خبرگزاری حوزه به مناسبت فرا رسیدن دهه بصیرت این مهم را از نگاه قرآن و عترت بررسی می‌کند.

تعریف بصیرت

بصيرت در لغت به معناي بينايي، دانايي است. و درواقع  نيروي ادراک ‌کننده قلب را «بصيرت» می گویند .

انسان با نور باطني و بصيرت مي تواند به واقعيت‌ها پی ببرد.

مشتقات «بصر» 148 بار و واژه «بصيرت» 2 بار در قرآن كريم تكرار شده است و در نوزده آيه قرآن نيز، خداوند با صفت «بصيرت» توصيف شده است .

بصیرت در قرآن

«قَد جاءَکُمْ بَصائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ عَمِىَ فَعَلَیْهَا»

«به راستى رهنمودهایى از جانب پروردگارتان براى شما آمده است. پس هر کس با دیده بصیرت بنگرد، به سود خود او و هر کس به دیده بصیرت ننگرد، به ضرر خود اوست.» (آيه 104 سوره انعام)

«وَإِذَا لَمْ تَأْتِهِم بِآيَةٍ قَالُواْ لَوْلاَ اجْتَبَيْتَهَا قُلْ إِنَّمَا أَتَّبِعُ مَا يِوحَى إِلَيَّ مِن رَّبِّي هَذَا بَصَآئِرُ مِن رَّبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ».

«و هر گاه براى آنان آياتى نياورى، مى‏گويند چرا آن را خود برنگزيدى، بگو من فقط آنچه را كه از پروردگارم به من وحى مى‏شود پيروى مى‏كنم اين [قرآن] رهنمودى است از جانب پروردگار شما و براى گروهى كه ايمان مى‏آورند هدايت و رحمتى است»(203 سوره اعراف)

«أفَلَمْ یَسِیروا فِى الارْضِ فَتَکُونَ لَهُم قُلُوبٌ یَعْقِلُونَ بِها أو آذَانٌ یَسْمَعُونَ بِهَا فَإنَّها لا تَعْمَى الأبْصَارُ وَ لکِنْ تَعْمَى القُلُوبُ الَّتى فِى الصُّدُورِ»؛ «آیا در زمین گردش نکرده‌اند، تا دل هایى داشته باشند که با آن بیندیشند یا گوش هایى که با آن بشنوند؟ در حقیقت، چشم ها کور نیست، لیکن دل هایى که در سینه هاست، کور است.» (سوره حج آیه 46)

«قَدْ کَانَ لَکُمْ آیةٌ فِی فِئَتَینِ الْتَقَتَا...یرَوْنَهُمْ مِثْلَیهِمْ رَأْی الْعَینِ وَاللَّهُ یؤَیدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یشَاءُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی الْأَبْصَارِ.

دو گروهی که (در میدان جنگ بدر) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه خدا نبرد می‌کرد و جمع دیگری که کافر بود (در راه شیطان و بت) در حالی که آن‌ها (گروه مؤمنان «را ا با چشم خود، دو برابر آنچه بودند، می‌دیدند. (و این خود عاملی برای وحشت و شکست آن‌ها شد» و خداوند هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) با یاری خود تأیید می‌کند. در این، عبرتی است برای بینایان))! (آل‌عمران آیه13)

 (وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنّمَ كَثيرًا مِنَ الْجِنّ‏ِ وَ اْلإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَاْلأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ)؛ (اعراف/سوره۷،آیه۱۷۹.)

«به يقين گروه بسياري از جن و انس را براي دوزخ آفريديم، آنها دل‌ها (و عقل‌ها) دارند که با آن (نمي‌انديشند و) نمي‌¬فهمند و چشم‌هايي دارند که با آن نمي‌بينند و گوش‌هايي دارند که با آن نمي‌شنوند. آنها همچون چهارپايان‌اند، بلکه گمراه‌تر. اينان همان غافلان‌اند.

(أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلّهُ الله عَلى‏ عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلى‏ سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلى‏ بَصَرِهِ غِشاوَةً فَمَنْ يَهْديهِ مِنْ بَعْدِ الله أَ فَلا تَذَكّرُونَ؛ «آيا ديدي کسي را که معبود خود را هواي نفس خويش قرار داده؟ و خداوند او را با آگاهي (بر اينکه شايسته هدايت نيست) گمراه ساخته و بر گوش و قلبش مهر زده و بر چشمش پرده اي افکنده؛ با اين حال چه کسي مي تواند غير از خدا او را هدايت کند؟ آيا متذکر نمي شويد؟!».

انابه‌‏کنندگان بصیر هستند

بنده انابه‏کننده از انسان‌های روشن‏ضمیر و اهل‏ بصیرت می‌باشد:

 «تَبْصِرَةً وَذِکْرَی لِکُلِّ عَبْدٍ مُنِیبٍ؛سوره  ق۵۰،آیه۸.

 تا وسیله بینایی و یادآوری برای هر بنده توبه کاری باشد!»

بصیرت از نگاه اهل‌بیت (ع)

چه کسی کور است؟

پیامبر اکرم : «لیس الأعمى من یعمى بصره اِنّما الأعمى من تعمى بصیرته»؛ «نابینا کسى نیست که چشمانش کور است؛ به درستى که نابینا کسى است که بصیرت ندارد.»

«دوام الغفلة يعمي البصيرة؛ ادامه يافتن غفلت، ديده بصيرت را کور مي‌کند».

جنگ و بصیرت

حضرت امیر علیه السلام از رزمندگان راستین با صفت بصیرت  یاد می‏کند: 

«حَمَلُوا بَصائِرَهُمْ عَلی اسْیافِهِمْ.

 بصیرت های خویش را بر شمشیرهایشان سوار کردند. یعنی اگر در میدان نبرد، تیغ می‏زدند از روی بصیرت بود.»

کور از نگاه امام علی(ع)

 حضرت امام علی علیه السلام می‌فرماید: «اگر دیده بصیرت، کور باشد نگریستن چشم سودی نمی‌دهد. . تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، عبد الواحد آمدی، ص۴۱.

ویژگی‌های بصیر

حضرت امام علی علیه السلام می‌فرماید: «با بصیرت کسی است که بشنود و بیندیشد، نگاه کند و ببیند، از عبرت‌ها بهره گیرد آنگاه راه روشنی را بپیماید که در آن از افتادن در پرتگاه‌ها به دور ماند .نهج البلاغه خطبه۱۵۲، ص۴۷۳.

تعبیر زیبای امام صادق(ع)

قال الصادق (ع): «العامل على غیر بصیرةٍ کالسّائر على غیر الطریق لا یزیده سرعة السیر من الطریق إلاّ بعدا»؛ «کسى که بدون بصیرت و آگاهى کارى انجام دهد، مانند رهگذرى است که از بیراهه مى رود و هر چه سریع تر برود، از راه بیشتر دور مى گردد.»