حوزه نیوز: هفتم شوال سالروز وفات عالمی از سلسله سادات طباطبا به نام حاج سید محمد طباطبایی نایینی فرزند، سید حیدر و معروف به حاج میرزا رفیعا نایینی از حکمای اصفهان در قرن یازدهم هجری است.
به «میرزا رفعیا»، لقب حسنی و حسینی نیز داده‌اند، چون‌که نسب ایشان از ناحیه پدر، به امام حسن(ع) و از طرف مادر به امام حسین(ع) می‌رسد.
میرزا ابوالحسن جلوه، حکیم معروف نیمه اول قرن چهاردهم، در شرح حال خود از میرزا رفیعا، جد خود، چنین نقل می‌کند: این خاندان از قدیم‌الایام، اکثرا از اهل علم بودند، چنانچه صاحب وسایل الشیعه (شیخ حر عاملی) جد اعلای مرا که میرزا رفیع‌الدین معروف به نایینی است از اساتید اجازه خود شمرده است.
پدر سید محمد، به نام سید حیدر، از زهاد و اهل تقوای قرن دهم هجری و مرقد شریفش از زیارت‌گاه‌های شهر نایین می‌باشد.
سید محمد، ادبیات فارسی، عربی و مقدمات علوم دینی را نزد پدرش فرا گرفته است.
* اساتید
از اساتید به نامی که، میرزا رفیعا، نزد آنان تلمذ نموده است می‌توان به بزرگانی چون شیخ بهایی، ملاعبدالله شوشتری، میر ابوالقاسم فندرسکی، ملاخلیل قزوینی و سید محمد باقر داماد استرآبادی،اشاره کرد.
* سخن بزرگان درباره میرزا رفیعا نایینی
«شیخ حر عاملی»
مولانا میرزا رفیع‌الدین محمد نایینی، فاضل، عالم بزرگوار، دارای جلالت‌شأن، حکیم، متلکم ماهر، که دارای تالیفاتی از جمله شرح اصول کافی است، از معاصرین ما است که به واسطه علامه محمد باقر مجلسی، از وی روایت می‌نماییم.
«علامه مجلسی»
علامه مجلسی نیز از وی با تعبیراتی چون سید الحکما المتالهین و قدوة الحکما المتالهین و سید سند، میرزا رفیع‌الدین محمدبن امیر حیدر حسینی طباطبایی نایینی یاد می‌کند.
«حاج محمد اردبیلی»
رفیع‌الدین نایینی، یگانه عصر، پیشوای محققین، سید حکمای متالهین، برهان بزرگان متکلمین است او اخبار را از افضل اکمل پرهیزگار پاک سرشت، مولانا عبدالله شوشتری فرا گرفت و دارای مصنفاتی نیکوست.
* شاگردان
از جمله شاگردان میرزای نایینی، بزرگانی مانند، علامه محمد باقر مجلسی، شیخ حر عاملی، ملا رفیعای گلیانی، میر‌محمد صالح خاتون‌آبادی، میر عبدالحسین خاتون‌آبادی، امیر محمد معصوم تبریزی قزوینی و سید نعمت‌الله جزایری، بوده‌اند.
با ظهور دولت صفویه و رسمی شدن مذهب تشیع، علمای شیعه تلاش وافری انجام دادند تا بتوانند برای رفع نیاز فرهنگی، کلامی و اعتقادی جامعه نگارش آثار عربی اسلامی را به فارسی درآورند و در این راستا مرحوم میرزا رفعیا نایینی نقش مهمی در تدوین، بسط و گسترش معارف اهل بیت(ع) داشته است.
آثار میرزا رفیعا نایینی، در سه بخش رساله، شرح و حاشیه تعلیقه تقسیم می‌شوند که مهم‌ترین آنان «شجره الهیه و ثمره آن» می‌باشد.
این رساله، حاوی مباحث فلسفی، کلامی در مسایل اعتقادی شیعه با استناد به قرآن و حدیث نگاشته شده است ایشان هدف خود از نوشتن این رساله را، استفاده متدینین از بیان منظم مسایل و رسیدن آنان به معرفة‌الله بیان می‌کنند، شیخ آقا بزرگ تهرانی نسخه خطی این رساله را در کربلا و نجف دیده است و در کتاب الذریعه آن را معرفی نموده است.
برخی از آثار این عالم الهی، شامل:«ثمره شجره الهیه، رساله‌ایی در اقسام تشکیک و حقیقت، رساله حل شبهه استلزام در موضوع حکمت و فلسفه، اجوبة المسایل، رساله طهارت و نماز، رساله علم الهی و اثبات نبوت امامت و معاد، حاشیه بر مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، حاشیه بر کافی، حاشیه بر ارشاد شیخ مفید» می‌باشد.
در مورد تاریخ وفات میرزا رفیعا نایینی اقوال متعددی ذکر شده است و در برخی کتب تراجم، تاریخ دقیق رحلت او را در سال 1082 در سن 85 سالگی ذکر کرده‌اند: زیرا بر لوح مزارش این مطلب نوشته شده است که «به تاریخ فوتش خردمند گفت «مقام رفیع مقام رفیع». با احتساب حروف ابجد، سال 1082 می‌باشد.
آرامگاه میرزا رفیعا، در اصفهان در بقعه‌ای تک افتاده و در حاشیه فرودگاه این شهر قرار دارد این بنا به دستور شاه سلیمان صفوی ساخته شد.
منابع :
مقدمه ثمره شجره الهیه از عبدالله نورانی
گلشن ابرار ج 7
