حجت الاسلام والمسلمین حمیدرضا مطهری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه اظهار کرد: یکی از مهمترین مولفههای شکلگیری تمدن نوین و جدید، نگاه تاریخی به این مقوله است. اگرچه در سالهای اخیر بحث تمدن نوین اسلامی غالباً به مباحث نظری معطوف شده، اما بدون توجه به تاریخ و سابقه تمدن اسلامی نمیتوان تمدن نوین را تصور کرد. به باور وی، تمدن نوین باید بر پایههای تمدن گذشته اسلامی بنا شود.
استاد حوزه و دانشگاه دو مقوله «تمدن و اربعین حسینی» را تاریخی دانست و افزود: برای تحلیل صحیح لازم است نگاهی به تاریخ و تطبیق آن با وضعیت کنونی پیادهروی و زیارت اربعین داشته باشیم. اگر اوج تمدن نوین اسلامی را شکلگیری مدینه فاضله یا آرمانشهر اسلامی بدانیم، لازمه آن توجه به مدینه النبی است. وی افزود: پیامبر اکرم(ص) به دنبال تحقق آرمانشهر بودند و حداقل میتوان گفت که در عصر نبوی مقدماتی برای این شهر آرمانی شکل گرفت.
وی تصریح کرد: برای بهرهبرداری از ظرفیتهای اربعین در شکلگیری آرمانشهر اسلامی، باید ویژگیهای مدینه النبی را بررسی کنیم و آنها را با مراسم اربعین تطبیق دهیم. البته در این بحث دوران مکی پیامبر را کمتر مدنظر داریم چرا که خطابها در آن دوره عمدتاً به افراد است، اما در دوران مدنی پیامبر اکرم(ص) اقداماتی کلانتر برای شکلگیری جامعه نوین صورت گرفت.
حجتالاسلام والمسلمین مطهری یکی از نخستین اقدامات پیامبر(ص) در دوران مدنی را ایجاد امنیت و آرامش جامعه دانست و گفت: پیامبر(ص) با انعقاد پیماننامههای متعدد با گروههای مختلف، زمینه امنیت دولت نوپای اسلامی را فراهم کرد. این امنیت زمینه لازم برای تحقق اهداف بالاتر پیامبر بود.
وی درباره وضعیت اربعین در عصر حاضر اظهار کرد: در مسیرهای مختلف منتهی به کربلا و نجف و همچنین در خود این شهرها و دیگر مناطق عتبات عالیات، زائران با امنیت کامل حضور دارند و هیچ احساس ناامنی وجود ندارد. این نظم و امنیت در گسترهای وسیع، خود نشانه ظرفیت تمدنی عظیم اربعین است.
حجتالاسلام والمسلمین مطهری تأکید کرد: این امنیت و نظم، همراه با معنویت و ظرفیتهای اخلاقی اربعین، میتواند زمینهساز شکلگیری تمدنی نوین باشد که پیامبر اکرم(ص) در مدینه النبی پایهگذاری کرد و مراسم اربعین میتواند حلقه اتصال میان آن آرمانشهر تاریخی و تمدن نوین اسلامی باشد.
اتحاد و عدالت؛ پایههای تمدن نوین اسلامی در آئینه اربعین
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در تبیین نقش مراسم اربعین در شکلگیری تمدن نوین اسلامی، به مولفه اساسی توجه پیامبر اکرم(ص) در مدینه النبی اشاره کرد و گفت: اگر هدف نهایی تمدن نوین اسلامی را شکلگیری آرمانشهر اسلامی بدانیم، نخستین گام تحقق این هدف، ایجاد امنیت است؛ نکتهای که در زیارت اربعین به وضوح قابل مشاهده است.
وی افزود: همانگونه که در حکومت پیامبر(ص) اولین اقدام، ایجاد امنیت برای جامعه نوپای اسلامی بود، امروز در مسیرهای زیارت اربعین زائران با احساس امنیت کامل حضور دارند و اگر این امنیت نهادینه شود، میتوان آن را گام مهمی در جهت تحقق آرمانشهر اسلامی دانست.
حجتالاسلام والمسلمین مطهری مولفه دیگر را انفاق و مهرورزی دانست و بیان کرد: مهاجران از مکه به مدینه با دست خالی رسیدند و انصار با مهماننوازی و تقسیم اموال، شرایط آرامش و رفاه را برای آنها فراهم کردند. این سنت انفاق و مهرورزی که در اربعین نیز به صورت ملموس دیده میشود، اگر در جامعه اسلامی به طور مستمر جاری شود، میتواند زمینهساز تمدن نوین اسلامی باشد.
وی تأکید کرد: در مسیرهای مرزی و شهرهای مرتبط با اربعین، این روح انفاق و همدلی به چشم میخورد، اما باید این رفتار به صورت نهادینه و مستمر در جامعه اسلامی تداوم یابد، چرا که پیامبر اکرم(ص) نیز این عمل را دستور الهی دانستهاند.
مولفه دیگر که عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به آن اشاره کرد، اتحاد و همگرایی اسلامی است.
وی گفت: پیامبر و ائمه علیهمالسلام بارها بر همبستگی میان مسلمانان تأکید کردهاند و تلاش کردند تعصبات قومی و قبیلهای را کمرنگ کنند.
حجتالاسلام والمسلمین مطهری افزود: اگرچه تعصبات قومی کاملاً از بین نرفت، اما فضای عمومی مدینه النبی به گونهای بود که همگرایی اسلامی پایهریزی شد، و این همگرایی را امروز در مراسم اربعین به شکل گسترده و با حضور اقوام، ملیتها و مذاهب مختلف میتوان مشاهده کرد. حتی برخی غیرمسلمانان نیز در این اجتماع حضور دارند.
وی تأکید کرد: اگر این اتحاد و همگرایی اسلامی در جامعه به عنوان یک فرهنگ نهادینه شود، میتواند اساس شکلگیری آرمانشهر اسلامی باشد؛ همان آرمانشهری که پیامبر اکرم(ص) به دنبال تحقق آن بودند.
گفت وگو از اکبر پوست چیان
نظر شما