به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، ششمین نشست علمی شناسه شیعه با موضوع«تقریری از مسلک فهرستی» با همکاری گروه حدیث پژوهی پژوهشکده معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، موسسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام در مدرسه علمیه امام کاظم علیه السلام برگزار شد.
این نشست در قالب کرسی علمی، ترویجی و با حمایت علمی هیئت حمایت از کرسی های نظریه پردازی شورای عالی انقلاب فرهنگی با ارائه حجت الاسلام احسان سرخه ای و نقد آقایان محمدباقر ملکیان و محمد علی موحدی و همچنین دبیری حجت‌الاسلام احسان الله درویشی اجرا گردید.
حجت‌الاسلام سرخه‌ای به کتاب فهرستی مرحوم نجاشی و شیخ طوسی اشاره و عنوان کرد: مرحوم نجاشی در ابتدای کتاب خود طبق اطلاع یکی از نزدیکانش آورده برخی از مخالفین معتقد بودند که شیعیان آثار و مصنفاتی ندارند، یعنی پیشینه فرهنگی بر آنان متصور نیست و سپس مرحوم نجاشی می‌گوید افرادی که بر این باورند و این ادعا را مطرح کرده اند آشنایی درستی با فرهنگ امامیه ندارند و از تاریخ اخبار اهل بیت علیهم السلام اطلاعی ندارند.
وی ادامه داد: بر اساس این ادعا ناچار هستند فهرستی تهیه کنند که در آن اسامی پدیدآورندگان علمی امامیه یادآوری شود و در ضمن آن آثار آن‌ها نیز معرفی شود.
حجت‌الاسلام سرخه ای اضافه کرد: در بخش اول کتاب فهرستی مرحوم نجاشی توضیح می‌دهد و عنوان را مطرح می‌کند و می‌گوید جز ثانی کتاب من فهرست اسامی کتاب مصنفین شیعه است و مرحوم نجاشی در تلاش بوده که فهرست مصنفین را ارائه کند و در ضمن معرفی هریک ناچار شده توصیفی هم از آن مصنف ارائه دهد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به مقدمه مرحوم شیخ طوسی اشاره و عنوان کرد: در این مقدمه نیز همان عبارت مرحوم نجاشی آمده و می‌گوید؛ من با دسترسی به فهرست مشایخ متوجه شدم که هیچ کس فهارس را یک جا جمع نکرده و من با غرض تجمیع فهرست آثار را کنار هم می‌آورم.
حجت‌الاسلام سرخه ای در بیان کار دیگر مرحوم نجاشی و مرحوم شیخ طوسی مطرح کرد: کار پراهمیت دیگر این بود که طرق خود را نیز به این آثار معرفی کردند که این طرق اولا بالذات برای اثبات انتساب اثر پدیدآورنده است یعنی این تصور نادرست که ما ارائه طریق را برای اثبات ادغام طریق و یا اعتبار کتاب بدانیم.
وی در ادامه افزود: این طرق با این هدف نوشته شده که مولف و اثر را بتوان شناخت و در ضمن این دو فهرست اطلاعات ارزشمندی نیز وجود دارد که از طریق آن می‌توان نکات خوبی را به دست آورد که اگر با این توصیف سراغ فهارس برویم در اعتبار سنجی و کارهای دیگر می‌تواند مفید باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به مبنای استاد در نگارش فهرست اشاره و تصریح کرد: استاد مبنایی را برای فهرست خود گذاشتند به جهت اینکه رویکرد مرحوم نجاشی در اعتبار برخی احادیث بر پایه منابع علمی باشد یعنی وقتی با سلسله اسناد مواجه می‌شویم طبیعتاً با یک سری مولفین مواجه هستیم که اطلاعات این مولفین را می‌توانیم با کمک گرفتن از فهارس به دست آوریم، لذا فهارس نوشته شده به ما کمک می‌کنند با پدیدآورندگانی که در سلسله اسناد حضور دارند بیشتر آشنا شویم،به همین علت واژه فهرستی را به تعبیر خودشان با مسلک فهرستی به کار می‌برند.
وی ادامه داد: استاد به طور کامل و شامل به این دو فهرست تکیه نداشتند بلکه مجموعه‌ای از اطلاعات مرتبط به احادیث را درنظر داشتند اما چون دسترسی به این منابع و اطلاعات بسیار باارزش است و نقش محوری دارد این تعبیر را به کار برده اند.
حجت‌الاسلام سرخه ای با بیان نحوه انتقال احادیث امامیه ادامه داد: برخلاف تصور ما که معتقدیم احادیث امامیه از طریق شنیداری به ما منتقل شده است با مراجعه به تاریخ احادیث امامیه متوجه می‌شویم این مطلب مطابق واقعیت های تاریخی نیست.
وی با طرح این سوال که آیا کسی این مبنا را قبول دارد و منکر طرح شفاهی است ادامه داد: ما می‌پذیریم بخشی از احادیث امامیه به صورت شفاهی به ما رسیده است اما نسبت مقداری که به صورت شفاهی منتقل شده به احادیثی که به صورت کتبی به ما رسیده است نادر و کمیاب است که ما می‌توانیم در مقوله اعتبارسنجی حدیث از آن صرف نظر کنیم.
پژوهشگر حوزه حدیث در ادامه اضافه کرد: تمامی کسانی که مسند فهرستی را قبول دارند باید پذیرفته باشند که نقل و انتقال میراث حدیثی امامیه از طریق منابع مکتوب انجام شده، یعنی اصحاب ائمه اطهار در مجلس حضور امام یا با فاصله اندکی یا یک نسل بعد تمامی شنیده های خودشان را در قالب نوشته ها به نسل های بعد انتقال داده اند و وقتی به تاریخ احادیث ائمه مراجعه می‌کنیم درمی‌یابیم که اصحاب امامین صادقین علیهم‌السلام به سرعت به نوشتن روایات و احادیث دست به قلم شدند.
وی ادامه داد: بعد از عصر امام کاظم علیه السلام نیز نگارش های جوامع حدیثی آغاز شد و به این ترتیب در مواجهه با نسل‌های بعد آثار جدیدی از محدثان تولید شده و همچنین از آثار پیشینیان نیز استفاده شده است و این آثار به نسل‌های بعد و تا زمان غیبت منتقل شده است.
حجت‌الاسلام سرخه ای با بیان اهمیت حدیث مطرح کرد: اگر اصل نقل و انتقال حدیث در قالب کتاب‌ها را بپذیریم باید توضیح دهیم که این آثار چگونه از کتابی به کتاب دیگر منتقل شده و یا چگونه نسخه های کتاب به دست مشایخ دیگر رسیده است.
لازم به ذکر است، در بخش دیگر این نشست علمی ناقدان به نقد موضوع پرداختند.
