به گزارش خبرگزاری حوزه، در نشست علمی «نقد کتاب درسنامه آیین هندو»، که به صورت حضوری و مجازی در سالن جلسات پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی برگزار شد، حجت الاسلام غلامرضا مهدوی، مدیر گروه ادیان شرق، به عنوان ناظر علمی، دکتر سیدمحمد روحانی، پژوهشگر در حوزه ادیان شرق ناقد علمی، دکتر محمدمهدی دشتی، کارشناس مسؤول اداره نیاز سنجی تدوین متون درسی به عنوان ناقد آموزشی این نشست مشارکت داشتند.
دکتر علی‌محمد پورابراهیم در ابتدای این نشست، با بیان اینکه در حوزه ادیان شرق کتاب های بسیاری چاپ شده است، اظهار داشت: تاکنون درسنامه ای که هم همه جوانب آیین هندو را در برگیرد و هم سیر مطالب روان داشته باشد، به رشته تحریر در نیامده است. با این هدف، این اثر پیشنهاد و سطح درسنامه، مقطع کارشناسی تعریف شد و براساس آیین نامه سطح کارشناسی در پانزده درس تنظیم گردید.
وی افزود: با توجه به تدوین کتاب به صورت درسنامه، در ابتدای هر درس به مطالب درس اشاره شده و اهداف آن بیان و سپس متن درس تنظیم گشته است.
پورابراهیم، با بیان اینکه حوزه ادیان شرق، به ویژه آیین هندو، خیلی گسترده است و همه مطالب در متن منعکس نشده است، ابراز داشت: در این درسنامه فقط کلیات ذکر شده است؛ کتاب در پنج بخش «دیرینه شناسی آیین هندو»، «جهان شناسی آیین هندو»، «تکلیف شناسی آیین هندو»، «نمادشناسی آیین هندو» و «کارکرد شناسی آیین هندو»، سامان یافت تا مطالب آیین هندو به نحو بهتری استقرا گردد.
دکتر روحانی، ناقد علمی نشست، در ادامه، ضمن ارائه نقدهایی به این درسنامه، تاریخ پیدایش دین و انواع نگاه دین شناسانه را مورد توجه قرار داد و خاطرنشان کرد: بهتر بود در این درسنامه، الهیاتی، که دین را با منشأ خدایی می داند، واضح تر بیان می شد، تا دانش پژوه به خوبی متوجه موضوع گردد.
وی، با بیان اینکه اشاره به جنبش های نوپدید، در این کتاب ضرورتی نداشت، یادآور شد: در صورت ضرورت این موضوع باید به عنوان بحث مقدماتی و صرفاً ذکر جنبش های نوپدید هندو طرح می گردید تا ضرورت مطالعه اثر بهتر جا می افتاد.
دکتر روحانی بر اهمیت بررسی ویژگی های بنیادگرایی هندو اشاره نمود و اظهار داشت: نیاز بود در این درسنامه بحث خداشناسی و جهان شناسی که یک جا آورده شده است، در دو بعد اسطوره و عرفان به صورت تفکیکی بیان می شد.
وی، ضمن تأکید بر بررسی بحث تثلیث و اوتاره ها یا تجسم ها، با بیان اینکه در عین نماد شناسی باید تمایز آن با تجلی الهیاتی به خوبی تبیین گردد، خاطرنشان کرد: آیین هندو ناظر به زندگی پس از مرگ، اشاره خیلی زیرپوستی به بهشت و جهنم دارد؛ باید با تمرکز بر آن، وجه جمع بهشت و جهنم با موکشا و تناسخ روشن شود.
ناقد علمی نشست، با اشاره به اینکه جا داشت مباحثی مانند یوگا، نادی و چکره ها و ناسنه ها واضح تر بیان می شد، اظهار داشت: متأسفانه، با وجود نویسنده به زبان انگلیسی، از کتاب های انگلیسی استفاده کمتری شده و عمدتاً تکیه بر منابع فارسی و گاه منابع دم دستی تر شده و این گونه استناد، از وزن علمی کتاب کاسته است.
سپس دکتر غلامرضا مهدوی، ناظر علمی کتاب، مزیت ها و نقدهایی علمی و روشی کتاب را مورد توجه قرار داد و گفت: قالب بندی و روش شناسی ارائه شده در این کتاب، به خواننده فرصت می دهد حوزه های گوناگون را به تنهایی مورد بررسی قرار داده، ارتباط حوزه ها هم راحت تر بیان شود.
وی، با بیان اینکه هر کتابی باید مخاطب خاص خود را هدف گذاری کند، اظهار داشت: این درسنامه در مقدمه یا ابتدای اثر، سطح مخاطب را ذکر نکرده است؛ از سویی، درس های کتاب حجیم و طولانی است؛ از این رو، باید با ویرایش دوباره، موارد تکراری و غیرضروری حذف گردد.
دکتر محمد مهدی دشتی، ناقد آموزشی کتاب نیز در ادامه این نشست، با بیان اینکه عنوان کتاب با عنوان درس تخصصی که در سرفصل‌های ادیان و مذاهب ارائه شده است، کمی فرق دارد، ابراز داشت: عنوان درس تخصصی ادیان (هند، خاور دور و بودا) آمده که سه واحد است.
وی، با اشاره به اینکه فصل‌های درس باید مطابق سرفصل، به سه دین هندو، آیین های خاور دور و بودا پرداخته شود، ولی در این کتاب، فقط به آیین هندو پرداخته شده است، تصریح کرد: در سرفصل ها به ارتباط ادیان با اسلام اشاره شده است و لازم بود یک درس به این مسئله اختصاص می یافت. گرچه به آن اشاره شده است.
دکتر دشتی، در ادامه، ضمن اشاره به نکات قوت این کتاب، با بیان اینکه در پایان هر درس منابع مطالعاتی ذکر شده است، اظهار داشت: در این کتاب، ضمن تبیین اهداف هر درس در ابتدا، ارزشیابی هر درس در پایان آن درس ذکر شده است.
وی بر لزوم رعایت نکات تکنولوژی آموزشی در کتاب های درسی تأکید نمود و یادآور شد: در عین برخورداری از پیش گفتار و مقدمه، همه درس ها باید عنوان بندی شوند.
دکتر دشتی بر اهمیت ذکر خلاصه دروس در پایان هر درس تأکید نمود و اذعان داشت: بهتر بود پایان هر درس، فهرستی از کلمات کلیدی آن درس می آمد.
وی جایگاه بهره گیری از تصاویر را برای تنوع بخشی به کتاب مورد توجه قرار داد و افزود: ذکر اصطلاحات کتاب، نمونه پرسش‌ها آزمون، در پایان کتاب و رعایت تناسب بین صفحات درس ها و حجم هر درس، از دیگر نکات مهم به شمار می رود.
دکتر حسن بشارتی راد، سرپرست پژوهشکده ادیان و فرق نیز در پایان این نشست، ضمن ارائه نقد هایی تصریح کرد: برخی از نقدها و تأملاتی که از جانب ناقدان این نشست ارائه شد، چندان ضرورت ندارد که اعمال شود؛ البته ملاحظات و محدودیت هایی وجود دارد که چه مقدار از تأملات دکتر روحانی و دکتر دشتی را می توان اعمال کرد که در این باره گروه علمی تشخیص می دهد.
وی افزود: لازم است در تدوین کتاب‌های درسی با بخش آموزش و تدوین متون درسی، از ابتدای مراحل و فرایند پژوهش، همفکری کافی صورت گیرد؛ یکی از فواید این جلسات این است که از این به بعد، اگر بناست درسنامه ای نوشته شود، سرفصل ها محور بوده، کارشناسان اداره کل تدوین متون درسی همفکری داشته باشند.
