قرآن، ربا را در حکم جنگ با خدا دانسته است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از کاشان، حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب یوسفی استاد حوزه علمیه در یادداشتی با اشاره به آیاتی از قرآن کریم، نوشت:‌ روش قرآن در مبارزه با انحراف‌های ریشه‏‌دار اجتماعی به این صورت است که به‌تدریج زمینه‌‏سازی را فراهم می‌‏کند و افکار عموم کم‌کم به مفاسد آنها آشنا می‌‏سازد، و پس از آن که آمادگی برای پذیرفتن تحریم نهایی حاصل شد، به ویژه در مواردی که آلودگی به گناه زیاد باشد، قانون را به صورت صریح اعلام می‌‏کند.

متن یادداشت حجت‌الاسلام والمسلمین یوسفی به شرح ذیل است:

خطابهای قرآن کریم به مومنین

یا أَیُّهَاالَّذِینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا الرِّبَوا أَضْعافاً مُضاعَفَةً وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۱۳۰) وَ اتَّقُوا النَّارَ الَّتِی أُعِدَّتْ لِلْکافِرِینَ (۱۳۱) وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ (۱۳۲)
ترجمه:
ای کسانی که ایمان آورده‏اید ربا (و سود پول) را چند برابر نخورید از خدا بپرهیزید تا رستگار شوید. و از آتشی که برای کافران آماده شده است بپرهیزید. و خدا و پیامبر را اطاعت کنید تا مشمول رحمت شوید.
[سوره آل‏عمران (۳): آیات ۱۳۰ تا ۱۳۲]

تحریم رباخواری در چند مرحله‏

می‌‏دانیم روش قرآن در مبارزه با انحرافات ریشه‌‏دار اجتماعی این است که تدریجا زمینه‏‌سازی می‌‏کند، و افکار عموم را کم‌کم به مفاسد آنها آشنا می‌‏سازد و آن گاه که آمادگی برای پذیرفتن تحریم نهایی حاصل شد قانون را به صورت صریح اعلام می‌‏کند (مخصوصا در مواردی که آلودگی به گناه زیاد و وسیع باشد)در مورد ربا نیز در آیات متعددی بحث نموده و مضرات آن را یادآور و نهایتا در آیات ۲۷۵ تا ۲۷۹ سوره بقره هر گونه رباخواری را به شدت ممنوع اعلام نموده و در حکم جنگ با خدا ذکر فرموده است و نیز می‌‏دانیم: عرب، در زمان جاهلیت آلودگی شدیدی به ربا خواری داشت و مخصوصا محیط مکه محیط رباخواران بود و سرچشمه بسیاری از بدبختی‌های اجتماعی آنها نیز همین کار زشت و ظالمانه بود، به همین دلیل قرآن برای ریشه‌کن ساختن رباخواری حکم تحریم آن را در چهار مرحله بیان کرده است:

۱. در آیه ۳۹ سوره روم نخست در باره" ربا" به یک پند اخلاقی قناعت شده آنجا که می‌‏فرماید: وَ ما آتَیْتُمْ مِنْ رِباً لِیَرْبُوَا فِی أَمْوالِ النَّاسِ فَلا یَرْبُوا عِنْدَ اللَّهِ وَ ما آتَیْتُمْ مِنْ زَکاةٍ تُرِیدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ‏ و به این طریق اعلام می‏‌کند که تنها از دیدگاه افراد کوته‌‏بین است که ثروت رباخواران از راه سود گرفتن افزایش می‏‌یابد اما در پیشگاه خدا چیزی بر آنها افزوده نمی‌‏شود بلکه زکات و انفاق در راه خدا است که ثروتها را افزایش می‏‌دهد.

۲. در سوره نساء آیه ۱۶۱ ضمن انتقاد از عادات و رسوم غلط یهود به عادت زشت رباخواری آنها اشاره کرده و می‌‏فرماید: وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ‏:
" یکی دیگر از عادات بد آنها این بود که ربا می‏‌خوردند با اینکه از آن نهی شده بودند".

۳. در آیه مورد بحث، حکم تحریم ربا صریحا ذکر شده اما تنها به یک نوع از انواع ربا که نوع شدید و فاحش آن است اشاره شده است.

۴. نهایتاً در سوره بقره آیات ۲۷۵ تا ۲۷۹ هر گونه رباخواری به شدت ممنوع اعلام شده و در حکم جنگ با خدا ذکر شده است.

منظور از " اضعافا مضاعفه" در این آیه ربایی است که سود در مرحله نخستین با اصل سرمایه ضمیمه شود و مجموعا مورد ربا قرار گیرند و به همین ترتیب در هر مرحله "سود به اضافه سرمایه"، سرمایه جدیدی را تشکیل دهد و به این ترتیب در مدت کمی از راه تراکم سود مجموع بدهی بدهکار به چندین برابر اصل بدهی افزایش یابد.

به طوری که از روایات و تواریخ استفاده می‏‌شود در زمان جاهلیت معمول بود که اگر بدهکار در راس مدت نمی‌‏توانست بدهی خود را بپردازد از طلبکار تقاضا می‏‌کرد که مجموع سود و اصل بدهی را به شکل سرمایه جدیدی به او قرض بدهد و سود آن را بگیرد.

در عصر ما نیز پبش از انقلاب رباخواران این نوع رباخواری ظالمانه را رسما اجرا می‌کردند.
در پایان آیه می‌فرماید: وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ‏ " اگر می‏خواهید رستگار شوید باید تقوا پیشه کنید و از این گناه بپرهیزید". وَ اتَّقُوا النَّارَ الَّتِی أُعِدَّتْ لِلْکافِرِینَ‏ و از آتشی که در انتظار کافران‏ است بر حذر باشید.

این آیه مجددا حکم تقوا را تاکید کرده و عذاب رباخواران را مطابق عذاب کافران ذکر فرموده است.
از تعبیر" کافران" استفاده می‏‌شود که آتش دوزخ اصولا برای کافران آماده شده و گناهکاران به همان مقدار که شباهت و هماهنگی با کافران دارند سهمی از آن خواهند داشت. وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ‏ و از خدا و رسول اطاعت کنید تا مورد رحمت قرار گیرید.

تهدید آیه سابق با تشویقی که در این آیه برای مطیعان و فرمان‌برداران ذکر شده تکمیل می‏‌گردد و می‏فرماید:" فرمان خدا و پیامبر را اطاعت کنید و رباخواری را ترک گوئید تا مشمول رحمت الهی شوید.
به امید آنکه همه ما مطیع خدا و رسول بوده و مورد رحمت واسعه الهی قرار گیریم. انشاءالله

حبیب یوسفی