خطیب وشاعر معروف شیخ محسن أبوالحَبّ کربلائی متوفّی سنة 1305 ه. ق می باشد.
[2] المزار الکبیر (لابن المشهدی)، ص: 577
[3] - مائده 67
[4] - حدیث ثقلین از نظر سند بسیار محکم و در حد تواتر است. چهل نفر از صحابه، صد نفر از تابعین و بسیاری از عالمان بزرگ در زمانهای مختلف این حدیث را روایت کردهاند. بسیاری از محدثان، صاحب نظران در علم حدیث و علمای بزرگ اهل سنّت این حدیث را صحیح دانسته و در کتب خود نقل کردهاند. [5] - به نقل از تاریخ بغداد 8/ 290.
[6] - النّهایة ج 5 ص 80، وتاج العروس ج 8 ص 141.
[7] - یوسف 33
[8] - وروی الزبیر بن بکار فی ، ، الموفقیات ، ، - وهو غیر متهم علی معاویة ، ولا منسوب إلی اعتقاد الشیعة ، لما هو معلوم من حاله من مجانبة علی علیه السلام ، والانحراف عنه - : قال المطرف بن المغیرة بن شعبة : دخلت مع أبی علی معاویة ، فکان أبی یأتیه ، فیتحدث معه ، ثم ینصرف إلی فیذکر معاویة وعقله ، ویعجب بما یری منه ، إذ جاء ذات لیلة فأمسک عن العشاء ، ورأیته مغتما فانتظرته ساعة ، وظننت أنه لامر حدث فینا ، فقلت : مالی أراک مغتما منذ اللیلة ؟ فقال : یا بنی ، جئت من عند أکفر الناس وأخبثهم ، قلت : وما ذاک ؟ قال : قلت له وقد خلوت به: انک قد بلغت سنا یا أمیر المؤمنین ، فلو أظهرت عدلا ، وبسطت خیرا فإنک قد کبرت ، ولو نظرت إلی إخوتک من بنی هاشم ، فوصلت أرحامهم فوالله ما عندهم الیوم شئ تخافه ، وإن ذلک مما یبقی لک ذکره وثوابه ، فقال : هیهات هیهات ! أی ذکر أرجو بقاءه ! ملک أخو تیم فعدل وفعل ما فعل ، فما عدا أن هلک حتی هلک ذکره ، إلا أن یقول قائل : أبو بکر ، ثم ملک أخو عدی ، فاجتهد وشمر عشر سنین ، فما عدا أن هلک حتی هلک ذکره ، إلا أن یقول قائل : عمر ، وإن ابن أبی کبشة لیصاح به کل یوم خمس مرات : (أشهد أن محمدا رسول الله) ، فأی عملی یبقی ، وأی ذکر یدوم بعد هذا لا أبا لک ! لا والله إلا دفنا دفنا .
[9] - مقتل الحسین مقرّم، ص 6. عبارتی است از ابوبکر ابن العربی اندلسی در عواصم، ص 232
