خبرگزاری حوزه/ 20فروردین سالروز شهادت سید شهیدان اهل قلم آقا مرتضی آوینی که به همین مناسبت در تقویم سالیانه ما به عنوان روز هنر انقلاب اسلامی نامگذاری شده است.
چه نامگذاری دقیق و فرخنده و بجایی، روز عروج ملکوتی کسی همچون سید مرتضی آوینی که نماد و نمود هنرمند متعهد و انقلابی بود و حقیقت انقلاب اسلامی را در جان و جهان خویش درک کرده و به راستی و درستی دریافته بود، به این عنوان نامگذاری گردیده است.
به جاست تا در این روز نگاهی داشته باشیم به حقیقت هنر و آنچه در اندیشه و منویات بزرگان خرد و انقلاب اسلامی به عنوان هنر انقلابی و دینی یاد می شود و از این رهگذر با مروری بر اندیشه بنیانگذار انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی و رهبر فرزانه انقلاب به افقی روشن در این راستا نایل آییم.
هنر انقلاب اسلامی بی تردید با آنچه به عنوان هنر برای هنر و یا سوءاستفاده از گوهر خلاقیت برای انتشار هواهای نفسانی و شهوات حیوانی بکار می رود، مرزبندی مشخص و دقیقی دارد.
هنر انقلاب اسلامی، دارای ماهیت و ویژگی هایی است که از متن دین و اندیشه الهی برمی آید و در واقع مرزبندی این هنر اصیل با آن هنر سخیف و حیوانیت و مادی گراییش، از همین جا بروز می کند و ظهور میابد.
هنر انقلاب اسلامی، هنر مجاهدت و مبارزه است؛ هنر تعالی و پیشرفت معنوی؛ هنر معنویت و ابزاری برای گسترش حقیقت.
این هنر، در واقع، مبارزه ای است در برابر تاریکی ها و انحرافات و شیطان صفتی های رایج در جهان ماده.
در بیانی مانا و جاوید از امام خمینی(ره) به این نکته اشاره ای دقیق و تکان دهنده رفته است:
«هنر در جايگاه واقعى خود تصوير زالو صفتانى است كه از مكيدن خون فرهنگ اصيل اسلامى، فرهنگ عدالت و صفا لذت مىبرند. تنها به هنرى بايد پرداخت كه راه ستيز با جهانخواران شرق و غرب و در راس آنها امريكا و شوروى را بياموزد. هنرمندان ما زمانى مىتوانند بىدغدغه، كولهبار مسؤوليت و امانتشان را زمين بگذارند كه مطمئن باشند مردمشان بدون اتكاى به غير و تنها و تنها در چارچوب مكتبشان به حيات جاويدان رسيدهاند و هنرمندان ما در جبهههاى دفاع مقدس اين گونه بودند تا به ملاء اعلا شتافتند و براى خدا، عزت و سعادت مردمشان جنگيدند و در راه پيروزى اسلام عزيز تمام مدعيان هنر بىدرد را رسوا نمودند خدايشان در جوار رحمت خويش محشورشان گرداند.»
(بیانات امام خمينى(ره) در تاریخ 30/ 6 / 67)
این معنا، در بیان رهبر فرزانه انقلاب هم به شکلی دیگر تجلی یافته و ایشان علاوه بر توجه و تنبه نسبت به اهمیت و والایی هنر و نیازی که انقلاب بدان دارد یاداوری می کنند که:
«شک نباید کرد که انقلاب به هنر نیازمند است وهنر انقلاب از آنجا که باید حامل مفاهیمی نو وقهراً نا آشنا باشد ، واز آنجا که باید با همه معارضه ها و خصومتهایی که هیچ انقلابی از آن مصون نیست ، درگیر شود و ازآنجا که باید معارف نوین را در ذهن ها راسخ وماندگار سازد ، ناگزیر باید هنری ممتاز وفاخر وپیشرو باشد .»
ایشان در بیانی دیگر به راستی و روشنی تأکید می کنند که:
«ابزارهای هنری بی شک ، رساترین ، بلیغ ترین وکاری ترین ابزار ابلاغ وتبلیغ پیام است .»
و اینجاست که ارزش و اهمیت هنر و نقشی که در انتشار و رونق اندیشه الهی و اسلامی دارد روشن می گردد.
ایشان به عنوان یک هنرشناس حقیقی و در قامت یک منتقد زبردست، در بیان دیگری اشاراتی دقیق و تأمل برانگیز به ابعاد مختلف هنر و ارتباط آن با معنای انقلاب اسلامی دارند و به تبیین این جایگاه می پردازند؛ تبینی که هم به فرم و هم به محتوای هنر توجه دارد و این نکته وقتی در بیان یک رهبر عالیقدر دینی و مرجع آیینی می آید، بسی وایه خرسندی و شگفتی و شوق است:
«هنر یک شیوه بیان است ، یک شیوه ادا کردن است . منتها این شیوه ی بیان از هر تبیین دیگر رساتر ، دقیق تر ، نافذتر وماندگارتر است .دقت در هریک ازاین چند تعبیری که عرض کردم :رساتر بودن ، دقیق تر بودن ، نافذ تر و ماندگارتر بودن ، در فهم معنای هنر کمک می کند . ای بسا که یک گزارش غیر هنری ، گرچه علمی وتحقیقی ودقیق ، خاصیت ارائه ی هنری را نداشته باشد . بارها گفته ام که هر پیامی ، هر دعوتی ، هر انقلابی ، هر تمدنی وهر فرهنگی تا در قالب هنر ریخته نشود ، شانس نفوذ وگسترش ندارد وماندگار خواهد بود وفرقی هم بین پیام های حق وباطل نیست .
کارهنر با محتوی پایان نمی یابد ، قالب نیز ارزش بسیار دارد .ظرف نازیبا ، مظروف زیبا را زشت جلوه می دهد وبرای ساختن ظرف زیبا در عرصه ی هنر تنها استعداد کافی نیست ، آموزش هم ضرورت دارد . هنرمندانی که قدرت آموزش اصول هنری را در خود می بینند ، باید به یاری جوانان بشتابند .»
اینک به جایگاهی می رسیم که توجه داشته باشم به هنر به مثابه یک رسانه پویا و فراگیر و به شدت اثرگذار.
این نکته نیز در بیان رهبر فرزانه انقلاب تلألویی دلنواز دارد:
«شعر وهنر ، زیباترین قالب برای همه ی پیام های نوین ومایه گسترش ونفوذ این پیام ها تا همه جای خطه ی وسیع دلها وجان های انسانی ست وشاعران وسخن سرایان آگاه همیشه توانسته اند والاترین معارف انسانی را در کتیبه ی روزگار با نقشی جاودانه ، به نسل های بعد از خود بنمایانند .»
و نیازی که جمهوری اسلامی به هنر دارد و در جملات حضرت آقا به روشنی و صراحت بیان می گردد:
«هنر در جمهوری اسلامی یک وسیله وابزار واز شمار بهترین هاست . اگر جمهوری اسلامی حرفی برای گفتن ویا ایده ای برای عرضه کردن دارد ، این عرضه باید با بهترین شیوه ها که همان هنراست انجام گیرد .»
و البته شاخصه هایی که هنر انقلاب اسلامی بدان مزین و مفتخر است:
«هنرامروز ایران ، هنر مقاومت است ، نه هنر تسلیم وسازش . این گونه هنر ، شرط اصلی آگاهی و زمان شناسی ونیز شجاعت وگستاخی در برابر تهاجم وحشیانه ای است که در آن از همه ابزارها برای سرکوبی وبه ذلت کشانیدن ملت ما استفاده می شود.»
و نیز نکته مهم و خطیری که در حوزه هنر انقلاب مورد توجه ایشان واقع می شود و آنهم هنرمند انقلابی است و توجه و تشویقی که همه آحاد جامعه و مدیران و مسوولین باید نسبت به این مقوله و پیشروانش به خرج دهد:
«باید هنر به عنوان رساترین زبان برای انتقال ایده های شریف مورد توجه باشد و تشویق هنرمندان متعهد جامعه ونیز پرورش هنرمند یک اقدام اساسی تلقی گردد.»
و بالاخره این نکته نغز و اشاره جدی و خطیر که با حقیقت و اصالت انقلاب اسلامی و ماهیت و آینده اش گره می خورد و حضرت آقا توجه و تنبهی بسزا و درخور نسب به آن بجا می آورند:
«عزیزان ، توجه داشته باشید هنری که امروز به نام هنر اسلامی وهنر انقلابی ارائه می شود ، آبروی جمهوری اسلامی وانقلاب اسلامی ست ، لذا باید هم از لحاظ تکنیک هم از لحاظ محتوی، همواره در منتهای قوت باشد .... ما امیدوار هستیم که آن اوج وجهش را بعد از چند سال بدست آوریم ... باید محتوای هنر وقالب هر هر دو با هم و به موازات هم ترقی وپیشرفت داشته باشد.»
آری؛ «ماباید قرص ومحکم مواضع خودمان را بگوییم که ای نویسنده ! فیلمساز ! نمایشنامه نویس ! تو اگر واقعاً می خواهی برای این انقلاب وبا مردم باشی ، ایدئولوژی این مردم را بفهم وبا این ایدئولوژی حرکت کن وشاعر مردمی وهنرمند مردمی باش . اما اینکه تو بخواهی در برج عاج خودت بنشینی وهمان ذهنیات قدیمی را مطرح کنی ، از مردم جدا می مانی ومنزوی می شوی ، و چون این حکومت ، حکومتی مردمی ست وقتی از مردم جدا شدی از همه جا منزوی وبیگانه خواهی شد.»
و چه زیباست این عمق نگاه و توجه دقیق که « هنر ديني را نبايد با هنر قشري و تحجرگرا ـ و به تعبيري پيروي از روشهاي فلان مجموعة جاهل و نادان اشتباه كرد. هنر ديني عبارت است از هنري كه بتواند مجسم كننده و ارائه كنندة آرمانهاي دين اسلام ـ كه البته برترين آرمانهاي اديان الهي است ـ باشد. اين آرمانها همان چيزهايي است كه سعادت انسان، حقوق معنوي انسان، اعتلاي انسان، تقوا و پرهيزگاري انسان و عدالت جامعة انساني را تأمين مي‌كند..»
(بیانات در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر و رسانه(1/5/1380)
و پایان بخش این نوشتار هم مزین به کلامی گهربار و نغز و پرمغز از سید شهیدان اهل آقا سید مرتضی آوینی که فرمود:
«انسان با “هنر” زاده شده است و با “هنر” زيسته و با “هنر” خواهد مرد. زبان هنر يكي از رساترين و قوي ترين ابراز انتقال فرهنگها و بوجود آمدن تمدنهاست.
هنر، هرچه هست، نمي تواند كه خود غايت حركت خويش باشد و بايد در خدمت اين مبارزه بزرگي درآيد كه ميان اسلام و قدرت هاي فرعوني جهان درگير است.»
