«محمد بن مسلم بن شهاب زُهری» و «حاج ميرزا محمدهاشم خوانساری» دو تن از عالمان و مجاهدان راه خدا از سلف عالیقدر و خلف صالحند که نام و یادشان تا همیشه در فکر و ذکر سالکان طریق معرفت و حقانیت زنده و جاوید خواهد ماند.
«محمد بن مسلم بن شهاب زُهری» محدث شهیر و از اصحاب امام سجاد علیه السلام بود.
گفته اند این مرد نیک اندیش، همیشه همراه و ملازم امام سجاد(ع) بوده است. به طوری که این ملازمت و همراهی تا حدی بوده که بعضی از بنی‌مروان به او می‌گفتند: ای زُهری، پیامبر تو چه می‌کند؟ و منظورشان علی بن الحسین علیه السلام بود.
مرحوم آیه الله العظمی خوئی(ره) در بیانی در رابطه با شأن و شخصیت زهری می گوید: « زُهری گر چه از علماء عامه بوده و سنی مذهب می‌باشد، ولی حضرت سجاد علیه السلام را دوست داشته و آن حضرت را بزرگ می‌شمرد، بر اساس روایاتی که از او نقل شده، معتقد بود که آن حضرت، زاهد ترین مردم و با فضیلت ترین آنهاست.»
اما حاج ميرزا محمدهاشم خوانساری فرزند حاج ميرزا زين العابدين از جمله علمای بزرگوار و برجستگان خطه عالم پرور و هنرخیز اصفهان عزیز بوده است.
ایشان برادر صاحب روضات الجنات و داماد سيد صدر الدين اصفهانی بود که از زمره مراجع بزرگ اسلام و ایران در ابتدای قرن چهاردهم بشمار می‌رود.
ایشان با بزرگانی نظیر ميرزای آشتيانی، ميرزای شيرازی، ميرزای رشتی، آخوند خراسانی و سيدالحکمای تبريزی هم‌روزگار بوده است.
استاد تمامی این نام آوران علمی و تندیس های عظمت فکری و اخلاقی، مرد بزرگی چون شيخ انصاری رحمة الله عليه بوده است که پس از رحلت این پیر و مراد و استاد بی بدیل، شاگردان ایشان که ذکر نام مبارکشان رفت، سرسلسله های روحانیت و زعمای بزرگ حوزه های اصفهان، تهران، سامرا، نجف اشرف و آذربايجان می شوند و کارهای علمی، فعالیت‌های دینی و رونق حوزه های علمیه، تربیت شاگردان مبرز، ترویج و تبلیغ دین مبین اسلام را در آن سرزمین ها پی می گیرند.
ميرزا محمد هاشم خوانساری در سال 1235 در شهر خوانسار متولد شد و در کودکی به همراه خانواده اش راهی اصفهان شد.
در ابتدای مقاطع تحصیلی، از شاگردان برادرش حاج ميرزا محمد باقر و نیز پدرش بود، پس از طی دوران مقدماتی تحصیلات، به محضر سيد صدر الدين عاملی (پدر زنش) و مرحوم سيد حسن مدرس رسید و کسب فیض نمود.
وی در حوزه اصفهان به بالندگی و شکوفایی اجتهادی رسید، آنگاه راهی نجف اشرف شد و از محضر شيخ انصاری رحمة الله عليه و ديگر بزرگان علم و معرفت در حوزه علمیه نجف که قطب علمی و معنوی عالم تشیع به شمار می رفت، کسب فیض نموده و به مقام رفیع اجتهاد رسید.
بزرگان و زعمای برجسته حوزه علمیه اصفهان به ایشان درجه اجتهاد و اجازه نقل روایت اعطا نمودند و بیشتر سال‌های عمر مرحوم حاج ميرزا محمدهاشم خوانساری در اصفهان گذشت.
این عالم ربانی و فقیه روحانی، حدود نیم قرن در اصفهان به تدريس خارج فقه و اصول (و علم حديث و رجال و کلام و تفسير) مشغول بود، ثمرات و نتایج برجسته ای از این تلاش و مجاهدت علمی کم‌نظیر نصیب عالم تشیع گردید که به تربیت تعدادی از اجله فخر، حکمت، معرفت، فقه و اصول منتهی گشت.
بزرگانی نظیر شيخ هادی تهرانی، سيد محمد کاظم یزدی، آقا شريعت اصفهانی، سيد ابو تراب خوانساری و... از جمله شاگردان ایشان بودند و به نفس قدسی این عالم ربانی به درجه اجتهاد و مقامات والا و بالای علمی و معنوی رسیدند.
شهرت علمی حاج ميرزا محمدهاشم به عنوان «صاحب مبانی الاصول» است که اثری در اصول فقه می‌باشد
از جمله آثار ديگر ایشان می توان به: منظومه در فقه و اصول، مقالات لطيفيه، جواهر العلوم، اصول آل رسول، ميزان انساب، چهل حديث، رساله در فضيلت نماز اول وقت و رسائلی در صوم و صلوة مناسک حج و حرمت ذبح اهل کتاب اشاره نمود.
این عالم بزرگوار در هفده رمضان سال 1318 ، پس از عمری مجاهدت علمی و ممارست روحانی در راه کسب علم و درک فیض معنوی، چون سالکی در طریق حق یابی و حق خواهی، دار فانی را وداع گفت و در جوار بارگاه ملکوتی امیرالمومنین(ع) تدفین گشت.
آری؛ امروز مصادف با چشم فروبستن دو عالم برجسته روحانی و دو مجاهد بزرگوار ربانی است که سال‌های حیات خویش را وقف علم و عمل در راه خدا نمودند و هرآنچه توانستند در طبق اخلاص نهاده و تقدیم رهپویان راه معرفت و حقیقت کردند.
