به گزارش خبرگزاری حوزه اولین وبینار از سلسله نشست های وبینار علمی اجتماعی روایت یاری با حضور دکتر سینا کلهر استاد دانشگاه و صاحب‌نظر حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی، دکتر میثم مهدیار پژوهشگر اجتماعی و دبیری حجت الاسلام مجتبی نامخواه در قم برگزار شد،
دکتر مهدیار استاد اقتصاد در این نشست بیان داشت: با توجه به اینکه با بحران معنا داری مواجه هستیم ، معنادار کردن اتفاقاتی که در اطراف ما وجود دارد از ضروریات بحث امروز ما می باشد.
وی ابراز داشت: نظام سلامت بدون مشارکت های مردمی و یاریگری اجتماعی نمی توانست به بخش سلامت وارد شود و قصد ندارم که به سمت بیان بحران در نظام سلامت بروم. به نظر بنده نظام سلامت ورشکسته است. اما در این برهه، مواجه شدیم با توفیقاتی که بواسطه نظام سلامت در کشور بوجود آمد و به نسبت، بهتر از تصور ما عمل کرد. بنظر بنده علت این توفیق، بخاطر پیوند دولت و ملت باهم بود. با توجه به اینکه نظام سلامت دیر متوجه کرونا ویروس شد و با موج دوم وارد درمان شد؛ اما توانستیم توفیق نظام سلامت را تا حدودی مشاهده نماییم که این نیازمند معنا دار کردن این تجربه است. و این توفیق را مرهون مشارکت های اجتماعی در سطوح مختلف می بینم.
وی افزود: این مشارکت های اجتماعی اتفاقی نیست و اگر سابقه تاریخی نداشته باشد، نمی تواند نظم و انسجام اجتماعی و هم گرایی و تعاون اجتماعی را در بحران رقم بزند؛ چون در بحران واگرایی ها بیشتر و همگرایی کمتر می شود. با توجه به اینکه ما در بحران با هم گرایی مواجه می شویم این نشانگر قدمت تاریخی است و مرهون ساخت های اجتماعی پیشینی است. و ما در انقلاب و جنگ ، این ساخت های اجتماعی را مشاهده کردیم. جنگ و انقلاب دو برهه ای است که نمود بیشتری داشت یعنی تجلی یاری گری های اجتماعی بود.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: بازتولید تجربه این مدل مشارکت ها برای استفاده در قلمرو های دیگر به استفاده خواهد آمد. به طور مثال، صندوق قرض الحسنه های خانگی بدون هیچ آموزش و فشاری از حاکمیت، در عرصه اقتصادی به همیاری یکدیگر در آمده است. لازم بذکر است که یاریگری فقط در عرصه اقتصادی نیست بلکه، در عرصه های اجتماعی و فرهنگی در غم و شادی هم یاری گری وجود دارد.
مهدیار بیان داشت: قلمروهای مشارکت اجتماعی یاری گری هم در حوزه نهادی و هم در حوزه مردمی موجب این توفیقات شد. مشارکت های اجتماعی قرن¬هاست که در لایه های زندگی اجتماعی جریان داشته است. و این اتفاق جدیدی نیست. وقتی ما می توانیم در یک مدت کوتاهی هم آرایی زیبایی برای کمک و یاری داشته باشیم، این ریشه در قدمت تاریخی دارد.
وقتی در این چنین بحرانی یک تقسیم کار حرفه ای از پیش ناتعیین شده ای بر اساس تامین نیاز شکل می گیرد، نشانگر ساخت های ریشه دار ذهنی است که براحتی می تواند به افراد فرمان بدهد و براحتی با افراد شبکه اجتماعی ایجاد کنند و به حل مشکلات بپردازند. این سطح بحث در واقع در سطح داخلی است.
وی ادامه داد: در سطح بین المللی هم، یاری گری ضرورتِ مشارکت خودش را نشان داد. در واقع این نظم جهانی جدید که در دنیا حکم فرما شده است، یک نظم لیبرالی است که ساختار قدرت هرمی شکلی را در جهان بروز و ظهور داده است. یک عده کشورها در بالا حضور دارند و خیلی از کشورها در پایین قرار دارند. در اصل یک تقسیم کار نانوشته ای و نابرابری شکل گرفته است که منابع اولیه و خدمات از پایین به بالا برود و تا مدیریت اقتصادی و مالی و فرایند اقتصاد جهانی شکل بگیرد.
در ادامه دکتر کلهر ابراز داشت: یک نکته که قابل ذکر است، توجه دادن به موضوع یاری گری است که در همه ی نظام های اجتماعی وجود دارد و نمی توانیم با برجسته سازی یاری گری در جامعه سنتی ایران وجه تمایز ایجاد کنیم. نکته مهم این است که هم در جوامع سنتی و هم در جوامع مدرن انواع یاری گری را داریم و نمی توانیم از این جهت بگوییم که دارای وجه تمایز خاص هستیم. البته خاص بودن ما در این نکته است که تفاوت نوع یاری گیری در جوامع ما وجود داشته و ادامه داشته و تا حدودی تضعیف شده و سعی می کنم که در واقع بین این دو یاری گری به عنوان دوگانه تاملی کنم، تا بتوانیم از این رهگذر چشم اندازی را به سمت همان نوع یاری گری ناب و اصیلی که فکر می کنیم در سنت و جامعه ما و در گذشته اجتماعی مان وجود داشته جایی باز کرد.
ما دو نوع یاری گری داریم، یکی یاری گری بدون چشم داشت و یا یاری گرانه ایثارگرایانه پنهان، خیلی به جوانمردی نزدیک است.
وی افزود: خدمت و هم یاری از جهت معنای ذاتی و بنیادی مفهومِ بدون چشم داشت را با خود دارد، که بدون این که در این نوع یاری گری، بازگشتی داشته باشد و به شکل تقابلی برگردد.
عنصر اساسی و بنیادی یاری گریِ بدونِ چشم داشت، هم به صورت شکل و ظاهر پنهان و ناشناخته است و هم از جهت نیت و بنیاد بدون چشم داشت و پنهان است. تا جایی که در این نوع یاریگری گری، فرد یاری گر نیز اساسا شناخته نمی شود. به این خاطر نمی‌توانیم یاریگری دوسویه را برای آن در نظر داشته باشیم.
این پژوهشگر اجتماعی بیان داشت: یاری گری نوع دوم یاری گری دوسویه و متقابل است. نوعی از همکاری و تعاون و همیاری که افراد به هم کمک می کنند و در خدمت یکدیگرند که در این نوع، منفعت طلبی و چشم داشت و سود وجود دارد.آن نوع یاری گری که در نگاه ارزشی به آن تاکید می شود و به عنوان الگو و هدف بوده، یاری گری بدون چشم داشت است. تک مصرع سعدی که تو نیکی کن و در دجله انداز ... مصداق این نوع یاری است. تفاوت ظریف و دقیق و استراتژیک، توجه به همین مسئله است.
کلهر گفت: اقدامات کرونا را شبیه به کوه یخی می دانم که ما فقط میزان کمی از آن رامی بینیم و الگوی پنهان بدون چشم داشت همان قسمت مکنون و پوشیده آن است. اگر این چنین برداشتی را بخواهیم بپذیریم، باید این صورت اصیل یاری گری دینی، اخلاقی، انسانی و ایرانی را بتوانیم حفظ کنیم. چون سیطره عقلانیت مدرن، سبک زندگی ما و نوع مراودت کنونی، عملا امکان تداوم یاری گری را سخت و دشوار می کند. در دنیای مدرن امروز، یاری گری متقابل و منفعت طلب سیطره پیدا کرده است؛ چون با سیطره عقلانیت ابزاری و زندگی عصر مدرن همراه است.
اما یاری گری بدون چشم، دعوتش و توصیه اش به افرادی است که انتظار یاری متقابل را ندارد.
وی افزود: در این جا بیشترین آسیب متعلق به افرادی است که کمترین همکاری را باهم داشتند. برنده ی این میدان کسانی بودند که توانستند ارتباط بهتری در سطح داخلی و بین المللی با هم بگیرند. ارتباط عمیق ایران و چین قبل از ماجرای ظهور و بروز کرونا در ایران، اثر خودش را در زمان شیوع بیماری کرونا، و خدمت چین به ایران نشان داد.
این پژوهشگر اجتماعی خاطر نشان کرد: این تجربه برای مواجه های جدید با مسائل و بحران هایی که در آن هستیم تفکرات یا سیاست های نولیبرالی به عنوان مهمترین و محوری ترین ایده ی نظم دهنده جامعه جهانی و حالا به یک معنایی در جامعه ما بی تاثیر نبوده است.
وی افزود: بازتولید یاری گری های اجتماعی در قالب های جدید و ابزارهای جدید که بتواند فاصله طبقاتی را کم کند و ایجاد فرصت برای طبقات مختلف و بهره مندی تقریبا زیادی برای طبقات مختلف، که تسهیلات مناسبی را ایجاد کند. و این مستلزم این نکته است که باور داشته باشیم که این ساخت های اجتماعی ریشه دار است و الان که واکنش مناسبی ایجاد می شود به خاطر این است که ساخت های مشارکتی را قبلا دارا بودیم.
