حوزه‌نیوز: تبیین مفهوم خاشعین و بیان شرح صدر و فوائد آن، شرح دعای پانزدهمین روز از ماه مبارک رمضان از سوی حجت‌الاسلام‌والمسلمین عرفان است.
«اللهمّ ارْزُقْنی فیهِ طاعَةَ الخاشِعین واشْرَحْ فیهِ صَدْری بإنابَةِ المُخْبتینَ بأمانِکَ یا أمانَ الخائِفین.»
خدایا در این روز طاعتی مانند طاعت خداترسان نصیبم کن و وسعت سینه (شرح صدر) فروتنان خداترس را به من ده، با امنیت خودت ای ایمنی‌بخش دل‌های ترسان.
نخستین فراز دعا
خدایا در این روز طاعت خاشعان را روزی من کن.
عبادت خداوند تعالی، دارای لازمه‌ای است و لازمه آن خشوع و خضوع می‌باشد، به معنای دیگر از موانع عبادت تکبر است که در مقابل آن خشوع قرار دارد.
در مورد تکبر خداوند می‌فرماید: «وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ»؛ و پروردگارتان فرمود مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم در حقيقت كسانى كه از پرستش من كبر مىورزند به زودى خوار در دوزخ درمىآيند. (آیه 60 سوره غافر)
و در مورد خشوع نیز می‌فرماید: «وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ»؛ از شكيبايى و نماز يارى جوييد و به راستى اين [كار] گران است، مگر بر فروتنان. (آیه 45 سوره بقره)
حضرت زهرا(س) می‌فرماید: خداوند نماز را قرار داده است «تنزیهاً من الکبر»، یعنی برای اینکه کبر از انسان زدوده شود، وقتی انسان رکوع می‌رود یا سجده می‌کند، نشانه خضوع و خشوع او به درگاه الهی است. خطبه حضرت زهرا (س)
فراز دوم دعا:
«و اشرح فیه صدری»، خدایا در این روز به من شرح صدر عنایت کن.
شرح صدر، یعنی ظرفیت گسترده معنوی.
در قرآن سوره‌ای به نام انشراح (شرح) آمده است و به قول علامه طباطبایی می‌فرماید: خداوند با لفظ امتنان (منت گذاشتن) به پیامبرش می‌فرماید: «الم نشرح لک صدرک» آیا ما شرح صدر (سینه‌گشاده) به تو ندادیم.
حضرت موسی(ع) وقتی به پیامبری مبعوث می‌شود از خداوند تعالی این درخواست را می‌کند: «قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي»؛ گفت پروردگارا سينهام را گشاده گردان. (آیه 25 سوره طه)
همچنین خداوند متعال در جای دیگر می‌فرماید: « فَمَن يُرِدِ اللّهُ أَن يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإِسْلاَمِ وَمَن يُرِدْ أَن يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقًا حَرَجًا كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي السَّمَاء كَذَلِكَ يَجْعَلُ اللّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ»، (آیه 125 سوره انعام)
مفهوم شرح صدر
شرح صدر به معنای ظرفیت و تحمل در مقابل چند چیز می‌باشد، اولین کاربرد شرح صدر در علم است، علم به شرح صدر نیاز دارد کسی که شرح صدر نداشته باشد و به علم دست پیدا کند، دچار غرور می‌شود و به دنبال آن دیگران را نفی می‌کند.
دومین کاربرد شرح صدر در مدح می‌باشد، اگر کسی شرح صدر نداشته باشد و او را ستایش و مدح کنند دچار غرور و فتنه خواهد شد.
حضرت علی(ع) می‌فرماید: «مَن مَدَحَکَ فَقَد ذَبَحَکَ» کسی که تو را مدح کند به تحقیق تو را سر بریده است، یعنی تو را به غرور مبتلا کرده است.
حضرت امام راحل به فرزندش حاج سید احمد آقا فرموده بود: تمام این افرادی که «یا مرگ یا خمینی» می‌گویند اگر الان بگویند،مرگ ... ذره‌ای برای من فرق نمی‌کند.
سومین کاربرد شرح صدر، در نکوهش و پرخاش است.
این مساله برای روحانیون ضرورت دارد، چون‌که ممکن است به واسطه پرخاشگری خود در معرض استهزاء دیگران قرار بگیرند، البته همه پیامبران در معرض مسخره قوم خود قرار گرفتند، ولی استهزاء آنان توسط قوم خود به واسطه این بود که کفار می‌خواستند مردم به خدا ایمان نیاورند.
خداوند می‌فرماید: «وَ مَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ»؛ و هيچ پيامبرى برايشان نيامد جز آنكه او را به مسخره مىگرفتند. (آیه 11 سوره حجر).
پیامبران باید در مقابل پرخاش و تمسخر مردم، ظرفیت و شرح صدر داشته باشند.
حکایت جالب از آیت‌الله ارودباری
آیت‌الله اردوبادی دارای شرح صدر عظیمی بودند، یکی از اراذل گفته بود من ایشان را از شرح صدر جدا می‌کنم این شخص در چهار راه بیمارستان به ایشان سیلی محکمی زوده بود، آیت‌الله اردوبادی هیچ عکس‌العملی نشان نداد فقط پرسید این سیلی را برای چه زدی؟ آیا جدی زدی یا شوخی؟!
شخص هتاک جواب داد، از روی جدی، به تو سیلی زدم! آقا فرمودند: پس مهم نیست، من با شما حساب شوخی نداشتم. شخص هتاک از این گفتار آیت‌الله اردوبادی شگفت‌زده می‌شود.
عکس‌العمل آیت‌الله اصفهانی
شخصی به آیت‌الله ابوالحسن اصفهانی(ره) فحش داد ایشان عکس‌العملی از خود نشان نداد فقط به آن شخص فرمود: با من بیا. شخص فحاش را به در منزل بردند و به او پولی دادند و گفتند: از این به بعد هر وقت خواستی به من فحش بدهی، فحش ناموسی نده. به خودم فحش بده. و آن شخص شرمنده این رفتار آیت‌الله ابوالحسن اصفهانی شده بود.
چهارمین کاربرد شرح صدر در برابر اسرار است، اسرار علمی، اسرار اشخاص و...
کسی که شرح صدر معنوی نداشته باشد، این اسرار را افشا می‌کند.
پنجمین کاربرد شرح صدر، در مقابل دردها می‌باشد، در مورد یکی از اصحاب حضرت علی(ع) نقل شده است که برادرزاده‌اش گفت: چهل سال است یکی از چشم‌هایم بر اثر بیماری کور شده و این مساله را حتی نزد زن خود نیز مطرح و شکایت نکرده‌ام.
ششمین کاربرد شرح صدر، در مقابل قدرت است کسی که به قدرت می‌رسد باید شرح صدر داشته باشد وگرنه در گرداب غرور و فتنه غرق خواهد شد.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
