به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، نشست علمی «شفیعه بهشت» که با حضور حجتالاسلام والمسلمین غلامعلی عباسی، مدیر اداره پژوهش پژوهشکده علامه طباطبایی آستان مقدس کریمه اهل‌بیت(س) و حجت الاسلام خوئی از پژوهشگران، نسب شناسان و اساتید تاریخ اسلام برگزار شد، سید علی حسینی در ابتدای مراسم به بیان مباحثی پیرامون فعالیت های جهاددانشگاهی قم در عرصه توسعه مباحث علمی و فرهنگی و مذهبی پرداخت.پس از وی حجت الاسلام والمسلمین عباسی سخنان خود را با موضوع کرامات و مکارم حضرت فاطمه معصومه(س) آغاز کرد.
وی با اشاره به آیه 128 سوره بقره، اظهارکرد: در این آیه حضرت ابراهیم(ع) به‌عنوان شیخ‌الانبیاء در نیایشی از خداوند درخواست می‌کند که «خداوندا من و اسماعیل را برای خودت مُسلم قرار بده» که این دعا در واقع برای خودِ حضرت ابراهیم(ع) و فرزندش، بدون واسطه درخواست شده است.
این محقق افزود: حضرت ابراهیم(ع) همین تراز و مکانت را برای «ذریه» خود نیز از خداوند می‌طلبد که این نشان از توجه یک پیامبر به فرزندان و نسل پس از خودش است؛ این مسئله، همان «مودت فی القربی» است که حضرت ابراهیم(ع) از خداوند درخواست کرده و خداوند نیز، آن را مستجاب می‌کند.
این کارشناس مذهبی تصریح کرد: استجابت این دعا، در ذات مقدس فرزندان حضرت ابراهیم(ع) از جمله ائمه(ع) و فرزندانشان تجلی پیدا کرده است؛ در میان فرزندان معصومین(ع)، برخی از این چهرههای مقدس، جایگاه والایی پیدا می‌کنند به طوری که در مقام ثبوت، همچون امام معصوم(ع)هستند.
جایگاه حضرت معصومه(س)
حجت الاسلام والمسلمین عباسی با ذکر این مطلب که حضرت فاطمه معصومه(س) نیز جزو همین فرزندانی هستند که از مقام ویژه‌ای برخوردارند، بیان کرد: اگر شخصی، قصد شناخت این بانوی بزرگوار را دارد، باید آن را از جمال برادر بزرگوارشان حضرت علی‌بن موسی‌الرضا(ع) بشناسد؛ چراکه حضرت معصومه(س) در واقع هم‌سرشت و هم‌ذات با امام رضا(ع) است.
مسئول پژوهشکده علامه طباطبایی آستان مقدس حضرت معصومه(س) گفت: در زمانی که هنوز حضرت معصومه(س) و حتی پدر بزرگوارشان امام کاظم(ع) متولد نشده بودند، امام صادق(ع) در بیان اوصاف حضرت فاطمه معصومه(س) می‌فرماید «در زمین قم، از فرزندان من بانویی دفن می‌شود که نام او فاطمه است و جمیع شیعیان به واسطه شفاعت او، وارد بهشت می‌شوند».
نویسنده و پژوهشگر تاریخ اسلام با اشاره به اینکه در برخی روایات 60 فرزند برای حضرت موسی‌بن جعفر(ع) ذکر شده است، اظهار کرد: از میان این تعداد از فرزندان امام کاظم(ع)، حضرت معصومه(س) و امام رضا(ع) از نظر برتری جایگاه و مقام قرب الهی، با دیگر فرزندان متفاوتند؛ گوهر و ذات مقدس فاطمه معصومه(س) به حدی مقدس و والاست که اگر این بانو، در جنسیت یک مرد بودند، مقام «ولایت الله» را پیدا می‌کردند.
بزرگان دین و علم بر خاک این آستان بوسه زدند
این نویسنده تاریخ شیعه بیان کرد: تمامی بزرگان و عرفایی همچون آیتالله بهجت(ره) به محضر این بانوی کرامت، توجه ویژه‌ای داشتند و بسیاری از مکاشفات علمی خود را با توسل به حضرت فاطمه معصومه(س) و در حرم مطهر ایشان، برخوردار می‌شدند، که این مسئله نشان از گوهر عرشی این بانوی بزرگوار دارد.
مسئول پژوهشکده علامه طباطبایی آستانه مقدس حضرت معصومه(س) اظهار کرد: اگر حضرت معصومه(س) پیش از نزول قرآن تولد یافته بودند، همچون حضرت مریم(س) در قرآن کریم، از این بانو بزرگوار یاد می‌شد و در واقع آیاتی که حضرت مریم(س) را در قرآن تقدیس کرده است، حضرت معصومه(س) را تقدیس می‌کرد.
فهم سلام های زیارت نامه ها
حجت الاسلام والمسلمین عباسی با ذکر این مطلب که در زیارتنامه حضرت معصومه(س) افقهای زیادی مشاهده می‌شود، اظهارکرد: یکی از مهم‌ترین آنها «سلام»های ویژه‌ای است که در زیارتنامه این بانوی بزرگوار آمده است؛ چراکه اگر مفهوم این عبارات و «سلام»هایی که در زیارت نامه حضرت معصومه(س) نقل شده است، درک شود، اهمیت والای این زیارتنامه نیز درک می‌شود.
وی اظهار کرد: خداوند در سوره مبارکه قدر، وقتی میخواهد تمامی برکات و نعمات این شب را تأیید کرده و مُهر بزند، از کلمه «سلام» بهره می‌گیرد، چنانکه می‌فرماید «سلامُ هی حَتی مَطلعِ الفَجر» که این مسئله نیز بازگوی اهمیت کلمه «سلام» در کلام‌های الهی است؛ زیارتنامه حضرت معصومه(س) نیز مملوء از این سلامهای عرشی است.
این کارشناس مذهبی بیان کرد: عبارت «سلام» دو محضر غایب و حاضر دارد که مقام حاضر آن، همان مقام تشرف است؛ برای مثال هنگامی که در زیارت نامه حضرت معصومه می‌خوانیم «السلام علیک یا رسول الله» این سلام به این معناست که حضرت رسول(ص) را در مقابل ما حضور داشته و به ایشان عرض سلام می‌کنیم؛ این نوع سلام که محضرِ حاضر دارد، به دلیل مقام والای حضرت معصومه(س) در زیارتنامه ایشان ذکر شده است.
صفت «شأن کبیر» معصومه(س)
مسئول پژوهشکده آستانه مقدس حضرت معصومه(س) با اشاره به حدیثی از امام رضا(ع) مبنی بر اینکه «هرکس حضرت معصومه(س) را زیارت کند، بهشت برای اوست»، گفت: این روایت، در واقع این حقیقت را برای ما بازگو می‌کند که زائر حضرت معصومه(س) مالکیت بهشت را پیدا می‌کند و کسی که مالک بهشت شود، می‌تواند دیگران را نیز شفاعت کرده و باخود به بهشت ببرد؛ در واقع زائر این بانوی بزرگوار، خودش می‌تواند شفیع دیگران شود.
عباسی در رابطه با عبارت «شاناً من الشان» که در زیارتنامه حضرت فاطمه معصومه(س) ذکر شده است، اظهار کرد: در زیارتنامه ایشان آمده «یافاطمه اشفعی فی الجنه فاِنَّ لکِ عندالله شاناً من الشان»، و این عبارت معنای بسیار فاخری در آن نهادینه شده است که مفهوم آن را می‌توان از زیارت جامعه کبیره، درک کرد.
وی بیان : در فرازی از زیارت جامعه کبیره، عبارت «والجاهُ العظیم والشان الکبیر و الشفاعه المقبوله» ذکر شده است، به این معنا که «شفاعت قبول» عطف به مقام و شان والاست؛ بنابراین حضرت معصومه(س) نیز مقام شفاعت دارند چراکه طبق زیارتنامه این بزرگوار، ایشان از آن «شاناً من الشان» که همان مقام و شان کبیر است، برخوردار هستند.
کارشناس تاریخ اسلام:
شفیعه بودن حضرت فاطمه معصومه(س) مغفول واقع شده است
در ادامه این نشست علمی حجتالاسلام مهدی خویی، از پژوهشگران در سخنانی گفت: نام شهر قم در تاریخ اسلام به نیکی یاد شده است و نام این شهر هیچگاه از کنار نام حضرت معصومه(س) محو نخواهد شد.
وی افزود: روایتی از شیخ صدوق در کتاب علل‌الشرایع جلد 2 صفحه 572 به ماجرای عروج پیامبر(ص) اشاره دارد؛ پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کنند که زمانی که بر بال راست جبرائیل به معراج رفتند از آن فراز، سرزمینی را مشاهده کردند که خوش‌رنگ‌تر از زعفران و خوشبوتر از مشک بود؛ پیامبر از جبرائیل نام این سرزمین را جویا شد که او نیز گفت، این سرزمین شیعیان تو و شیعیان وصی تو علی(ع)، قم است.
مسئول فرهنگی قبرستان شیخان قم گفت: یکی از سؤالاتی که درخصوص حضور حضرت معصومه(س) در قم به میان میآید آن است که چرا حضرت به قم سفر کردند؛ به واسطه حضور ایشان در قم امامزادگان بسیاری در قم بزرگ یعنی سرحدات اصفهان و همدان و ری و... حضور یافتند؛ این حضور به حدی مهم بود که امام کاظم(ع) فرموند که قم عش آل‌محمد(ص) مأوای شیعیان است؛ این روایت از جناب عبدالعظیم حسنی نقل شده است.
ویژگی اهل قم و بزرگان این شهر
وی با بیان روایتی از امام صادق(ع) اظهارکرد: ایشان اهل رکوع و سجود و قیام و قعود هستند؛ اهل قم از علما و فقها، درایه و روایه و حسن عبادت هستند که شایسته پذیرایی از پاره‌تن موسی‌بن جعفر(ع) شدند؛ نکته جالب این است که اهل قم اهل فهم روایت هم هستند.
حجت الاسلام خوئی اظهار کرد: امام صادق(ع) بیان کردند که برای ما حرمی است و آن شهر قم است و پارهای از تن ما در این حرم به ودیعه گذاشته می‌شود؛ امام رضا(ع) فرمودند که هر کسی خواهر من را زیارت کند بهشت از آن او است.
وی گفت: سعدبن سعد اشعری قمی از امام پرسید که چه ثوابی بر زیارت ایشان است که فرمودند «من زارها فله الجنه» و سپس قید زیارت همراه با شناخت را مطرح کردند؛ بحث شأنیت حضرت فاطمه معصومه(س) نیز مطرح شد که از مباحث بسیار مهم و تأثیرگذار است که باید در جای خود مورد بحث قرار گیرد.
این پژوهشگر تاریخ تشیع بیان کرد: دوره حضور فاطمه معصومه(س) و حضور شیعیان و محدثان در این شهر، دورانی را در تاریخ اسلام رقم زد که به آن دوره شکوفایی حوزه حدیثی قم میگویند؛ روایت امام صادق(ع) بهترین مصداق برای این مطلب است که ایشان این شهر را به‌عنوان پایگاه نشر معارف دین بیان می‌کنند.
پیش بینی اهل بیت(ع) نسبت به جهانی شدن حوزه علمیه قم
مسئول فرهنگی قبرستان شیخان قم گفت: امام صادق(ع) فرمودند که علم در سرزمین قم پس از کوفه ظاهر می‌شود و معدنی از علم و فضل خواهد شد و بزرگانی در قم علم را در جهان نشر می‌دهند؛ حوزه حدیثی قم نشئت گرفته از بزرگانی چن عیسی‌بن عبدالله اشعری قمی، است که در لسان اهل‌بیت(ع) به منا اهل‌البیت(ع) مفتخر شدند؛ همان مقامی که به جناب سلمان فارسی رسید.
وی افزود: برادر ایشان نیز موسی‌بن عبدالله اولین کسی است که مذهب شیعه را در آورد؛ عمران‌بن عبدالله نیز از بزرگانی بود که که امام صادق(ع) در شأن ایشان می‌فرماید که خداوند تو را در سایه رحمت خود قرار دهد در روزی که هیچ سایهای نیست؛ ذکریای‌بن آدم اشعری نیز از بزرگان قم است که نجاشی در معرفی ایشان بیان می‌کند که ایشان فردی جلیل‌القدر و عظیم‌الشأن و مقام ویژه‌ای نزد امام رضا(ع) داشتند؛ زمانی که زکریا‌بن آدم عزم سفر از قم کردند امام به ایشان فرمودند که از قم نرو زیرا که وجود تو بالا را از مردم قم دفع می‌کند؛ همچنین فرمودند که وجود تو مثل وجود پدر من برای اهل بغداد است.
مسئول فرهنگی قرآنی قبرستان شیخان بیان کرد: سؤالی در این بین مطرح می‌شود، مبنی بر اینکه چطور ایشان به چنین مقامی رسیدند؛ امام رضا(ع) در پی حاجت و سؤالی که علی‌بن مسیب از ایشان داشت می‌فرمایند که از زکریا که مورد اعتماد بر دین و دنیای شما است، سؤال بپرسید.
پایه گذاری مرجعیت حدیثی در قم
حجت الاسلام خوئی اظهار کرد: از این زمان مرجعیت علمی شیعیان پایه‌گذاری می‌شود؛ احمدبن محمد‌بن عیسی کسی است که مرحوم کلینی در کافی 4 هزار 828 روایت را از ایشان نقل می‌کند و بیشتر بابهای خود را نیز با احمدبن عیسی شکل میدهد؛ ایشان رئیس حوزه حدیثی شیعه بوده است؛ یکی دیگر از بزرگان قم عبدالعزیزبن مهتدی قمی وکیل امام رضا(ع) در قم بود که امام جواد(ع) در حق ایشان دعا فرمودند؛ حسین سعید اهوازی از مؤلفان پرتألیف در قم است.
استاد حوزه بیان کرد: فاطمه معصومه(س) را میتوانیم با حضرت زینب(ع) از نظر شأن و مرتبه قیاس کنیم؛ کما که ایشان به نقل امام معصوم(س) عالمه غیرمعلمه و یا عقیله بودند، این مقام برای حضرت معصومه(س) نیز جاری است؛ عقلیه به معنی دانشمند ژرف‌اندیش است و بازهم در کلام معصوم است که ایشان عالمه غیر معلمه هستند یعنی علم ایشان علم لدنی و خداداد است.
وی اظهارکرد: حضرت معصومه(س) الهام‌بخش محدثان و حضور گسترده عالمان و فقها بود به نحوی که مردم این شهر نیز از وجود این حرم شریف و این بزرگان الهام می‌گرفتند و عامل به فقه و روایت بودند؛ بیان شده است که در زمان علی ابن بابویه 200 هزار محدث در این شهر حضور داشته است که با توجه به شرایط خاص این شهر نکته قابل‌انکاری نیست؛ این حرم و این علما خدمات شایانی به نشر معارف ائمه داشتند و بیشترین خدمت را به این مکتب شریف داشتند؛ این علما بودند که با حضور پررنگ خود نابکاری امثال واقفیه را ناکام گذاشتند و اهل بیت(ع) را در آن شرایط حساس یاری دادند.
چهار روایت از حضرت فاطمه معصومه در اثبات امامت و ولایت
وی اظهار کرد: یکی از مقاماتی که در خصوص حضرت وجود دارد و کمتر به آن پرداخته شده است شأن محدث بودن ایشان است؛ البته با وجود اینکه سه یا چهار حدیث از ایشان به یادگار مانده است باید توجه داشت که حدیثی که ایشان نقل می‌کنند از نظر منبع روایی در عالیترین درجات است و نکات کلیدی را در حوزه کلامی مطرح می‌فرمایند.
این محقق تاریخ اهل بیت(ع) بیان کرد: نکته جالب این است در سند روایات، اهل سنت نقش پررنگی دارند یعنی حدیثی قوی و مشترک است که از آنها به مسند فواطم نیز یاد می‌شود یعنی فاطمه‌ها میراث‌دار این روایات هستند.
مسئول فرهنگی قبرستان شیخان قم گفت: شیخ طوسی بیان می‌کند که شیخ صدوق 300 کتاب داشت که 11 کتاب ایشان به دست ما رسیده است؛ ایشان سهم به‌سزایی در نقل احادیث اهل بیت(ع) داشتند؛ یکی از این روایات، روایتی است که جعفر ابن احمد قمی از شیخ صدوق تا به حضرت معصومه(س) می‌رسد که ایشان به نقل از حضرت زهرا(س) بیان کردند که پدرم رسول خدا فرمود: شبی که مرا به آسمان معراج بردند، داخل بهشت شدم؛ در آنجا خانه ای از در سفید دیدم که وسط آن خالی بود؛ آن خانه دری داشت که با در و یاقوت مزین شده روی آن پرده‌ای بود، وقتی سرم را بلند کردم دیدم بر بالای آن نوشته‌اند: «لااله الاالله محمد رسول الله علی ولی القوم» خدایی را جزالله نیست، محمد فرستاده خدا و علی سرپرست قوم(مسلمانان) است؛ و به روی پرده نوشته بودند: بخ بخ من مثل شیعه علی!.
وی تصریح کرد: یکی از شاگردان حضرت معصومه فاطمه دختر امام رضا(ع) است که روایتی از ایشان نقل می‌کند که به واقعه غدیر و تثبیت ولایت امام علی(ع) باز میگردد؛ حدیث مرتبط به حضرت فاطمه است که به امت فرمودند که قول پیامبر را فراموش کردید؟ سومین روایت نیز که ایشان از حضرت زهرا(س) نقل می‌کنند که به قول پیامبر در خصوص حضرت علی(ع) و مسئله ولایت دلالت دارد و فرمودند که منزلت علی(ع) نزد من همچون منزلت هارون به حضرت موسی است.
مسئول فرهنگی قبرستان شیخان قم با اشاره به روایت چهارم منقول از حضرت معصومه(س) بیان کرد: روایت چهارم از مسند فواطم ذکر شده است که دختران موسی‌بن مبرقع نیز در این سلسله سند وجود دارند؛ در این حدیث شریف آمده است که کسی که بر محبت آل محمد بمیرد به عنوان شهید مرده است و این شأنیتی است که بر امامزادگاه و شیعیان حائر اهمیت است.
وجود 200 هزار محدث در یک زمان در قم اغراق نیست
حجت الاسلام خوئی در پاسخ به این سؤال که وجود 200 هزار محدث در قم کمی شک‌‍برانگیز است نیز اظهار کرد: در خصوص 200 هزار نفر هیچ اغراقی وجود ندارد؛ مردم این شهر عالم و فهیم و عامل به کتب روایی بودند. شیخ صدوق یکی از بزرگان اهل قم است که 300 تألیف دارد؛ فعالیت‌های محدثان بزرگ این شهر در مخیله انسان نمی‌گجند و به حدی فعال و کوشا بودند که عدد و حساب آنها از شمارش خارج است؛ مطمنا اگر تلاش این بزرگان نبود دین و مکتب حقه تشیع رو به افول می‌رفت.
این پژوهشگر حوزوی با ذکر این مطلب که در همین شهر بزرگانی چون احمدبن عیسی را داریم که 4 هزار و 828 حدیث ایشان در کافی موجود است گفت: در حقیقت نیمی از کافی را می‌توان وامدار این شخصیت بزرگ اهل قم دانست و قطعا در این مسیر محدثان بسیاری نیز حضور داشتند؛ در کتاب رجال نجاشی اصحاب حدیثی قم معرفی می‌شود؛ در زمان علی بن بابویه این شهر را به شهری که مملو از بزرگان و محدثان و فضلا است، معرفی می کنند.
حجت الاسلام خویی بیان کرد: وقتی تعبیر مملو مطرح می‌شود به این معنی است که مردم این شهر با گستردگی و فراوانی جمعیت کثیری در پی جستجوهای حدیثی و عمل به احادیث و نشر احادیث بودند.
وی اظهارکرد: مردمی که دل مشغولی آنها کسب و کتابت و تعلیم احادیث بود قطعا تعداد آنها نمی‌تواند در حد چند هزار نفر محدود شود؛ این بزرگان چون ستارگانی که گرد خورشید عالم تاب حضرت معصومه(س) نور چندانی نداشتند ولی در شب‌های تاریک راه را به تشنگان حقیقت نشان می‌دادند.
