خبرگزاری «حوزه»گوشه ای از مقام شهید در قرآن و روایات و معانی زنده بودن شهید درپیشگاه خداوندسبحان را به قلم عباس مخبر منتشر می کند.
راغب اصفهانى در معنى آيه «وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ» حدید/19 ، گويد: شهيد را به اين سبب شهيد گويند كه در حال شهادت نعمتهاى آن جهان را می ىبيند. يا به واسطه آنست كه نزد خدا حاضر مى شود، چنانچه مى فرمايد: «عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ».
مرحوم علامه شهيد مطهرى گويد: مرگى شهادتست كه انسان با توجه به خطرات احتمالى يا يقينى فقط به خاطر هدف مقدس و انسانى يا به تعبير قرآن «فِي سَبِيلِ اللَّهِ» از آن استقبال كند. و شهادت دو ركن دارد: يكى اينكه در راه خدا باشد، دوم آنكه هدف مقدس باشد.
شهادت به حكم اينكه عملى آگاهانه ، اختيارى و هدفى مقدس است و از هر گونه انگيزه خودگرايانه، منزه و مبر می باشد، تحسين انگيز و افتخار آميز است.
به نظر مى رسد كه كلمه «شهيد» از «شهادت» گرفته شده، شهادت،شاهد و شهيد به معنى گواه است براى اثبات هر حقى بعد از بينه از راه اثبات گواه، لذا شهيد گواه حقانيت است.
صاحب كتاب «الفقه على المذاهب الاربعة» گويد: شهيد بر سه قسم است:
* شهيد دنيا و آخرت و آن شهيدى است كه در راه خدا و در ميدان جنگ كشته شود.
* شهيد در آخرت. و آن كسى است كه در ميدان زخمى شده ولى بعد از مدتى فوت شود چنين كسى ثواب شهيد را دارد؛ مانند آدم غرق شده، و يا كسى كه در غربت بميرد. و چنانچه در روايات دارد.
«من مات غريبا كمن مات شهيدا»اينها در حكم شهيدند، يعنى در آخرت ثواب شهيد را دارند.
* منافقى كه در لشكر اسلام كشته شود احكام شهيد را دارد مانند (ساقط بودن غسل و كفن) اما اجر شهيد را ندارد (نه در دنيا و نه در آخرت) در دو فرض اولى اختلافى بين شيعه و سنى نيست.
*مقام شهيد در قرآن
«وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ»آل عمران/169 «مپنداريد كسانى كه در راه خدا كشته شده اند مرده اند، بلكه زنده اند و نزد خدا روزى داده مى شوند».
چند احتمال درمعانى زنده بودن شهدا
* زندگى جاودانه اخروى و رسيدن به نعمتهاى بهشت. لذا با اين آيه به عالم برزخ و قيامت استدلال كرده اند.
* باقى ماندن نام و آثارش چون شهادت مرگ عادى نيست كه از خاطره ها برود.
* اثرش در بازماندگان به اندازه مرگ عادى نيست، يعنى اگر كسى فرزندش به بيمارى بميرد يا در راه خدا شهيد شود، در صورت دوم مصيبت سبكتر است. بدليل اينكه خيلى از افراد كه فرزندان عزيز خود را در راه خدا داده اند با كمال آرامش تحمل مصيبت كرده اند، نمونه هاى بسيارى در جريانهاى فعلى ديده شده است مانند اينكه مادرانى در انقلاب اسلامى ايران خودشان فرزندان خود را به خاك سپردند بدون جزع و بی تابى.
«وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْياءٌ وَ لكِنْ لا تَشْعُرُونَ».بقره /154 به كسانى كه در راه خدا كشته شده اند مرده نگوييد بلكه زنده اند ولى شما آن را درك نمى كنيد» يعنى نه در فكر و نه در زبان، شهدا را به عنوان مرده يادآورى نكنيد، و تصور ننمائيد.
*مقام شهيد در روايات
در روايات رسيده از پيغمبر اكرم (ص)و ائمه معصومين (علیهم السلام)اخبار بسيارى در باره شهيد و فضيلت شهادت و مقام شهيد وارد شده است .
* «عن الصّادق (عليه السّلام) عن رسول اللَّه (صلّى اللَّه عليه و آله) قال: «الخير كلّه في السّيف و تحت ظلّ السّيف و لا يقيم النّاس الّا السّيف و السّيوف مقاليد الجنّة» (وسائل الشيعه، ج 11، ص 5 )
حضرت امام صادق (عليه السّلام) از پيغمبر اكرم (ص) نقل كرده كه فرمودند: «تمام خيرها و خوبيها در شمشير و زير سايه شمشير است و مردم را به راستى و عدالت، چيزى جز شمشير وادار نمی كند، و شمشيرها كليدهاى بهشت اند».
مقصود از شمشير نيروى دفاعى است. البته نه هر شمشيرى بلكه شمشيرى كه به فرمان خدا و رسول او به كار رود؛ چون براى اقامه عدل دو راه وجود دارد يكى آگاهى دادن به وسيله منطق و استدلال؛ و در صورت نپذيرفتن شمشير و قدرت- چنانچه در آيه شريفه مىفرمايد: «لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْمِيزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ».حدید/25 روايت را بايد با قرآن تطبيق كرد و الّا ممكن است افرادى از چنين رواياتى زور مدارى را استفاده كنند. تمام خير در شمشير است،درصورتی که آن شمشير در اختيار انسان كامل خير انديش و عادل به تمام معنى باشد.
كما اينكه در مسأله جهاد ابتدائى يكى از شرايط آن اجازه امام يا نايب اوست- البته جهاد دفاعى، اين شرايط را ندارد.- لذا جباران و ستم پيشگانى كه امروز دنيا را به خاك و خون مى كشند، حالشان معلوم است. و از اين جمله «و السيوف مقاليد الجنة» مقام شهيد معلوم مى شود.
*عن النبى (صلّى اللَّه عليه و آله): «للجنّة باب يقال له باب المجاهدين يمضون اليه فاذا هو مفتوح و هم متقلّدون بسيوفهم و الجمع في الموقف و الملائكة ترحّب بهم قال فمن ترك الجهاد البسه اللَّه ذلّا و فقرا في معيشته في دينه انّ اللَّه اعزّ امّتى بسنابك خيلها و مراكز رماحها»( وسائل الشيعه، ج 11، ص5)
پيغمبر گرامى اسلام فرمود: «براى بهشت درى است مخصوص مجاهدين در راه خدا هنگامى كه بر در بهشت برسند آن در گشوده مى شود در حالى كه مجاهدين شمشيرها به كمر بسته و هنوز مردم در موقف حساب سرگردانند».
توضيح آنكه: در روايات دارد بعضى از مردم در صحنه قيامت به قدرى سرگردان مى مانند كه فريادشان بلند مى شود: ما را از اين سرگردانى نجات دهيد، و لو اينكه به جهنم ببرند ولى مجاهدين در راه خدا هيچ معطلى ندارند. بعد مىفرمايد: «وقتى مجاهدين داخل بهشت شوند ملائكه رحمت به ايشان خوش آمد مى گويند» سپس پيغمبر اكرم مىفرمايد: «كسى كه جهاد را بدون عذر شرعى ترك كند خداوند لباس ذلت را به او بپوشاند و در زندگى تنگدست و نيازمندش گرداند و دينش را از بين ببرد» يعنى به وسيله ترك يك حكم واجب، عمدا، از دين خارج مى شود.
امام صادق (عليه السّلام) فرموده: «الجهاد افضل الأشياء بعد الفرائض» (وسائل الشيعه، ج 11، ص7)
«جهاد برترين چيزها است بعد از واجبات» يعنى بعد از نماز و روزه و ساير واجبات.
* قال الباقر (عليه السّلام): «اوّل حدود الجهاد الدّعاء الى اطاعة اللَّه من طاعة العباد و الى عبادة اللَّه من عبادة العباد و الى ولاية اللَّه من ولاية العباد»
«اول حد جهاد در راه خدا، دعوت كردن مردم است، از پيروى بندگان به پيروى نمودن خداى تعالى كه خالق بندگانست و از عبادت كردن بندگان به عبادت خدا و بيرون رفتن از حكومت خلق به حكومت خالق».
در اين روايت اين مطلب بيان شده است كه هر چيزى حدودى دارد، اول حدود جهاد امر به معروف و نهى از منكر است. چنان كه در روايت دارد امر به معروف سه مرحله دارد: اول با قدرت جلوگيرى از منكر كند و اگر نتوانست به زبان و گر نه به قلب از منكر بدش بيايد و الا در انجام كار زشت با او شريك است.
*خطبة امير المؤمنين (عليه السّلام) في يوم الحرب: «... انّ الموت طالب حثيث، لا يفوته المقيم، و لا يعجزه الهارب. انّ اكرم الموت القتل.و الّذى نفس ابن ابى طالب بيده لألف ضربة بالسّيف اهون علىّ من ميتة على الفراش»( نهج البلاغه. فيض خطبه 122)
«امير المؤمنين (عليه السّلام) در روز جنگ (به يارانش) فرمود: ... مرگ با شتاب طلب كننده است، از مرگ نجات پيدا نمى كند چه آن كس كه در خانه خود مقيم است و چه آن كس كه از مرگ فرار مى كند. بهترين نوع مرگ شهادت است قسم به كسى كه جان على بن ابى طالب در دست اوست هزار ضربت شمشير در ميدان نبرد نزد من آسانتر است از اينكه در بستر بميرم (در اين خطبه اهميّت جهاد و شهادت معلوم مى شود).
* عن على (عليه السّلام) قال: «الإيمان على اربع دعائم على الصّبر و اليقين و العدل و الجهاد») نهج البلاغه كلمات قصار 31)
امير المؤمنين فرمود: «ايمان داراى چهار استوانه است صبر، يقين، عدل و جهاد».
همان طور كه يك بنا و ساختمان اگر يكى از ستونهايش خراب شود قابل استفاده نيست، ايمانى كه يكى از اين چهار اركان را نداشته باشد ناقص است.
*هفت امتیاز شهید
* عن علىّ بن الحسين (عليه السّلام) قال للشّهيد سبع خصال من اللَّه: 1- «أوّل قطرة من دمه مغفور له كلّ ذنب 2- يقع راسه في حجر زوجتيه من الحور العين و تمسحان الغبار عن وجهه و تقولان مرحبا بك و يقول هو مثل ذلك لهما 3- يكسى من كسوة الجنّة 4- تبتدره خزنة الجنّة بكلّ ريح طيّبة ايّهم ياخذه معه 5- ان يرى منزله 6- يقال لروحه اسرح في الجنّة حيث شئت 7- ان ينظر في وجه اللَّه و انّها لراحة لكلّ نبىّ و شهيد» (وسائل الشيعه ج 11، ص 9 )
حضرت سجاد (عليه السّلام) فرمودند: «براى شهيد هفت خصلت و امتياز است: 1- اول قطره خونى كه از بدنش جارى شود تمام گناهانش آمرزيده مى شود. 2- همسران بهشتى اش سرش را به دامن مى گيرند و غبار از چهرهاش پاك مى كنند و به او مى گويند: آفرين بر تو باد. 3- از لباسهاى بهشتى مى پوشد. 4- خزانه داران بهشت در استقبال او با عطرهاى مينوئى و بوهاى خوش با يكديگر مسابقه مى گذارند تا از دست كدام، گلهاى بهشتى را بگيرد 5- منزل و مكانش را در بهشت مشاهده مى كند 6- به روان پاكش مى گويند در هر جاى بهشت كه مى خواهى استراحت كن. 7- به چهره عظمت حق تعالى نگاه مى كند و آن براى پيامبر و شهيدان سبب آرامش و راحت است».
بنيانگذار جمهورى اسلام، امام خمينى- ره- در يكى از سخنرانىهاى خود به همين روايت اشاره نموده و تصریح دارند مقام شهيد چقدر مهم است كه همه حجب و پرده ها برداشته مى شود و كمال مطلق را می ىبيند. چون با اختيار تمام پرده هاى مادى را بالا زده است و از پوسته آنها بيرون آمده، مال و جان و زن و فرزند و تمايلات نفسانى و همه چيز خود را در راه خدا داده است و از اين مقامى بالاتر تصور نمى شود.
* منبع: ارمغان شهيد: حاج شيخ عباس مخبر دزفول
