به گزارش خبرنگار خبرگزاری«حوزه»، مراسم رونمایی از کتاب «عیار تمدنی جمهوری اسلامی ایران» امروز 7 اسفندماه در تالار همایش های دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد؛‌ در این نشست که با حضور و سخنرانی حجت‎الاسلام والمسلمین مبلغی همراه بود، از این کتاب پژوهشی که حاصل یک کار تیمی سه سال بود رونمایی شد.

قرآن مبانی تمدن سازی اسلامی را مشخص کرده است

حجت‎الاسلام والمسلمین مبلغی در ابتدای این نشست علمی با ذکر این مطلب که ‎یکی از خاطرات شیرین تحقیقاتی من همکاری با مجموعه‌های نوگرا از حیث رویکردی و پژوهشی بوده است که این گروه مطالعاتی این طرح نیز یکی از آن ها بود، گفت: جمع تمدنیون این تیم یک حرکت مشار الیها بنا نهاده است و امید است که این گروه پژوهشی مطالعات با حوصله و عمیق جلو ببرند و به نقاط روشن و ملموس و همراه با طرح پیشنهاد مناسب برسانند.

وی افزود: بر اساس مطالعاتی که داشتم در این پژوهش در بحث مناسبات یک دیدگاه ویژه باز شده است و از اینجا می توان امید داشت که بحث های تمدنی راه درستی را پیش گرفته است.

عضو خبرگان رهبری گفت: مناسبات با تمدن دارای تفاوت‎هایی هستند که اولین آنها، نوع مناسبات و تعیین مناسبات یک امر تمدنی است؛ این سخن به این معنی است که تمدن به سمت متنوعی از مناسبات می رود. دومین تفاوت معروض بودن این مناسبات برای این تمدن و یا عناصر تمدنی است؛ یعنی تمدن برای استقرار در جایی بر روی مناسبات این استقرار انجام می‌شود.

این استاد حوزه بیان کرد: ظرف بودن مناسبات برای شکل گیری عناصر تمدنی از دیگر مشخصه های این بحث است؛ یعنی فرصت‌ها و ویژگی‌های مربوط به تمدن در ظرف مناسبات صورت می گیرد. رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی بیان کرد: مناسبات فرصت ها و فضاهایی ایجاد می کند که فرصت های تمدنی در این ظرف شکل می‌گیرد؛ این سه خلصلت را در حیطه مناسبات از حیث رابطه داشتن با تمدن لحاظ می کنیم.

وی افزود: پس از این باید یک سوال اساسی را مطرح کنیم که اطراف مناسبات چه مجموعه هایی هستند؛ یعنی مناسبات در یک نگاه اندیشه ای و دینی چه مجموعه هایی را تشکیل می دهد که این نگاه هم جنبه‌های درون تمدنی و هم برون تمدنی دارد.

حجت‎الاسلام والمسلمین مبلغی اظهارکرد: در یک نگاه کلان باید به تقسیم و تعریف اطراف این تمدن نیز بپردازیم که همان نگاه برون تمدنی است؛ برای سخن گفتن راجع به اطراف مناسبات می توان به قرآن رجوع کرد و پاسخ های کافی از آن پیدا نمود.

وی در تبیین این بحث بیان کرد: وقتی به قرآن مراجعه میکنیم با واژه انسان و ناس مواجهیم که همه مردم را شامل می شود؛ در جایی قرآن به انقسام ناس پرداخته است که یک فرصت مطالعاتی بسیار قابل توجه است برای شروع شناخت تمدن و یا مطالعات برون تمدنی؛ این انقسام ها در قرآن متنوع و متعدد است.

تقسیم انقسامات

وی بیان کرد: کلان ترین انقسام به دو بخش تقسیم می شود که اول انقسام به شعوب و اقوام است که در آیه انا خلقناکم من ذکر و انثی و بحث شعوب و قبایل رخ می نماید؛ صحبت در رابطه با انقسام ناس است و شعوب و شعب دایره گسترده تری از یک قوم دارد؛ اقوام و قومیت درون یک شعب قابل گنجاندن است.

وی با ذکر این مطلب که ملت ها بزرگ تراز قبایل هستند گفت: به همین دلیل است که شعب را از اقوام بزرگتر می دانیم؛ خداوند با این کار بشر را با ظرفیت انقسام خلق کرده است؛ بشر را با ظرفیتی خلق کرده که انقسام پیدا کرده اند به شعوب و قبایل و به همین دلیل است که این کار را در آیه شریفه با لفظ جعلناکم به خود نسبت داده می شود.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی بیان کرد: در امم بحث جغرافیا مطرح نشده است؛ امت بودن نیز در همیت آیه بر اساس شرعه و منهاج است؛ پس آنچه اساس تشکل امت است جغرافیا و نژاد و رنگ و پوست و زبان نیست بلکه اساس آن منهاجیت است.

وی گفت: در فرق گداری بین شریعه و منهاجیت، منهاج اعم از شرعه است و حالتی ثبوت یافته تر و استقرار یافته تر و برخوردار تر از روش و الگوها نسبت به شریعت دارد؛ شریعه از سوی خدا آمده است و ممکن است که به ان عمل بود یا نشود و ممکن است فهم درست و کاملی از سوی مخاطب ایجاد شود و ممکن است نشود؛ اما شریعت اساس است و اگر به آن عمل شود به منهاج می انجامد.

رئیس مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی افزود: به همین دلیل است که ارتباط منهاج با تمدن ارتباط دقیق تری است؛ منهاج یک رکن اساسی در تمدن است زیرا تمدن در هر رویکردی روش و اساسی دارد و بر این اساس ارتباط یقی با منهاج دارد.

منهاج رکن اساسی در تمدن است

وی تصریح کرد: منهاج محل ظهور و بروز و استخراجی برای ورود فقه در تمدن است و منهاج تنها از فقه گرفته نمی شود و از مجموعه معارف اخد می‌شود؛ منهاج یا خود تمدن است و یا رکن اساسی تمدن است‌.

استاد حوزه عنوان کرد: این مساله مطرح می شود که یعنی آیا مسله تمدن اسلامی درست است یا تمدن مسلمانان؛ تمدن را امت ها می سازند که بر اساس دیدگاه های خود تمدن را می‌سازند.

عضو مجلس خبرگان رهبری اظهارکرد: یکی دیگر از مباحث ریل‌گدارانه هدف هریک از این دوجعل است؛ یعنی باید جعل تکوینی و جعل تشریعی انجام شود؛ آیه شعوب و قبایل این ریل گذاری را مشخص کرده است؛ خداوند هم شناسی تکمیل گرا و تنظیم گرا را مد نظر داده است.

وی گفت: تکمیل گرا یعنی هر قومی قابیلیت ها و ظرفیت‌هایی دارد که یا به صورت نژادی و یا جغرافیایی است؛ در زمان ظهور بیشترین فضا ایجاد می شود و تعارف منتهی به تکامل در زندگی می شود؛ جموری اسلامی نیز تا حدی این فضا را ایجاد کرده است.

وی عنوان کرد: مورد بعدی بحث تنظیم گرایی است که به این معنا است که اگر خداوند با ویژگی های مختلفی خلق نمی‌کرد، و تلنباری و انباشتی خلق می‌کرد بی نظمی و هرج و مرج ایجاد می شد که به همان مسئله تکامل بر می‌گردد؛ بحث جعل اممیت بسیار مهم است که تفاوت حمهوری اسلامی را با رویکردهای اشتباه از جمله سلفیت مشخص می کند؛ اممیت کار مثبتی است زیرا خدا به تود نسبت داده است؛ دلیل این کار نیز خداوند در قران لیبلوکم فیما آتاکم؛ یعنی دلیل اختلاف امم مورد آزمایش قرار دادن همه انسان هاست که همه برخوردار از فرصت و آزمایش الهی هستیم.

قرآن مناسبت انسان را تعریف می کند

عضو خبرگان رهبری افزود: اینجاست که قران مناسبات انسان را در رابطه با خداوند متعال تعریف می‌کند؛ لذا ما نیز باید همه رفتارها و مناسبات خود را در راستای خدامحوری تعریف می کنیم؛ اممیت نیز فعل خدا و مقدس است حتی اگر آن امت امتی مقدس نباشد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی اظهارکرد: وقتی خداوند سبفت در خیرات را به ما امر می کند در واقع این بحث در ارتباط با امم است که این امم در خیرات با خود مسابقه برگزار کنند؛یک مسئله دیگر این است که همه حیرات را در خود نبینید زیرا رخشی از خیرات فطری است و دینی نیست؛ اسلام خیرات کثیری را معرفی کرده است؛ آنچه امت را تشکیل میدهد همیشه شرعه نیست و مهم منهاج است؛ لذا شیعه و سنی میتوانند امت تشکیل بدهند. 

وی بیان کرد: در ریل گذاری تمدنی باید مناسبات را نیز لحاظ کرد که آیا این مناسبات باید به اسلام داده شود یا به اما از قانون اساسی برداشت کنیم کار سختی است؛ اگر به بحث غیریت نیز ورود می کنیم اصول روابط خارجی ما به مثابه یک کشور بحث شده است نه امت.

این استاد حوزه گفت: در کارنامه عملی سه مواجهه خصمانه با تمدن غرب، آورده ای فرهنگی و علمی و سیاسی و نظامی آن را باید بحث کنیم که به نظر می رسد در برخی از آنها آورده هایی داشته ایم و در برخی از آنها از چمبره تمدن غرب نتوانستیم فرار کنیم.

چیستی مواجهه با غرب در غرب یا غرب در شرق

حجت‎الاسلام بابایی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛  به عنوان دیگر سخنران این نشست تخصصی گفت: 19 سال است که در حوزه مطالعات تمدنی کار تیمی انجام می دهیم و کارهای متعددی نیز در این مدت انجام شده است.

وی افزود: در این کار تیمی سعی داریم که مساله‎های تمدنی خودمان را در سطح جمهوری اسلامی و در سطح جهان ارایه کنیم؛ بحث‎های که قرار است ارایه شود بررسی نکات و نقاط ضعف و قوت کارنامه جمهوری اسلامی در این زمینه است.

مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: در ورود در خصوص غیریت غربی در فرایند تمدنی جمهوری اسلامی چهار نقطه چالشی ترسیم شده است که شامل رویکرد چالشی در فرایند تمدنی در دنیای اسلام ، نکته خصم تمدنی که مبتنی بر غرب است، نقطه آشوب و فتنه غرب که شامل نظام صهیونیستی است و نقطه نفاق تمدنی است که جریان تکفیری است که در دو سوی شیعه  و سنی است و نقطه ضعف تمدنی که شامل مربوط به دنیای اسلام است.

رئیس مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: نقطه تمرکز در این کتاب رویکرد خصم تمدنی است؛ مطلب ما این است که آورده خصومت ما با غرب از حیث تمدنی چه بوده است.

وی تصریح کرد: نکته دوم این است که نظریه دشمنی و اینکه دشمنی کردن و یادشمن بودن و دشمن داشتن یک ضرورت برای تمدن اسلامی نیست، بلکه این مساله در نگاه مسیحیان وجود دارد و تمدنی که یهودیان دارند بحث دشمن بودن و دشمن شدن و دشمنی کردن نیز با کارکردهای تمدنی وجود دارد که منحصر به فضای اسلامی نیست.

حجت‎الاسلام بابایی بیان کرد: نکته بعدی آن است که در تعریف تمدن که کلان ترین نظام تعاملات و مناسبات انسانی است که ماهیت تمدن را روشن می کند آن است که همیشه مقاومت های بزرگی در مقابل شرور و شرهای کلان و بزرگ روی می دهد و اگر تمدنی نتواند این مقاومت های بزرگ را اعمال کند نمی تواند هویت خود را به درستی بیان کند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: تفکیک و نقطه تمرکز غرب در غرب و غرب در شرق به نقد می پردازد ایشان به غرب استعماری در مشرق زمین به مقابله می پردازد.

وی افزود: در مذاکرات قانون اساسی سه سطح نگاه به تمدن در نویسندگان قانون اساسی وجود داشته که یک سطح، سطح نگرش به انقلاب اسلامی و نگرش امت وار است که این نگاه بیشتر در نگاه شهید بهشتی خود را نشان می دهد.

این استاد حوزه بیان کرد: نگاه دیگر به مساله امت به وحدت بین مسلمانان تقلیل پیدا می کند که در نگاه ریاست مجلس قانون اساسی وقت خود را نشان می دهد و یک نگاه وحدت بین شیعه و سنی است که آیت الله مشکینی در مذاکرات قانون اساسی  این مطلب را بیان کرده است.

نویسنده و پژوهشگر حوزوی اظهارکرد: قانون اساسی بر نگرش امت وار نوشته نشده است و اینکه بخواهیم رویکرد تمدنی را از قانون اساسی برداشت کنیم کار سختی است؛ اگر به بحث غیریت نیز ورود می کنیم، اصول روابط خارجی ما به مثابه یک کشور بحث شده است نه امت.

وی گفت: در کارنامه عملی سه مواجهه خصمانه با تمدن غرب، آورده ای فرهنگی و علمی و سیاسی و نظامی آن را باید بحث کنیم که به نظر می رسد در برخی از آنها آورده هایی داشته ایم و در برخی از آنها از چمبره تمدن غرب نتوانستیم فرار کنیم.

عضو هیئت علمی و رئیس مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: در صف فرهنگی شاخصه‎هایی داشتیم، ولی هنوز از برخی از کالاهای مبتذل غربی جامعه ما عبور نکرده است.

وی گفت: نکته بین فرهنگ و حوزه سیاست مورد بحث است که امنیت هستی شناختی است که دو امنیت فیزیکی است که ما در وضعیت جنگ به سر نمی بریم،‌ولی امنیت دیگر هستی شناختی است که در حقیقت همان امنیت هویتی است.

حجت‎الاسلام بابایی بیان کرد: در مواجهه با غرب و گرفتن تمدن غرب به عنوان یک غیریت آن است که هرچند که امنیت فیزیکی ما در مقاطعی از نظام جمهوری اسلامی دچار مشکل کرده است که شامل جنگ و مواجهه به داعش بوده است به نوعی امنیت هستی شناختی ایجاد کرده است.

رئیس مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: غرب ستیزی ما موجب تقویت امنیت هستی شناختی بیشتر شده است و حیات بدون غرب و پیشرفت در پرتو دین را حداقل در باور ما ممکن ساخته است.

خاطرنشان می شود: پس از رونمایی از این اثر اولین پنل تخصصی این سلسله نشست ها با حضور چهار تن از نظریه پردازان و اعضای این تیم پژوهشی برگزار شد.

این کتاب پژوهشی حاصل تلاش تیمی شامل محمد رضا بهمنی در بحث مفهوم شناسی،  حجج اسلام حبیب الله بابایی، احمد رهدار و مهدی مولایی در باب هویت، مصطفی جمالی، عباس حیدری پور، محسن محمدی در باب اسلامیت، مهدی امیدی، رسول نوروزی، سعید هاشمی نسب و مسعود معینی پور در باب عقلانیت است.