خبرگزاری حوزه/ آیت‌الله حاج شیخ محمدحسین فاضل اردکانی، در سال 1235، در اردکان، از توابع یزد، فرزندی به دنیا آمد که از تباری عالم و تقوامدار بود.

والد مکرمش، آیت الله محمد اسماعیل اردکانی از بزرگان علم و خرد در عصر خویش به شمار می رفت و از زمره برجستگان زمان خود در اردکان بود.

زندگی زیر چتر معنویت پدر و استعداد خویش، با ذوق و شوقی که برای تحصیل علم و تفکر در عالم هستی همراه بود؛ از فاضل اردکانی رادمردی ساخت که در پهنه علم، اخلاق و عرفان، به مراتب والا و رشک برانگیزی رسید که برای اهل دل و اصحاب معنا، درس آموز و دلنواز است.

از نونهالی مستعد تا مجتهدی مسلم

آیت الله فاضل اردکانی از کودکی به محضر درس پدر نایل شد و مقدمات علوم را فراگرفت.

تا این که ذوق و استعداد سرشارش، عموی او، «محمدتقی اردکانی» را واداشت تا از پدر بخواهد که محمدتقی را را برای ادامه تحصیل راهی یزد کند.

پدر این خواسته برادر را پذیرفت و  محمد حسین را به محضر آیه الله محمدتقی اردکانی مدیر حوزه علمیه یزد فرستاد.

ایشان محمدحسین را در پهنه فیض خویش دربرگرفت و به تربیت و پرورش او همت گمارد. از مقدمات تا سطوح عالی با او بود و در محفل علمیش به او امداد فکری می‌رساند و در هیئت یک محصل خوش ذوق و مستعد پرورشش داد.

شکر استاد و تعظیم بزرگان در خصایل رادمرد عرصه ایمان

مرحوم فاضل اردکانی از استادش «محمدتقی اردکانی» در نگاشته هایش به عنوان استاد راهنما و «کسی که در مسائل علمی به او استناد می کند» نام برده و این چنین عنوان کرده:

 «هر چه دارم از او دارم. عمویم پژوهنده ای تیزنگر و پیشگام بر دانشمندان عصرش و از لحاظ فضل بالنده و فهم تیز و خوش فهمی برتر بود. پاک روش و پاکیزه، بلکه نابغه ای بزرگ بود».

آیت الله فاضل اردکانی سطوح دروس حوزوی را در یزد به اتمام رساند و برای طی مدارج علمی و اجتهاد، به مهدهای علمی و مراجع فکری آن دوران عزیمت کرد.

 اول به حوزه علمیه قزوین رفت و در آن جا از محضر شهید ثالث «محمد صالح برغانی» و نیز درس فلسفه و حکمت «ملا آقا حکمی» بهره برد.

 عزیمت به نجف؛ مهد علم و عرفان و ولایت

عالم ربانی آیت الله فاضل اردکانی بعد از قزوین عازم نجف اشرف شد.

در آن روزگار نجف، مرکز علمی و نقطه ثقل معارف اسلامی بود و همه کسانی که شوق و ذوق حضور در مهد فکر و اندیشه اسلامی را در سر می پروراندند، در این بارگاه قدسی حضور می یافتند و در جوار حریم حرم مطهر مولی الموحدین امیرالمومنین علی (ع) به کسب فیض و درک علم دین مشغول می گشتند و فاضل اردکانی نیز از زمره بزرگانی بود که این توفیق رفیق راهش شد و به این نصیب، دست یافت.

 محفل درسی «شریف العلماء» و نیز کلاس «سید ابراهیم قزوینی» (صاحب ضوابط) از جمله محافل درسی بود که ایشان در آن حضور یافت  و توانست جزء ملازمان و همراهان حضرت آیت الله قزوینی شود.

آیت الله فاضل اردکانی تحصیلات خود را در نجف اشرف به پایان برد و موفق شد از بسیاری از علمای آن روزگار اجازه اجتهاد دریافت نماید.

رو به سوی کربلا؛ کعبه عشاق

 ایشان پس از طی این مرحله، راهی کربلا شد و در جوار بارگاه حضرت سیدالشهداء علیه السلام سکنی نمود.

 صحن بزرگ آن حضرت، هر روز شاهد برگزاری کرسی تدریش ایشان، خاصه در حوزه فقه و اصول بود که بین علما و فضلا معروف گشت و باعث شد تا طلاب بسیاری به سوی کربلا و حوزه درسی این عالم ربانی گسیل شوند.

ایشان تا پایان عمر در کربلا ماند و به انجام فعالیت‌های فرهنگی و دینی، خاصه تربیت شاگردان و پروراندن مجتهدان بسیاری دست یازید.

عالم ربانی و فقیه روحانی، محمدحسین اردکانی که به «فاضل اردکانی» شهره بود، در اوایل سده چهاردهم و در عهد ناصرالدین شاه زیسته بود و بسیاری از مجتهدان از محفل علمی و کلاس درس حوزوی ایشان بهره مند شدند.

همدوره و همدل شیخ بزرگ فقه؛ مرتضی انصاری

از جمله توفیقات ایشان این بود که با استاد الفقها شیخ مرتضی انصاری در یک دوران زیست.

آیت الله حاج شیخ مرتضی حائری از پدرش این چنین روایت می کند که:

 مرحوم محمدحسین شهرستانی ـ که از شاگردان مبارز آیت الله فاضل اردکانی بود و پس از استاد، ریاست دینی و کرسی درس به وی رسید ـ بالای سر مبارک حضرت سیدالشهداء علیه السلام قسم یاد کرد که: ایشان از شیخ انصاری اعلم است.

نیز آیت الله العظمی اراکی در بیانی با تأیید این نکته می‌گوید:

 «آقای محمدحسین شهرستانی معتقد بود که فاضل حتی از شیخ انصاری هم، اعلم است».

در بیان مقامات علمی و مراتب اخلاقی ایشان صاحب «طرائق الحدایق» می نویسد: «آیت الله فاضل در جوار فیض ذخائر حسینی بودند و محققان هر صبح و شام در پای منبر تدریس، از درس فقه و اصول بهره می بردند. رجال دولت عثمانی، در انجام دستوراتش هیچ تأملی نداشتند؛ تا چه رسد به ایرانی، عرب و عجم که طوق ارادتش را برگردن نهاده بودند. کمتر کسی به آن اخلاق در آفاق یافت می شد».

خلق نیکو و رفتار زیبا؛ ثمره حقیقت علم در جان و جهان عالم

از جمله ویژگی‌های این عالم ربانی و خصایل نیکوی ایشان، افتادگی، تواضع، خوش خو، خوش رو، و خوش برخورد بودن و دوری از ریا و تکبر بود.

حضرت آیت الله حائری یزدی در این باره می‌گوید: «مرحوم حاج میرزا حسن شیرازی از شاگردان شیخ انصاری در سفری که برای زیارت قبر امام حسین علیه السلام به کربلا آمده بود، در جلسه درس آیت الله فاضل اردکانی حاضر شد. فاضل فرمایش شیخ انصاری در باب استصحاب کلی، قسم ثانی را بیان نمود و به فرمایش شیخ ایراد کرد، میرزا حسن شیرازی می گوید: «هر چه فکر کردم نتوانستم جوابی برای ایراد ایشان بیابم. پس از بازگشت، ایراد آیت الله فاضل را به استاد خود گفتم؛ شیخ انصاری مدت زیادی فکر کرد و سرانجام سخن آیت الله فاضل را پذیرفت و نظرشان در این باب عوض شد».

آیت الله فاضل اردکانی با این که از زمره عالمان بزرگ و مراجع تقلید عصر ناصرالدین شاه بود از پذیرش استفتائاتی که از طرف شاگردش میرزای شیرازی برایش ارسال می‌شد، امتناع می کرد و می گفت:

«مرجعیت میرزا برای ما بس است و خدشه دار کردن آن شایسته نیست».

گمنام در زمین و آشنا در آسمانها؛ این است رسم عشاق

گمنامی و بی‌نشان بودن از جمله خصوصیاتی بود که در طول زندگی طیبه این عالم ربانی نمود داشت.

و تنها در حوزه تحصیل، تریبت شاگردان و فعالیت‌های علمی ظهور و بروز او را می‌شد دریافت.

مرحوم آقا بزرگ تهرانی در کتاب الذریعه افرادی را که از فاضل اردکانی اجازه اجتهاد دریافت نموده اند، نام می برد که بعضی از آنها از این جمله اند:

    میرزا جعفر بن میرزا علی نقی طباطبایی حائری،     علامه میرزا محمدحسین بن محمدعلی مرعشی شهرستانی،  سید علی بن محمد علی حسینی میبدی، سید مصطفی بن سید هادی بن سید مهدی بن دلدار علی نصرآبادی کهنوی و... .

آیت الله فاضل اردکانی، از جمله عالمانی بود که در دوران اعلام فتوای تنباکو توسط میرزای شیرازی در کنار بزرگان دیگری همچون «شیخ زین العابدین مازندرانی» و «میرزا حبیب الله رشتی» با دفاع از مرجع بزرگ و مبارز آن دوران و حکم تاریخیش، در بیانیه‌ای اعلام داشت: «آن چه میرزای شیرازی فرموده اند، حکم است و طاعت بر همه لازم است».

از جمله شاگردان برجسته ایشان را می توان از بزرگان و برجستگان بسیاری نام برد که هر یک در قله ای از قلل مرتفع سلسلسه جبال علم و عمل قرار دارند به بلندی و والایی و از آن میان:

حضرات آیات و علمای گرام    میرزا محمدتقی شیرازی    علامه سید میرزا محمد حسین شهرستانی    آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری    سید محمدحسن رضوی کشمیری    شیخ مولا احمد خویینی    شیخ اسماعیل محلاتی    میرزا سید علی یزدی و... .

ودر زمره آثار ایشان هم می توان به    کتاب طهارت   کتاب صلوه   کتاب متاجر،  تقریرا درس استادش «شریف العلماء»تقریرات اصولیه   تعلیقاتی بر کتاب های ریاض المسائل،  معالم الاصول و شوارق الالهام،    شرح نتایج الافکار و   رساله ای در علم حروف اشاره نمود.

مرگ پایان کبوتر نیست؛ مرگ زیبا...

در تاریخ اینچنین نقل نموده اند که «زمانی که حضرت آیت الله فاضل اردکانی بیمار و بستری بودند، شبی اهل کربلا که شیفته صفا و سادگی ایشان بودند دور او جمع شدند؛ ناگاه «فاضل» اطرافیان را جواب می کند و می گوید از این جا بروید، زمان مرگم فرا رسیده است!

 مردم می روند، آن گاه به پسرش می گوید برایم آب بیاور. آب مفصلی می خورند و کاملا سیراب می شوند، آن گاه به لهجه اردکانی می گوید: سلام الله علی الحسین!

 آب خوبی خوردیم! و مردن خوبی هم می کنیم. پس خودش به رو قبله خوابید و در آن حال روحش به عالم باقی شتافت، وی این چنین سبک بار مردن و رفتن را با خوش رویی پذیرفت.»

و سرانجام پس از عمری تلاش علمی و مجاهدت ایمانی

آری؛ آنک پس از حیات طیبه ای که نه در زمین که در آسمانها به تجلی رسید در سال 1302 ه.ق این مرد ربانی و آیت روحانی جان به جان آفرین تسلیم نمود و راهی دیار یار شد و به ملکوت اعلی پرکشید.

پیکر مطهرش را در مقبره استادش «آقا سید ابراهیم قزوینی» در جوار صحن کوچک حضرت سیدالشهداء (ع) تدفین نمودند.

درود و رحمت خدا بر روح پرفتوحش؛ یادش گرامی و راهش پر رهرو باد!

*منابع: گلشن ابرار و پایگاه اطلاع رسانی دانشنامه اسلامی.