به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین محمّد جعفر طبسی در یادداشتی درباره امام جعفر صادق علیه السلام نوشت:
۲۵ شوّال سالروز شهادت رئیس مذهب جعفری، امام جعفر صادق(ع) است. آن حضرت(ع) در سال ۱۸۴ق در حالیکه ۶۵ سال از عمر مبارکشان می‌گذشت، به شهادت رسیدند و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شدند.(الارشاد، ج۲، ص۱۸۰) از میان امامان دوازدگانه، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) در تربیت شاگرد مشهور بودند.
به گفته شیخ مفید(ره)، «اصحاب حدیث نام روایت‌کنندگان از امام صادق(ع) که مورد اعتماد بوده و اختلاف عقیده و نظر داشته‌اند، گردآوری کرده‌اند که تعدادشان به چهار هزار نفر رسیده است» (همان، ص۱۷۹)
این مطلب نشانه وجود یک دانشگاه علمی وسیع، پر رونق، با نشاط و برخوردار از دانش‌آموختگان و فارغ‌التحصیلان بسیاری است که امام صادق(ع) آن را برای نشر معارف قرآن و آموزه‌های اسلام در میان ملّتهای مسلمان، مدیریت می‌کردند.
آن حضرت(ع) در مسجدالحرام فتوا می‌دادند، قرآن را تفسیر می‌کردند و با دلائل روشن، پرسشها را پاسخ می‌دادند.( إِذْ ذَاکَ یُفْتِی النَّاسَ وَ یُفَسِّرُ لَهُمُ الْقُرْآنَ...همان، ص۲۰۰)
در این یادداشت کوتاه به اجمال به معرّفی برخی شاگردان و تربیت‌یافتگان آن حضرت(ع) می‌پردازیم:
۱. ابان‌بن تغلب(م۱۴۱ق): یکی از شاگردان برجسته امام‌صادق(ع) است. نجاشی درباره‌اش می‌گوید: «او سه امام(ع) را درک نمود: امام علی‌بن‌الحسین(ع)، امام‌باقر(ع) و امام‌صادق(ع). او جایگاه مهمّ و شایسته‌ای نزد ایشان(ع) داشت.(رجال نجاشی، ص۱۰) «أبان» مسلّط به علوم مختلف بود. نجاشی می‌گوید: «ابان در همه شاخه‌های علمی، در قرآن، فقه، حدیث، ادب، لغت و نحو پیشگام بود.
کتاب‌های تألیف کرده است از جمله: تفسیر غریب‌القرآن، کتاب الفضائل و..»(همان، ص۱۱) نکته بسیار مهمّ درباره این شخصیت ارزشمند علمی آن است که امام‌صادق(ع) درباره‌اش به «ابان بن عثمان» فرمودند: «ابان‌بن‌تغلب سی‌هزار حدیث از من روایت کرده است. پس آنها را از او روایت کن»(همان، ص۱۳) ابان‌بن تغلب خود می‌گوید:«روزی عده‌ای بر من ایراد گرفتند که از امام جعفر(ع) روایت می‌کنم. گفتم: چگونه مرا به خاطر نقل حدیث از مردی سرزنش می‌کنید در حالی که از وی (ع) سؤال نکردم مگر آنکه فرمود: «قال رسول‌الله(ص)».(همان، ص۱۲ـ ۱۳) این مطلب نشان می‌دهد که امام‌صادق(ع) احیاگر سنّت پیامبر(ص) بود و نقش بسیار فعّال و اثرگذاری در معرّفی و نشر احادیث رسول‌خدا(ص) داشتند.
۲. محمّدبن مسلم(م۱۵۰ق): وی یکی دیگر از تربیت‌یافتگان کم‌نظیر مکتب امام‌صادق(ع) است. نجاشی درباره‌اش می‌گوید: «او آبروی اصحاب ما در کوفه، و فقیه و بسیار با تقوا بود. امام باقر(ع) و امام‌صادق(ع) را همراهی و از ایشان(ع) روایت کرد. در حالی که یکی از مورد اعتمادترین افراد به شمار می‌رفت.»(همان، ص۳۲۳ـ ۳۲۴)
۳. زرارة‌بن اعین(م۱۵۰ق): امام صادق(ع) درباره‌اش فرمودند:«رحمت خداوند بر زراره! اگر او و همانندانش نبودند، احادیث پدرم از بین می‌رفت.»(رجال‌کَشّی، ص۱۳۶؛ قاموس‌الرجال، ج۴، ص۴۲۰) این شخصیت با عظمت پس از امام‌صادق(ع) دار فانی را وداع گفت.
۴. بکیر بن اعین: او برادر «زرارة» است. شیخ‌طوسی نامش را در ردیف یاران امام‌باقر(ع) و امام‌صادق(ع) ذکر کرده است.(رجال‌طوسی، ص۱۲۷؛ قاموس‌الرجال، ج۴، ص۳۸۵) جایگاه بسیار شایسته‌ای نزد امام‌صادق(ع) داشت. وقتی از دنیا رفت و خبر رحلتش به آن حضرت(ع) رسید، فرمود: «به خدا سوگند! خداوند او را در میان رسول‌خدا(ص) و امیرالمؤمنین(ع) قرار داد»(رجال کَشّی، ص۱۸۱)
۵. ابوبصیر: نامش «لیث‌بن البختری مرادی» و کنیه‌اش «ابومحمّد» است که «ابوبصیر» هم گفته شده است. تعابیر بسیار مهمّی از امام‌صادق(ع) درباره این شخصیت بزرگ ثبت شده است. در روایتی از جناب جمیل‌بن درّاج نقل شده که از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود: «(مصادیق آیه) «وَ بَشّر المُخبتین» «فرمانبرداران فروتن را بشارت ده»(الحجّ: ۳۴) به بهشت، بُریدبن معاویة عِجلی، ابوبصیر لیث‌بن بَختری مرادی، محمّدبن مسلم و زراره هستند. این چهار نفر نجیب، گرانمایة و «أُمناء» خداوند بر حلال و حرامش می‌باشند. اگر ایشان نبودند، آثار نبوّت از بین می‌رفت.»(رجال‌کَشّی، ص۱۷۰ اربعة نجباء أُمناء الله...»
واقعا که این چهره‌های علمی ارزشمند و والامقام که تربیت‌یافته و فارغ‌التحصیل مکتب جعفری(ع) هستند، نقش ارزنده و اثرگذاری در انتقال میراث گرانبها و گنجینه ارزشمند احادیث امام صادق(ع) بلکه انتشار سنّت نبوی(ص) به نسلهای بعد، ایفا نمودند. اما متأسّفانه در محافل علمی اعمّ از حوزوی و دانشگاهی، کمتر از ایشان یاد، و به معرّفی حیات علمی و جایگاه معنوی‌شان پرداخته می‌شود. بزرگداشت این شخصیت‌های فاخر، نکوداشت مکتب و حوزه وسیع علمی امام جعفر صادق(ع) است که باید مراکز علمی آن را در دستور کار خود قرار دهند.
