زيارت، آداب ديدار با روح‏هاى پاك و الگوهاى كمال و آيينه‏هاى حق نماست. زائر، خود را در برابر وجودهاى والا و پيشوايان معصومى ديده، با اعتراف به نقص خود و كمال آن اولياى الهى، به فضايل آنان اشاره می‌کند، و درودهاى خود را نثارشان نموده و پيوند خويش را با آنان و با راه و تعاليم و فرهنگشان، ابراز مى‏دارد. از اين رو، نخستين شرط زيارت، «ادب» است، و ادب هم در سايه معرفت و محبّت، پديد مى‏آيد.

حجت‌الاسلام و المسلمین سید علی طباطبایی در گفتگو با سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری حوزه، خود به بیان معنای حقیقی زیارت و دستورات کاربردی در هر چه بیشتر بهره بردن زائر از این سفر معنوی پرداخته‌اند.

*آمادگی برای حضور

یکی از بااهمیت‌ترین آداب زیارت در مشاهد مشرفه، ذوات قدسی معصومین علیهم السلام حضور در محضر قدسی آن‌هاست که زائر باید این حضور را در حرم حفظ کند؛ ماندن در حرم موضوعیت ندارد، بلکه آنچه موضوعیت دارد، حضور اوست؛ زائر با ادب، زائری است، به هر میزان در حرم است، به همان اندازه حضور واقعی داشته باشد و  وقتی فکرش در حال پراکنده شدن بود، از حرم بیرون بیاید؛ زیرا باید حضور در محضر معصوم(ع) حفظ شود.

 *آماده تشرف

هنگام تشرف به حرم باید طوری آمادگی داشته باشد که احساس کند غیر از او و غیر از آن امام معصوم، کسی در حرم نیست، این مهم نیازمند معرفت و طهارت درون است، زائر واقعی وقتی وارد حرم می‌شود، نه جمعیت و نه آیینه و طلا او را مشغول می‌کند، بلکه با این دید وارد می‌شودکه فقط او در محضر امام(ع) است.

*اذن ورود حقیقی

 اذکار اذن ورود به حرم یک امر مقدس اعتباری و لفظی است، زائر می‌خواهد با این الفاظ بدون اجازه وارد حرم نشود و در عرف مردم ،‌اگر شخصی بدون خواندن اذن وارد حرم شود، او را بی‌ادب می‌دانند، اما برای اولیاء الهی مسئله اذن ورود، یک امر تکوینی و قلبی است.

بیان مطلب:

اولیاء الهی در پرتو آن نورانیت باطنی و معرفت شهودی، هنگامی که به مشاهد مشرفه وارد می‌شوند، با یک جریان عظیم مغناطیس از نور و ملکوت، نه در مقام تخیل و توهم، بلکه در مقام شهود و حضور مواجه می‌شوند، نزدیک شدن به حرم، برای ایشان کار آسانی نیست به طوری که هر چه به حرم نزدیک می‌شوند، این جریان عظیم مغناطیس ملکوت آن‌ها را در فشار بیشتری قرار می‌دهد، گویا توانایی جلو رفتن ندارند، لذا یک اذن ورود خاص برای ایشان لازم است؛ اذن ورود اولیا به صرف خواندن الفاظی محقق نمی‌گردد بلکه اذن ورود ایشان تکوینی است، بگونه ای که یک انس خاصی پیدا می‌کنند تا بتوانند وارد حرم شوند؛ بعضی از اولیاء الهی بگونه‌ای هستند که اگر بخواهند بدون اذن تکوینی وارد حرم شوند، قالب تهی می‌کنند.

این از باب آن است که قرآن کریم در آیه 23، سوره زمر فرمود: «َ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلينُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلى‏ ذِكْرِ اللَّه‏» این‌ها در ابتداء " َ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُهم" هستند و لرزه بر اندام دارند، یعنی بر اثر آن عظمت و آن هیمان معنوی طوری است که بدن و اندام ایشان به لرزه در می‌آید، لذا اذن ورودی می‌خواهند که کم‌کم آرام می‌شوند.

 ابتدا آن عظموت لرزه بر اندام این زائر می‌اندازد و آهسته‌آهسته، انسی می‌گیرد و آن تجلی اسماء جلالی، تبدیل به تجلی اسماء جمالی می‌گردد و زائر سالک در دفعات بعدی تشرف، آرام می‌گیرد و زمزمه درونی او این است که:

کوی تو بزم دل شیدای من****منزل من مسکن من جای من

عشق تو مکنون ضمیر من است****خاک سرای تو سریر من است

کوی غمت وادی سینای من ***** روشنی دیده بینای من

*کسب معرفت حقیقی

 این که در مشاهد مشرفه می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعْتَقِدُ حُرْمَةَ نَبِيِّكَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فِي غَيْبَتِهِ كَمَا أَعْتَقِدُهَا فِي حَضْرَتِهِ وَ أَعْلَمُ أَنَّ رَسُولَكَ وَ خُلَفَاءَكَ عَلَيْهِمُ السَّلَامُ أَحْيَاءٌ عِنْدَكَ يُرْزَقُونَ يَرَوْنَ مَقَامِي وَ يَسْمَعُونَ كَلَامِي وَ يَرُدُّونَ سَلَامِي،البلد الأمين و الدرع الحصين، ص: 276» این مطالب حقیقت است و مجاز نیست؛ يَرَوْنَ مَقَامِي یعنی تو مقام مرا می‌بینی و می‌دانی چکاره‌ام؛ در عین حالی که من هرکاره هستم و تو میدانی کلام و صدای مرا می‌شنوی؛ و جواب سلام مرا می‌دهی، منتهی باید مقدمات علمی و معرفتی آن حل شود، یک زائر سالک اگر معرفت علمی او حل شد او به این حقیقت پی می‌برد.

آن چه در این اذن ورود می‌خوانیم، باید آن معرفت علمی حل شود و از طرفی دیگر آیا بنا است که تا آخر عمر هرگاه که به یکی از این مشاهد شریفه وارد می‌شویم، همیشه باید بگوییم " يَرَوْنَ مَقَامِي وَ يَسْمَعُونَ كَلَامِي وَ يَرُدُّونَ سَلَامِي"؟! بالأخره آیا روزی باید برسد که ما هم از گوش جانمان جواب امام(ع) را بشنویم یا نه؟! به همین مقدار قانع باشیم که او کلام ما را جواب می‌دهد، با این که باید به مقامی برسیم که کلام امام(ع) را بشنویم؟ بودند و هستند اولیاء الهی که سلام امام را می‌شنوند منتهی شنیدن؛ شنیدن برزخی است.

*زیارت مودبانه

 انسان باید سعی کند مؤدبانه زیارت کند و ادب مناسب هر یک از این ذوات قدسی را هم باید از خود این ذوات قدسی مسألت کند، به پیشگاه ایشان عرض کند، من می‌خواهم شما را مؤدبانه زیارت کنم، اما آن را هم می‌خواهم از خود شما مسألت کنم ادب مناسب آستان قدس شما چیزی است که این را هم خودتان باید بدهید

نکته آخر:

*زیارت به نیابت از امام زمان(عج)

یک زائر مؤدب در هر یک از مشاهد مشرفه که مشرف می‌شود، باید به این نکته توجه کند و اول بار که به حرم مشرف می‌شود، به نیابت از امام زمان علیه‌السلام مشرف شود، چون هر کار نیابت بردار را انسان می‌تواند نسبت به ولیعصر و امام زمان(عج) داشته باشد؛ چه نیک است که انسان اول بار که وارد حرم می‌شود، به نیابت حضرت زیارت کند و اگر این نیابت توجه داشت در اذن ورود بسیار راحت‌تر می‌تواند وارد شود.