خبرگزاری حوزه | با واگیری یک بیماری بدشگون در کشورمان، آموزشگاه‌ها بسته شدند و دانش آموزان خانه نشین.

آموزگاران مهربان نیز بی‌کار ننشستند و از راه دور و کاربست شبکه‌های همگانی تلاش کردند رشته آموزش را نگسلند تا شاگردانشان از آموختن، باز نایستند.

در این میان یک آموزگار بسیار دلسوز که گویا بازنشسته نیز هست، با آن که در کهنسالی به سر می‌برد و چندان برای بهره‌گیری از این ابزار نوین چیرگی ندارد و شاگردانش نیز شاید در دوردست‌ها و کم‌بهره بوده باشند، بر آن می‌شود که به داد نونهالانش برسد و نگذارد که گرد فراموشی بر کتاب و دفتر آنان بنشیند.

آنچه نام و نشان این بانوی گرامی را برسر زبان‌ها انداخته و دستمایه ریشخند برخی کوته‌اندیشان را فراهم ساخته، شیوه گویش یک واژه امروزین است. این بانوی ترک‌زبان، که خواسته از برخط بودن شاگردانش آگاهی یابد به آنها گفته که اگر «آنلاین» هستند با صدای خودشان نامشان را بخوانند و بگویند. همین!

او با گویش ترکی واژه بیگانه «آنلاین» را «آیلاند» به زبان آورده است. این که کجای این گویش خنده‌دار است و چرا برخی چنین دور از آبادی هستند و هر چیزی را بهانه خنده و خنداندن خود و دیگران می‌کنند بماند که هم از کم‌سوادی است هم از بی‌فرهنگی. آنان از پیوست‌های فرهنگی، آیینی و بومی ابزارهای نو برخوردار نیستند و گرفتار تارهای نادانی و دام‌های خودبرتربینی هستند.

بهانه این نوشتار ولی چیز دیگری است. هر زبان و گویشی، بایستگی‌هایی دارد که اگر از آن آگاه نباشیم شاید ما نیز به چاه آن بی‌خردان سبک‌سر بیافتیم و انباز بافته‌های گناه‌آلودشان.

به واژه «ترکتور» بنگرید! ما فارس‌ها آن را تراکتور می‌خوانیم. چنانکه واژه «لوستْر» را لوستِر می‌گوییم. در زبان ترکی همان ترکتور را تراختور می‌گویند. این نه خنده‌دار است نه شگفت. داکتر را ما دکتر و ترک‌ها دوختور یا دوهتور می‌گویند. باز هم خنده ندارد. شاید بدانید که ترک‌زبان‎های کشور همسایه (ترکیه) تک‌واژ «خ» هم ندارند و همه را «ه‍» به زبان می‌آورند. عرب‌ها و ترک‌ها «ژاپن» را «یابان» می‌گویند چنانکه ژاکوپ را ما و عرب‌ها یعقوب می‌گوییم.

در زبان ترکی، واژه‌ها با «ر» آغاز نمی‌شود پس نام تازی «رضا» را «ای +‌رضا» صدا می‌کنند! چنانکه عرب‌ها «چ» ندارند و چارلی چاپلین را تشارلی تشابلین می‌نویسند!

برای آشنایی بهتر با گویش‌ها نیکو است از کهنسالان خواسته شود واژه‌های نو و بیگانه را به زبان بیاورند چون گویش بومی و مادری بر زبان آنان نهادینه شده است. کودکان نیز همین گونه هستند چون زبانشان به واژه ‌بیگانه یا ناسره نیالوده است. برایم شگفت بود که یک خردسال ترک‌زبان، نام الیاس را «یاسلا» صدا می‌کرد و درست هم همان است!

دیگر چیزی که باید درباره «آیلاند» یادآور شوم، ساخت واژه در زبان ترکی است. «د» یا «دی» در این زبان برابر با «است» در فارسی است. این آموزگار می‌خواسته بگوید هر که آنلاین است بگوید و ناخودآگاه واژه انگلیسی را با ساخت ترکی بکار برده است و این خود بسیار روی می‌دهد برای کسانی که دوزبانه هستند یا می‌خواهند با زبان سوم سخن بگویند چون مغز آنان گاه واژه نو را نمی‌یابد و از انبار واژگان مادری چیزی را پیشنهاد می‌کند.

گرچه زبان ترکی در ایران‌زمین، پیشینه دیرینی ندارد و زبان کوی دیگری است ولی بزرگانی چون شهریار به نیکویی آن را از گفتار تاتاری به زیور ادب آراسته‌اند و بر تارک چکامه‌ها نشانده‌اند مانند «حیدربابا». از دیگر سو این زبان امروزه بر زبان میلیون‌ها ایرانی روان است و گویشی است شیرین و خودمانی. پس کسی را نشاید و نباید که گفتار هم کیشان و هم میهنان را به سخره بگیرد و ریشخند کند و خود را رسوای بی‌هنری و بی‌آبرویی کند.

این داستان شیرین بانوی آموزگار آذری مرا یاد آن رادمرد دهقان فداکار انداخت و پیشنهاد می‌کنم زین پس همه ترک‌زبان‌ها به جای آنلاین بگویند آیلاند چنانکه به جای تراکتور می‌گویند تراختور! ‌

من از سوی همه آنان که خندیده‌اند و دلی را آزرده‌اند از این بانوی بزرگوار پوزش می‌خواهم و خواهش می‌کنم با توان و دلگرمی بیشتر به کار آسمانی و پیامبرگونه خویش سرسپارد و از زخم زبان‌ها و سرزنش‌ها دل‌شکسته و افسرده نباشد.

زنده باد آموزگار مهربان میهنم!  

حامد عبدالهی، مدرس زبان و ادبیات فارسی