جایی که عمال آن حکومت خودکامه و سفاک و دیکتاتوری با به رگبار بستن مردم بی دفاع که تنها برای اعتراض به شیوه حکومتداری آن رژیم منحوس به خیابانها آمده بودند، آخرین میخ را بر تابوت خود کوبید و در سراشیبی سقوطی مفتضحانه قرارگرفت.
حادثه میدان ژاله در عین این نتیجه آوری و نقطه عطف بودن برای حرکت نهضت، یک حادثه تکان دهنده و فاجعه بار هم بود. جایی که مردم مظلوم و بی دفاع به خاک و خون کشیده شدند و خونشان نقش استضعاف و مظلومیت را بر سنگفرش خیابان حک کرد.
امام خمینی (ره) در بیانی تاریخی ضمن اشاره به واقعه دلخراش 17 شهریور میدان ژاله از آن به عنوان عاشورای نهضت اسلامی و مردمی ایران یادکردند و فرمودند:
17شهریور تكرار عاشورا و میدان شهدا تكرار كربلا و شهدای ما تكرار شهدای كربلا و مخالفان ملت ما تكرار یزید و وابستگان او هستند.
و حقیقت هم این بود که حادثه میدان شهدا(ژاله) توانست به معنای حقیقی کلمه، نهضت را وارد یک فاز عاشورایی و منظومه کربلایی کند و به مدد همین واقعه هم بود که در حرکت انقلابی مردم مسلمان ما به رهبری امام امت یک جهش و تکاپوی منحصربفرد رخ داد و خوی دژخیمانه و سفاک رژیم دیکتاتور پهلوی بیش از پیش و به معنای اتم کلمه هویدا شد.
امام خمینی (ره) در بخشی از بیانیه خود به مناسبت این حادثه با واژگانی تکان دهنده و تأثربرانگیز به یاداوری نکات حیاتی و مهمی پرداختند که از دنباله های زیبا و خونین حادثه 17 شهریور بود:
... چهره ایران امروز گلگون است و دلاوری و نشاط در تمام اماكن به چشم می خورد، آری این چنین است راه امیرالمومنین علی(ع) و سرور شهیدان امام حسین (ع).
ای كاش خمینی در میان شما بود و در كنار شما در جبهه دفاع برای خدای تعالی كشته می شد... باید علما و روشنفكران ملت در زیر چكمه دژخیمان خرد شوند تا كسی خیال آزادی به خود راه ندهد. شما ای ملت محترم ایران كه تصمیم گرفته اید خود را از شر رژیم شاه خلاص گردانید و در رفراندمی كه در سوم و چهارم شوال در برابر ناظران سراسر جهان انجام دادید، به دنیا نشان دادید كه رژیم شاه جایی برای خود در ایران ندارد... .
مرور آنچه در حادثه 17شهریور رخ داد از نگاه تاریخ نهضت می تواند گویای عمق فاجعه ای باشد که به دست عمال رژیم منحوس شاهنشاهی به وقوع پیوست و برگ ننگینی در تاریخ این حکومت فاسد و صفحة زرین و سبز و سرخی در تاریخ مقاومت و پایداری نهضت انقلابی و اسلامی مردم ایران ثبت و ضبط نمود.
در اولین ساعات جمعه 17 شهریور سال 1357، ارتشبد غلامعلی اویسی از رادیو اعلام حكومت نظامی كرد و اطلاعیه فرمانداری نظامی را به شرح زیر قرائت كرد:
- دولت شاهنشاهی ایران به منظور ایجاد رفاه مردم و حفظ نظم از ساعت 6 صبح روز جمعه 17 شهریور 1357، مقررات حكومت نظامی را به مدت 6 ماه در شهرهای كشور اعلام می نماید.
-این جانب (ارتشبد اویسی) به سمت فرماندار نظامی تهران و حومه منصوب گردیده ام.
- ساعات منع عبور و مرور از ساعت 21 تا 5 صبح روز بعد تعیین می گردد... . براساس اطلاعیه شماره سه فرمانداری نظامی اجتماع بیش از دو نفر در تهران ممنوع اعلام گردید.
مردم تهران كه از حكومت نظامی اطلاع نداشتند، پیش از ساعت 6 صبح و پس از ادای فریضه نماز برای چهارمین روز متوالی، از خانه ها بیرون آمده و سیل آسا روی به خیابان ها آوردند. مركز تجمع آنان میدان ژاله (میدان شهدای كنونی) بود، همین كه مردم به خیابان ها رسیدند، ناگهان با دیدن تانك ها و زره پوش های نظامی و ماموران مسلسل به دست حكومت نظامی غافلگیر شدند.
مردم بدون اعتنا به سربازان به حركت خود ادامه دادند. همگان در دل احساس نوعی شجاعت و از جان گذشتگی می كردند. از خیابان های اطرف سیل انبوه جمعیت با سردادن شعارهای انقلابی به سمت میدان ژاله در حركت بودند.
ماموران مسلح، پس از چند بار اخطار از زمین و هوا جمعیت را هدف رگبار مسلسل قرار دادند. فریاد الله اكبر و لااله الالله همه جا را پر كرد. جمعیت وحشت زده و هراسان به هر سمتی می دویدند، تا مامنی برای خود پیدا نمایند و گروهی روی زمین دراز كشیده بودند و رگبار مسلسل ها اجازه حركت به ایشان نمی داد.
ضجه و ناله و فریاد با صدای گلوله در هم آمیخته بود و بوی خون و دود و باروت همه جا به مشام می رسید. با نزدیك شدن ظهر به تدریج میدان ژاله كه اینك واقعا به میدان شهدا تبدیل گشته بود در هاله ای از سكوت مرگبار فرو رفت. در حول و حوش میدان آنچه به چشم می خورد، جنازه شهیدانی بود كه در صحنه نبرد نابرابر همچنان باقی مانده و خون هایی كه هر گوشه ای از میدان را گلگون كرده بود.
رژیم تعداد كل شهدای 17 شهریور را 58 نفر و مجروحان این فاجعه را 205 نفر اعلام داشت و تجمع گسترده و عظیم مردم تهران را نقشه خارجی اعلام كرد.
شمار دقیق قربانیان مظلوم حادثه 17 شهریور در میدان شهدا و خیابان های اطراف، هیچ گاه مشخص نگردید، لیكن، این رقم از چهار هزار نفر افزون تر بود و یكی از بزرگ ترین فجایع تاریخ انقلاب در جمعه سیاه اتفاق افتاد.
آری؛ حادثه میدان ژاله در عین این نتیجه آوری و نقطه عطف بودن برای حرکت نهضت، یک حادثه تکان دهنده و فاجعه بار هم بود. جایی که مردم مظلوم و بی دفاع به خاک و خون کشیده شدند و خونشان نقش استضعاف و مظلومیت را بر سنگفرش خیابان حک کرد.
و البته به سرنگونی حکومت خودکامه ای منتهی شد که مردم را جز با دیدة تحقیر و جز در جامة کثیف استضعاف نمی دید و هیچ حقی برایشان قائل نبود مگر در شعارهای بی شعوری که یا به تأسیس حزب حکومت ساختة رستاخیز منجر شد یا به انقلاب سفید شاه و ملت منتهی.
و تاریخ گواه است که خون به ناحق ریختة شهدای مظلوم و بی دفاع میدان ژاله هرگز پایمال نشد و محو نگردید و به زودی و روشنی به ثمر نشست و نقطة عطفی در تاریخ نهضت انقلابی ملت ایران شد.
و تاریخ همیشه گواه این حقیقت ناب و غیرقابل تغییر و بی بازگشت است!
برگرفته از پایگاه اینترنتی مرکز اسناد انقلاب اسلامی
