خبرگزاری حوزه/ امروز چهارشنبه برابر با پانزدهم رمضان المبارک، مصادف است با سالروز شهادت شیخ زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی جبعی، معروف به شهید ثانی در سال 965 هجری قمری.

*شهید ثانی نام بزرگی در تاریخ شیعه است.

عالمی که سایه مجاهدت‌های ارجمندش بر سر حوزه‌های علمیه و سالکان طریق علم و معنویت گسترده و همچنان بارقه‌های حضور باشکوهش در این میدان گسترده علم و عمل مستدام است.

نام و یاد شهید ثانی نه تنها در وادی علم و دانش که در پهنای معرفت و صبر و رشادت هم مانا و تپنده است.

او که سالهای حیات طیبه اش را با رنج و سختی و در کوران حوادث گذراند.

حکایت سالهای زجر زندان و قصه پرغصه روزگار تاریک دوران آن مرد مردستان علم و رشادت و غربت، داستانی است پرآب چشم که تا ابد، درس پایمردی و مقاومت و ایستادگی به رهپویان این طریق ملکوتی می بخشد.

طریقی که از دل دردمندی و امید و مجاهدت بیرون می آید و میوه های شیرین و خونرنگش، دل عاشقان معرفت را نورانی و تازه می گرداند.

مروری بر تاریخ زندگانی شهید ثانی، گویا و جویای همه این مقاطع خطیر و جانانه است که از او تصویر مردی بزرگ و غریب و قریب برای همه دلدادگان مکتب نورانی اسلام، بر لوح تاریخ علمای شیعه می آفریند.

تولد کودکی مأنوس با قرآن

شهید ثانی در دهکده «جبع»، از توابع جبل عامل، در سیزده شوال، متولد شد. وی در نه سالگی، قرآن مجید را ختم کرد. سپس قسمتی از ادبیات عرب و فقه را نزد پدرش، نورالدین علی، آموخت.

در سال ۹۲۵ ق، در چهارده سالگی، به قریه «میسِ» جبل عامل رفت. هشت سال نزد شیخ عبدالعالی میسی کتاب‌های شرایع محقق حلی، ارشاد علامه حلی و قواعد شهید اول را خواند. در اواخر سال ۹۳۳ به دهکده «کرک نوح» رفت و از محضر سید بدرالدین حسن بن جعفر اعرجی کتاب قواعد ابن میثم بحرانی و تهذیب را فراگرفت.

 در سال ۹۳۷ ق به دمشق رفت و به حضور شمس الدین محمد بن مکی فیلسوف برجسته رسید.

طی مدارج تحصیل و کسب کمال

شهید ثانی برای ارتقای تحصیلات علمی، مسافرت‌هایی هم به نقاط مختلف جهان اسلام انجام داد.

در سال ۹۳۴ ه ق به جـبع بازگشت و تا سال ۹۳۷ ه ق به فعالیت‌های علمی مشغول بود. در هـمـین سال به دمشق رفت و  یك سالی در آنجا به ادامه تحصیل پرداخت.

شیخ محمد بن مکی حکیم و فیلسوف عظیم الشأن استاد او در دمشق بود.

سفرهای علمی شهید ثانی به همین شکل ادامه داشت به طوری که ایشان بین دمشق و مصر، روم شرقی و دیگر نقاط علمی جهان اسلام در سفر و حضر بود.

در هفدهم ربیع الاول ۹۴۹ ه ق از طریق دمشق و حلب وارد قسطنطنیه در روم شرقی شد و در طی مـدت هیجده روز به  نگارش رساله ای در ده مبحث از ده علم برتر دست زد و آن را به قاضی عسکر محمد بن محمد بن قاضی زاده رومی كـه خـود از دانشمندان برجسته بود عرضه داشت، که پس از ملاقات او با شهید ثانی، مـیـان آن دو مذاكرات علمی مفصلی رخ داد و این اتفاق و مواجهه فکری قاضی رومی را وا داشت كه شهید ثانی را در نوع درس آموزی و انتخاب مدرسه و فعالیت‌هایش آزاد بگذارد تا خود روشش را برگزیند و در ضـمـن با اصرار از او خواست تا در شام یا حلب، به تدریس بپردازد شهید ثانی پس از استخاره، اقامت در مدرسه نوریه واقع در بعلبك را برگزیده و امور این مدرسه را به دست گرفت.

این عالم ربانی در یـازدهم رجب از طریق عراق به جبع بازگشت و در مسیر بازگشت خود به زیارت مراقد ائمه اطهار (ع) مشرف شد و که نهایتا در بعلبک سکنی گرفت.

حضوری پر برکت و فتح بابی برای علم نوین

این اقامت مقدمه ای شد بر فتح بابی عظیم در حوزه کرسی های آزاد اندیشی، علم‌آوری و آموزش توسط شهید ثانی  و به ویزه اینکه با توجه به تسلط ایشان نـسبت به مذاهب پنج گانه مذهب جعفری، حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی در کلاس درسش بر اساس تمام این مذاهب پنجگانه تدریس می نمود، در حقیقت ایشان فقه مقارن وعقائد تطبیقی را تدریس می كرد در واقع می توان گفت  شهید ثانی برای نخستین بار، تدریس فقه تطبیقی را در مدرسه ای در بعلبک بنا نهاد و مردم بنابر مذهب خود، پاسخ استفتاآت خویش را از این عالم بزرگوار دریافت می نمودند.

از جمله استادان ایشان می توان به

۱ ـ پدر او، احمد عاملی جبعی (م ۹۲۵ ه ق) در میس.

۲ ـ شیخ علی بن عبدالعالی میسی (م ۹۳۸ ه ق) در میس.

۳ ـ شیخ محمد بن مکی حكیم و فیلسوف، در دمشق.

۴ ـ سید حسن بن جعفر کرکی، در كرك نوح.

۵ ـ شیخ احمد بن جابر، در دمشق.

۶ ـ شمس الدین طولون دمشقی حنفی، در دمشق.

۷ ـ شیخ ابوالحسن بکری.

۸ ـ شیخ شمس الدین ابواللطیف مقدسی، در بیت المقدس.

۹ ـ سید عبدالرحیم عباسی، در قسطنطنیه.

۱۰ ـ ملا حسن جرجانی.

۱۱ ـ ملا محمد استرآبادی.

۱۲ ـ ملا محمد علی گیلانی.

۱۳ ـ شهاب الدین بن نجار حنبلی.

۱۴ ـ زین الدین حری مالکی.

۱۵ ـ شیخ ناصر الدین طلاوی کفعمی.

اشاره نمود.

و از زمره شاگردانش هم به

سید نورالدین علی بن حسین موسوی عاملی،سید علی حسینی جزینی عاملی،شیخ حسین بن عبدالصمد عاملی،علی بن زهره جبعی،

سید نورالدین کرکی،

شیخ عبدالنبی بن علی،

بهاءالدین محمد بن علی عودی جزینی اشاره کرد.

از جمله آثار گرانسنگ و ارزشمند این عالم برجسته جهان تشیع می توان به

۱ ـ روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان

۲ ـ مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام

۳ ـ الفوائد العملیه فی شرح النفلیه.

۴ ـ المقاصد العلیه فی شرح الالفیه

۵ ـ نتایج الافکار فی حکم المقیمین فی الاسفار

۶ ـ رساله فی ارث الزوجه من العقار.

۷ ـ رساله فی احکام الحیوه

۸ ـ رساله فی وجوب صلوه الجمعه.

۹ ـ رساله فی الحث علی صلوه الجمعه

۱۰ ـ رساله فی تحریم طلاق الحائض الحامل المدخول بها، الحاضر زوجها.

۱۱ ـ رساله فی حكم طلاق الحائض الغائب عنها زوجها.

۱۲ ـ رساله فی تحقیق النیه.

۱۳ ـ مناسك الحج الكبیر.

۱۴ ـ مناسك الحج الصغیر.

۱۵ ـ رساله فی عدم جواز تقلید المیت.

۱۶ ـ الفتاوی المختصره، غالبا در مسائل مربوط به عبادات است.

۱۷ ـ رساله فی انفعال ما البئر.

۱۸ ـ رساله فیما اذا احدث المجنب حدثا صغیرا فی اثنا الغسل.

۱۹ ـ رساله فیما اذا تیقن الحدث و الطهاره و شك فی السابق منهما.

۲۰ ـ المسائل النجفیه

۲۱ ـ مسائل جبل عامل

۲۲ ـ رساله فی عدم قبول الصلوه الا بالولایه.

۲۳ ـ الـرسـالـه الاسـطنبولیه فی الواجبات العینیه

۲۴ ـ الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه

۲۵ ـ حاشیه المختصر النافع.

۲۶ ـ حاشیه ارشاد الاذهان.

۲۷ ـ حاشیه قواعد الاحکام.

۲۸ ـ حاشیه شرایع الاسلام.

۲۹ ـ البدایه فی علم الدرایه

۳۰ ـ شرح البدایه فی علم الدرایه.

تمهید القواعد الاصولیه لتفریع الاحکام الشرعیه

۳۲ ـ غنیه القاصدین فی اصطلاحات المحدثین.

۳۳ ـ شرح حدیث الدنیا مزرعه الاخره.

۳۴ ـ كتاب فی الاحادیث

۳۵ ـ رساله فی الادعیه.

۳۶ ـ رساله فی آداب الجمعه.

۳۷ ـ حقائق الایمان یا تحقیق الاسلام و الایمان

۳۸ ـ رساله فی شرح بسمله.

۳۹ ـ منظومه فی النحو.

۴۰ ـ شرح المنظومه فی النحو.

۴۱ ـ منار القاصدین فی اسرار معالم الدین

۴۲ ـ منیة المرید فی ادب المفید و المستفید

۴۳ ـ مسکن الفؤاد عند فقد الاحبة و الاولاد

۴۴ ـ تلخیص مسكن الفؤاد.

۴۵ ـ كشف الریبه عن احكام الغیبه.

۴۶ ـ التنبیهات العلیه علی وظائف الصلوه الغیبیه، یا اسرار الصلوه

اشاره نمود.

آن گونه که تاریخ گواهی می‌دهد، شـهـید ثانی اصولا به علت محیط ناسالم و جو آلوده مردم زمان، غالبا عزلت اختیار می كرد و فقط برای اقامه نماز صبح به مسجد می‌رفت، اكثر اوقات نیز با حالتی آمیخته به بیم و هراس به سر می برد و خـویـشـتـن را از منافقان پنهان می كرد و غالبا به تنهایی سرگرم تحقیق، مطالعه و تالیف بود.

و سرانجام زندگی شهید ثانی با غربت و مظلومیت و بلکه فاجعه ای دهشتناک همراه بود.

این عالم بزرگوار و برجسته شیعی، در پایان عمر توسط فردی شقی و خبیث و به هوس کسب جایزه ای که از سوی حاکم جور زمان به او وعده داده شده بود سر از بدن مبارکش جدا کرد.

شهید ثانی، نگارش بخشی از تألیفاتش را در زندان و در شرایط بسیار سخت و مرارت بار به انجام رساند تا بتواند برای رهپویان طریق علم و معرفت، میراثی درخور و سترگ برجای گذارد.

و او عالمی است که سایه مجاهدت‌های ارجمندش بر سر حوزه های علمیه و سالکان طریق علم و معنویت گسترده و همچنان بارقه‌های حضور با شکوهش در این میدان عظیم علم و عمل مستدام است.

روحش شاد و یادش گرامی و راهش پر رهرو باد!